SIMONA PETELO MUANA WA YONA

1        Meyi a kumpala

2        Petelo udi umonangana ne Yesu

2.1      Andele udi ulua ne Petelo kudi Yesu

2.2      Bayidi babidi ba Yone badi bumvua bualu bua Yesu

2.3      Andele udi ulua ne Petelo kudi Yesu

3        Petelo udi udifila bua kuenzela Mukelenge Mudimu

3.1      Mukelenge udi ubuela mu buatu bua Petelo bua kuyisha bantu bualu bua Nzambi

3.2      Mukelenge udi ubikila Petelo bua kuikala tshilembi tshia bantu

3.3      Mukelenge udi ufuta ba bilembi

3.4      Bantu ba Nzambi ba kale bakenza bu Petelo

3.5      Petelo udi utshina

4        Muku wa Petelo Mukaji

4.1      Muku wa Petelo mukaji udi usama

4.2      Kuenda pamutu pa Mayi

4.2.1        Mukelenge udi uya ku muaba mupengame ne bayidi bende

4.2.2        Mukelenge wakadi muena kutendelela. Yeye wakenza malu onso mu buobumue ne Tatu wende

5        Petelo udi ujukula ne, Yesu udi Kilisto, Muana wa Nzambi udi ne muoyo

5.1      Mukelenge Yesu udi ukonka bayidi bende

5.2      Mukelenge Yesu udi ukonka bayidi bende

5.3      Petelo wakajukula ne, Mukelenge Yesu udi Kilisto

5.4      Mukelenge Yesu udi Muana wa Nzambi udi ne muoyo

5.5      Mukelenge wakambila Petelo ne, “Wewe udi Petelo, pa dibue edi nengibake ekeleziya wanyi”

5.6      Petelo udi ubela Mukelenge

6        Petelo, Yakobo, Yone, ne Mukelenge ku Mukuna wa Kukudimuka

6.1      Mose ne Eliya badi bamueneka ne Mukelenge

6.2      Petelo, Yakobo, ne Yone badi bamonyi ba butumbi bua Mukelenge

6.3      Difutu dia mulambu wa ntempelo

7        Mukelenge Yesu udi wowesha Bayidi bende Makasa

7.1      Mukelenge udi mumanye ne, Lufu luanyi ludi pabuipi

7.2      Yesu udi wamba mumutungidi

7.3      Mukenji mupia-mupia

7.4      Petelo kena musue Mukelenge bua kuoweshe makasa ende

7.5      Muena Kilisto udi mulengeshibue ku mashi a Yesu

7.6      Badi bakuata Yesu: Petelo udi umupidia Mukelenge Yesu udi kumpala kua tshilumbuluidi

7.7      Petelo udi ukosa ditshu dia Malako

7.8      Mukelenge udi udifila mu bianza bia bena lukuna bende

7.9      Petelo udi mu muaba wa njiwu

8        Mukelenge udi umueneka kudi Bayidi bende

8.1      Petelo udi uya kukuata minyinyi ya mu mayi

8.2      Mukelenge udi utuma mukenji kudi Petelo

8.3      Bayidi bamona makala a kapia

8.4      Mukelenge Yesu udi ukonka Petelo

8.5      Petelo udi musue kumanya bualu bua Yone

8.6      Petelo, tshilembi tshia bantu

9        Pentekoste ne Dilua dia  Nyuma Muimpe

9.1      Bualu bua bena Kilisto ne kuledibua kua Ekeleziya

9.2      Mitshima ya bantu idi inyingalala

10     Petelo ne Yone badi babuela mu Ntempelo

10.1          Kuondapa kua njeku

10.2          Petelo ne Yone badi baya bua kutendelela Nzambi

10.3          Muena njeku udi utumbisha Nzambi

10.4          Balombodi badi batshina bua kukengesha Petelo ne Yone

11     Ainea ne Doka

11.1          Petelo udi uya ku Luda ne Yopa

11.2          Ainea: tshimanyishilu tshia Bena Isalele

12     Petelo udi uya ne Lumu Luimpe kudi Bantu ba Bende

12.1          Mu nzubu wa Konelio

12.2          Bena Yuda kabakadi babuelakana ne bantu bikuabo

12.3          Petelo udi wela meji bualu bua diyi dia Mukelenge kudiye

Petelo udi wambila Konelio ne balunda bende Lumu Luimpe

12.4          Bena Isalele biakadi muinshi mua bukokeshi bu bubi

12.5          Muanda munene bualu bua Ekeleziya wa Nzambi

13     Petelo mu Nzubu wa Lukanu

13.1          Helode udi ukuata Petelo

13.2          Petelo udi ulala tulu mu nzubu wa lukanu

13.3          Meyi makuabo a Petelo kudi bena kuitabuija

 

 

 

1         Meyi a kumpala

Tudi mua kuyila malesona a bungi ku malu adi mafunda mu Mukanda wa Nzambi bualu bua Petelo. Yeye wakadi ne mapanga ende kadi wakananga Musungidi wende ne dinanga dilelela. Kunshikidilu kua mudimu wende bantu babi bakamushipa bua ditabuja diende.

Petelo, Yakobo ne Yone bakadi bamanyishi ku bimanyinu biakenza Mukelenge Yesu. Yone wakafunda ne, “Yesu wakenza bimanyinu bikuabo bia bungi ku mesu kua bayidi, bidi kabiyi bifundibue mu mukanda ewu; kadi malu aa adi mafundibue bua nuenu nuitabuje ne, Yesu udi Kilisto, Muana wa Nzambi; ne bua nuenu nuikale ne muoyo mu dina diende, panuitabuja” (Yone 20:30,31).

Petelo, Yakobo ne Yone, bakadi bamanyishi ba makenga a Mukelenge Yesu, ba lufu luende ne ba dibika diende. Bakadi nende pakadiye muangatshibue mu Diulu. Ditutu diakamua-ngata, kabakamumona kabidi (Bienzedi 1:9).

Petelo, Yakobo ne Yone bakadi ku mukuna wa kukudimuka kua Mukenge Yesu. Petelo wakafunda ne, “Tuetu katuakalonda nsumuinu yakambabo ku budimu bua bantu patuakanumanyisha bua bukole ne bua dilua bia Mukelenge wetu Yesu Kilisto, kadi tuetu tuakadi bamonyi ba butumbi buende ku mesu etu. Bualu bua yeye wakangata buneme ne butumbi kudi Nzambi Tatu pakalua diyi dia nunku kudiye munkatshi mua Butumbi bua Buneme ne, Ewu udi Muana wanyi munanga, disanka dianyi dionso didi kudiye; ne tuetu tuakumvua diyi edi difuma mu diulu patuakadi nende ku mukuna awu wa tshijila” (2 Petelo 1:16-18).

 

 

 

2         Petelo udi umonangana ne Yesu

2.1        Andele udi ulua ne Petelo kudi Yesu

Dituku dikuabo Yone Mubatiji wakadi muimane ne bayidi bende babidi. "Wakatangila Yesu talala pakadiye wenda, waka-mba ne, Tangilayi, Muana wa mukoko wa Nzambi! Bayidi babidi bakumvua diyi diakambeye, bakalonda Yesu. Yesu wakatshingu-luka, wakabamona bamulonda, wakabakonka ne, Nudi nukeba tshinyi? Bakamuebeja ne, Labi (kukudimuna kua muaku ne, Muyishi), wewe udi wikala kudi kunyi? Yeye wakabambila ne, Luayi numone. Bakaya, bakamona kuakadiye mutule. Bobo baka-shala nende dituku adi; diba diakadi bu pa inayi. Babidi bakunvua diyi dia Yone, bakalonda Yesu, mukuabo wakadi Andele, muanabo ne Simona Petelo. Yeye wakasangana muanabo Simona diambedi, wakamuambila ne, Tuakumona Mashiya (kukudimuna kua muaku ne, Kilisto). Wakalua nende kudi Yesu. Yesu wakamumona, waka-muambila ne, “Wewe udi Simona, muana wa Yona; nebakuidike dina ne Kefa (kukudimuna kua muaku ne, Petelo” (Yone 1:36-42).

 

2.2        Bayidi babidi ba Yone badi bumvua bualu bua Yesu

Yone Mubatiji wakadi muprofete mutumibua kudi Nzambi bua kuambila Bena Isalele bualu bua dilua dia Muana wende, Mukelenge wetu Yesu Kilisto. Yeye wakadi mudianjidi wa Mukelenge. Mukenji wende wakadi ne, “Kudimunayi mitshima yenu; bualu bua bukelenge bua mu diulu budi pepi” (Matayo 3:2). Mukelenge Yesu wakadi mulue mu ngasa munkatshi mua bantu.

Bayidi babidi ba Yone Mubatiji bakumvua bualu bua Yesu, bakadi Andele ne muyidi mukuabo. (Tudi tuela meji ne mukuabo wakadi mupostolo Yone. Yone kena udiambila mu Lumu Luimpe luende, udi udiambila bu “muyidi wakadi Yesu musue”. Yone 13:23. 20:2. 21:7,20). Bayidi babidi bakumvua Yone Mubatiji wamba, pakamoneye Yesu wenda ne, “Tangilayi, Muana wa Mukoko wa Nzambi”. Musangu mukuabo balondi ba Yone bakavuluka tshikondo pakadi Abalahama mu njila ne Isaka ku buloba bua Moliya bua kumufila bu mulambu. Mu njila Isaka wakebeja tatuende ne, “Tangila kapia ne nkunyi bidiku, kadi muana wa mukoko wa kuosha pa kapia wepi? Abalahama wakamba ne, Muananyi, Nzambi nkayende neatupe muana wa mukoko wa kuosha pa kapia” (Genese 22:7,8). Traduction mukuabo mu française udi wamba ne, “Mon fils, Dieu se pourvoira de l’agneau pour l’holocauste. Mukelenge Yesu wakadi Muana wa Mukoko bua bualu bua Nzambi, kadi yeye udi Muana wa Mukoko bua bualu buetu kabidi. Mupostolo Paulo wakafunda ne, Mulambu wetu wa Kupita kua Yehowa wakashipibua, Kilisto mene. Kilisto, wakadifila bua bualu buetu bu mulambu ne tshintu tshishipa bua kuikaleye mupuya wa dipembu dimpe kudi Nzambi” (1 Kolinto 5:7. Efeso 5:2).

 

2.3        Andele udi ulua ne Petelo kudi Yesu

Bayidi babidi, pakumvuabo Yone wamba ne, Tangilayi, Muana wa mukoko wa Nzambi”, bakalonda Yesu. Yesu wakatshingu-luka, wakabamona bamulonda, wakabakonka ne, Nudi nukeba tshinyi? Bakamuebeja, ne, Labi wewe udi wikala kudi kunyi? Dikonka dimpe! Yeye wakabambila ne, Luayi numone. Mukelenge Yesu, pakamoneye Petelo, wakamuambila ne, “Wewe udi Simona, muana wa Yona; nebakuidike dina ne Kefa (kukudimuna kua muaku ne, Petelo, anyi dibue”. Yone 1:42). Mukelenge Yesu wakapesha Simona dina dipia-dipia, tshienzedi tshiende tshiakadi bu yeye wakambila Petelo ne, Katataka Simona, wewe udi muntu wanyi.

 

3         Petelo udi udifila bua kuenzela Mukelenge Mudimu

3.1        Mukelenge udi ubuela mu buatu bua Petelo bua kuyisha bantu bualu bua Nzambi

“Pakadiye muimane ku muelelu wa dishiba dia Genesaleta, bantu ba bungi bakamunguila bua kumvua diyi dia Nzambi; wakatangila matu abidi kukala kua mayi, kadi bilembi biakadi bimane kulupuka, biakadi biuvua tupamba tuabi. Wakabuela mu buatu bukuabo, buakadi bua Simona, wakamuambila ne, Semeja buatu tshitupu tshipi mu mayi. Wakashikama mu buatu, waka-yisha bisumbu bia bantu. Pakalekeleye kuakula, wakambila Simona ne, Semeja buatu ku mayi male, nupuekeshe tupamba, nukuate minyinyi. Simona wakandamuna ne, Mukelenge, tuakadi ne mudimu butuku too, katuakukuata tshintu; kadi nempuekeshe tupamba bualu bua diyi diebe. Pakenzabo nunku, bakakunguisha minyinyi ya bungi; tupamba tuabo tuakamba kutuanyika; baka-lomba ba bilembi nabo bakadi mu buatu bukuabo ne, Luayi nutukuatshishe. Bakalua, bakuja matu abidi tente, akamba kudina. Pakamona Simona Petelo bualu ebu, wakadiponena panshi ku binu bia Yesu, wakamba ne, Mukelenge, umuka kundi, bualu bua meme ndi muntu mubi. Wakakema ne bonso bakadi nende bualu bua bungi bua minyinyi yakakuatabo; Yakobo ne Yone, bana ba Zebedayo, ba bilembi ne Simona, bakakema kabidi. Yesu waka-mbila Simona ne, Kutshinyi, katataka too ne tshiendelele wewe neukuate bantu. Pakaluabo ne matu abo ku mpata, bakaashiya, bakamulonda” (Luka 5:1-11).

 

3.2        Mukelenge udi ubikila Petelo bua kuikala tshilembi tshia bantu

   Kunyima kua dituku kuakadi Petelo muenyi wa Mukelenge mu nzubu wende, yeye wakapingana ku mudimu wende bu tshilembi tshia minyinyi ya mu mayi. Butuku bukuabo, yeye ne ba bilembi bakadi nende mu buatu buende, bakuenza mudimu butuku bujima kadi kabakuata kantu. Mu dinda bakadi basakula tupamba tuabo pakalua Mukelenge kudibo, yeye wakabuela mu buatu bua Petelo. Wakamuambila bua kusemeja buatu kule ne muelelu kakese bualu bua bantu ba bungi bakamunguila bua kumvua Diyi dia Nzambi. Mukelenge wakasomba mu buatu bua kuyisha bantu. Pakajikijeye kuakula, Mukelenge wakambila Petelo bua kutuma buatu buende kumpala mu muaba muakadi mayi male, pashishe, wakamuambila ne balunda bende ne, “Nupuekeshe tupamba, nukuate minyinyi”. Katataka Petelo udi wamba bua kupanga kuabo bua kukuata tshintu butuku bujima. Kadi, bualu bua Mukelenge wakabambila ne, Nenukuate minyinyi, Simona wakitabuja diyi dia Mukelenge, bakapuekesha tupambu tuabo.

 

3.3        Mukelenge udi ufuta ba bilembi

  Mukelenge udi Mfumu wa bufuki buende, wakenza bualu bu- tambe Petelo ne bobo bakadi nende bakadi mua kumanya anyi mua kuela meji. Bakakuata mishipa mipite bungi. Bakuja matu abidi tente. Matu akadi amba kudina mu mayi. Bikala muntu udi wenzela Mukelenge mudimu, yeye neangate difutu diende. Mukelenge udi muimpe, wakafuta Petelo ne ba bilembi biakadi nende mu buatu buende. Pakamona Simona Petelo bualu ebu, wakadiponena panshi ku binu bia Yesu, wakamba ne, Mukelenge, umuka kundi, bualu bua meme ndi muntu mubi. Wakela meji bualu bua tshiakadilu tshiende kumpala kua Mfumu wende, wakadilumbuluisha. Musangu mukuabo wakela meji ne, Katshia nakadi mu nzubu ne Mukelenge, panakamuitabuja, tshiaka-mulonda to. Mukelenge Yesu wakalua bua kukeba ne kusungila bantu babi ne bua kubalombola mu njila ya buakane.

 

3.4        Bantu ba Nzambi ba kale bakenza bu Petelo

Yobo wakamba ne, “Nakumvua lumu luebe diambedi anu ku matshu, kadi mpindiewu mesu anyi akukumona. Bua muanda ewu ndi mudipishe, ndi nkudimuna mutshima wanyi, ndi nsomba mu lupuishi ne mu butue” (Yobo 42:5,6). Yehowa wakakudimuna dikenga dia Yobo, matuku ende akashala akadi mule tente ne diakalengele ne disanka.

Yeshaya wakamba ne, “Ka meme nakamba ne, Mulawu wakunkuata! Bualu bua ndi mujimine; bualu bua ndi muntu udi ne mishiku idi kayiyi miakane, ne ndi mushikame munkatshi mua bantu badi ne mishiku idi kayiyi miakane; bualu bua mesu anyi akumona Mukelenge, Yehowa wa misumba mene!(Yeshaya 6:5).

   Mutumibue wa Yehowa wakangata dikala dia kapia ku tshio-shelu tshia milambu, wakatua mukana muende, Wakamba ne, “Mona, edi diakutua mishiku yebe; bubi buebe budi buumushibue, ne malu mabi ebe adi mabuikidibue”. Ne tuetu, patuikala kumpala kua Nzambi wa tshijila, butudi nabu mbua kuteka muaba wetu munkatshi mua bantu aba ba kale ne Petelo. Kadi, bu bobo badi bitabuja Mukelenge Yesu bu Musungidi ne Mukelenge, tudi mua kuamba ne, Nzambi wakatulekela malu mabi etu, bualu bua mudimu wa bupikudi wa Mukelenge Yesu pa mutshi mutshiamakane. “Yeye nguakadi kayi mumanye bubi, Nzambi wakamuvuija bubi bua bualu buetu; bua tuetu tuikale buakane bua Nzambi munda muende” (2 Kolinto 5:21).

 

3.5        Petelo udi utshina

   Yakobo ne Yone, ba bilembi ne Simona, bakakema bualu bua bungi bua minyinyi mu tupamba tuabo. Petelo wakatshina. Mukelenge wakamuambila ne, Kutshinyi, katataka too ne tshiendelele wewe neukuate bantu. Pakaluabo ne matu abo ku mpata, Yakobo, Yone ne Petelo bakamulonda.

 Petelo wakakuata bantu ba bungi be bualu bua Mfumu wende. Pakalua dituku dia Pentekoste, Petelo wakimana ne bapostolo bakuabo, wakambila tshisumbu tshinene Lumu Luimpe, dituku adi bantu bu binunu bisatu bakadisangisha ku tshisumbu tshia bena kuitabuja (Bienzedi 2:41).

 

4         Muku wa Petelo Mukaji

4.1        Muku wa Petelo mukaji udi usama

   Dituku dikuabo, “pakalupukabo mu nsunagoga, bakabuela mu nzubu wa Simona ne Andele; Yakobo ne Yone bakadi nabo. Muku wa Simona mukaji wakadi mulale panshi ne disama dia mubidi kapia; bakambila Yesu bualu buende; wakalua biende, wakamukuata ku tshianza, wakamubisha; disama dia mubidi kapia diakamulekela, wakabalongoluela bia kudia” (Mako 1:29-31).

Luka, munganga munangibue (Kolosai 4:16), udi utuambila ne, Mukaji wakadi ne mubidi wende mukuatshibue ne kapia ka bungi. Pakalua Yesu mu nzubu, bakamusengelela bua disama diende. “Yeye wakimana mumuinangile, wakakandika disama dia kapia; diakumulekela; yeye wakabika lukasa, wakabalongoluela bia kudia” (Luka 4:39). Tshienzedi tshia muku wa Petelo mukaji tshiakaleja mutshima wa disanka, bu muakadiye muamba ne, “Tuasakidila Mukelenge”.

   Palua malu makole mu meku etu, mbidi bimpe bua kuambila Mukelenge Yesu. Mukelenge udi umvua milombu yetu. Yeye wakadi munkatshi mua bantu bu muntu. “Bualu bua katuena ne muakuidi munene udi kayi mumanye mua kukenga netu mu matekete etu, kadi tudi ne umue wakuteyibua mu malu onso muomumue atudi tuteyibua nawu, kayi ne bubi. Nunku, tusemene ne dikima pepi ne nkuasa wa butumbi wa ngasa, bua tuetu tupete luse ne bua tusangane ngasa bua kutukuatshisha mu tshikondo tshia dikengela dietu” (Ebelu 4:15,16).

 

4.2        Kuenda pamutu pa Mayi

4.2.1        Mukelenge udi uya ku muaba mupengame ne bayidi bende

   Pakalua bayidi ba Yone Mubatiji bua kumanyisha Yesu bualu bua lufu lua Yone ku bianza bia Helode, Mukelenge “waka-mukaku mu buatu, wakaya mu tshipela mu muaba mupengame; pakumvua bisumbu bia bantu bualu abu, bakumuka mu misoko, bakamulonda ku makasa” (Matayo 14:13). Mutshima wa Mukelenge wakadi muule tente ne luse. Yeye wakamona balume, bakaji ne bana bu mikoko kayiyi ne mulami. Pakaluabo kudiye, yeye wakakolesha babedi buabo, pashishe, pakamba diba kupueka, Mukelenge wakabadisha ne mitanda ya bidia itanu ne mishipa ibidi. “Buonso buabo bakadia, bakukuta” (Matayo 14:20).

  “Pakamanya Yesu ne, Badi bamba kunkuata ku bukole bua kumbueja mu bukelenge, wakaya ku mukuna kabidi, yeye nkayende” (Yone 6:15). Bidi bimueneka ne bayidi bakadi ne diteke-mena ne, Mukelenge neangate bukelenge buende patuikala nende. Kabakajingulula meyi ende bualu bua makenga ende ne lufu ku bianza bia bantu babi.

 

4.2.2        Mukelenge wakadi muena kutendelela. Yeye wakenza malu onso mu buobumue ne Tatu wende

   Yesu wakabueja bayidi bende mu buatu lubilu, badianjile dishiya kumpala kuende, yeye ashale kutuma bisumbu bia bantu kuabo. Pakatumeye bisumbu bia bantu kuabo, wakaya mu mukuna nkayende bua kutendelela Nzambi. Dituku dikuabo, Mukelenge Yesu, wakamanya mitshima ya bantu, wakamba ne, “Bulelela, bulelela, ndi nuambila ne, Kanuena nunkeba bua bimanyinu binuakutangila, nudi nunkebela bua nuakudia mitanda, nakuu-kuta” (Yone 6:26).

    “Pakabuela diba yeye wakadimu nkayende. Kadi buatu buakadi mu bunene bua dishiba, butatshisha kudi mavuala, bualu bua tshipepele tshiakadi tshibupingaja. Pakadi diba bu pa inayi patshiatshia, Yesu wakalua kudibo, wenda pamutu pa mayi. Pakamumona bayidi bende wenda pamutu pa mayi, bakatshina, bakamba ne, Mukishi; buowa buakabakuata, bakapandalala. Kadi Yesu wakabambila ne, Nukoleshe mitshima yenu; mmeme, kanu-tshinyi. Petelo wakamuebeja ne, Biwikala wewe, ungambile bua meme kulua kuudi pamutu pa mayi. Yeye wakamba ne, Lua, Petelo wakapatuka mu buatu, wakenda pamutu pa mayi bua kuya kudi Yesu. Kadi pakamoneye tshipepele, wakatshina; paka-bangeye kudina mu mayi, wakadila ne, Mukelenge, unsungile. Yesu wakolola tshianza lukasa, wakamukuata, wakamuambila ne, Wewe udi ne ditabuja dikese, wakuelela mpata munda tshinyi? Pakabandabo mu buatu, tshipepele tshiakabatama. Bakadi mu buatu bakamukukuila, bakamba ne, Bulelela, wewe udi Muana wa Nzambi. Pakasabukabo, bakaya pa mpata, ku buloba bua Genesa-leta” (Matayo 14:22-34).

Patshiatshia, Mukelenge wakamona bayidi batata ne kuita mu bunene bua dishiba bualu bua tshipepele tshikole. Yeye wakalua kudibo wenda pamutu pa mayi. Yeye wakamba kubasesuka kadi bobo, pakamumonabo wenda pamutu pa mayi, bakatshina, bakamba ne, Mukishi. Bakadi bapandalala ku buowa. Mukelenge Yesu wakabambila ne, Nukoleshe mitshima yenu, mmeme, Kanutshinyi. Petelo wakambila Mukelenge ne, Biwikala wewe, ungambile bua meme kulua kuudi pamutu pa mayi. Yesu wakamuandamuna ne muaku umue: Lua.

Petelo wakenza bimpe, wakatangila kudi Yesu ne wakenda pamutu pa mayi. Kadi ditshina diakamukuata; pakalekeleye kutangila kudi Yesu, wakela meji bua tshipepele ne bua mayi a dishiba, wakabanga kudina mu mayi. Petelo wakupa muoyo bua tshikondo pakadiye ne Mukelenge mu buatu ne tshipepele tshikole tshiakajuka pa dijiba. Ku tshikondo atshi yeye ne bayidi bonso bakakema, bakamba ne, “Lupepele ne mayi a dijiba bidi bimumvuila” (Matayo 8;27). Bipepele ne mayi a mayi manene bidi bitumikila diyi dia Yeye udi wimanyika bintu bionso ku diyi dia bukole buende (Ebelu 1:3).

Pakabanga Petelo kudina mu mayi, wakadila kudi Yesu ne, Mukelenge, unsungile, Yesu wakolola tshianza lukasa, waka-mukuata, wakamuambila ne, Wewe udi ne ditabuja dikese, wakuelela mpata munda tshinyi? Patuatangila kudi Mukelenge bu Mfumu wetu, tudi mua kuamba ne, Mukelenge udi mulami wanyi, tshiena ntshina bualu bubi, bu mu Davidi mu Musambu 23.

 

5         Petelo udi ujukula ne, Yesu udi Kilisto, Muana wa Nzambi udi ne muoyo

5.1        Mukelenge Yesu udi ukonka bayidi bende

“Pakalua Yesu mu luseke lua Kaisalia wa Filipoi, wakakonka bayidi bende ne, Bantu badi bamba Muana wa muntu ne, Nganyi? Bakamba ne, Bakuabo badi bamba ne, Yeye udi Yone Mubatiji, bakuabo ne, Yeye udi Eliya; bakuabo ne, Yeye udi Yelemiya anyi muprofete mukuabo. Yeye wakabakonka ne, Kadi nuenu nudi nungamba ne, Meme ndi nganyi? Simona Petelo wakandamuna ne, Wewe udi Kilisto, Muana wa Nzambi udi ne muoyo. Yesu wakamuandamuna ne, Simona Ba-yona, wewe udi ne disanka; bantu kabakukubuluila bualu ebu, anu Tatu wanyi wa mu diulu. Ndi nkuambila kabidi ne, Wewe udi Petelo, pa dibue edi nengibake ekeleziya wanyi; bibi bia ku mbelu kua Muaba wa Bafue kabiena bimupita bukole. Nenkupe mvungula ya bukelenge bua mu diulu, mu diulu nebasuike tshiwasuika pa buloba; mu diulu ne basulule tshiwasulula pa buloba. Pashishe, yeye waka-mbila bayidi bende bikole ne, Kanuambidi muntu ne, Yeye udi Kilisto” (Matayo 16:13-20).

 

5.2        Mukelenge Yesu udi ukonka bayidi bende

   Dituku dikuabo, pakadi balondi ba bungi ba Mukelenge Yesu bakadi bamulekela, Yesu wakakonka bayidi dikumi ne babidi ne, “Nuenu kabidi, kanuena basue kuya, anyi? Simona Petelo wakamukudimuna ne, Mukelenge, netuye kudi nganyi? Wewe udi ne meyi a muoyo wa tshiendelele. Tuakuitabuja, tudi bamanye ne, Wewe udi Wa Tshijila wa Nzambi” (Yone 6:67-69).

   Buakubuluibua, bualu bua Mukelenge Yesu Kilisto kudi Petelo, buakafuma kudi Tatu wende. Petelo wakadi ne mapanga ende kadi yeye wakasua Mukelenge Yesu. Dinanga diende bua Mfumu wende diakadi dijalame.

   Bantu ba bungi badi balonda balombodi badi babalaya lupandu ne muaba mu diulu, kadi tudi mua kuangata lupandu anu mu Mukelenge Yesu. “Njila udiku udi mululame ku mesu kua muntu, kadi nshikidilu wende udi lufu” (Nsumuinu 16:25). Mukelenge Yesu wakambila Toma ne, “Meme ndi bianyi njila ne bulelela ne muoyo; kakuena muntu udi ulua kudi Tatu, kayi muanze kulua kundi diambedi” (Yone 14:6). “Mu munga muntu yonso kamuena lupandu, bualu bua kakuena dinga dina muinshi mua diulu, dipa bantu, didi dimanye mua kutusungila” (Bienzedi 4:12).

 

5.3        Petelo wakajukula ne, Mukelenge Yesu udi Kilisto

   Muaku “Kilisto”, udi kuandamuna kua muaku wa Bena Ebelu ne, “Mashiach”, buena kuamba ne, “Muedibue manyi”. Mukaji wa mu Samalea wakambila Mukelenge ne, “Ndi mumanye ne, Mashiya ulualua (udibo babikila ne, Kilisto); palueye, neatu-manyishe malu onso. Yesu wakamuambila ne, Meme udi wakula nebe nyeye” (Yone 4:25,26).

   Bena Isalele wakela manyi pamutu pa bakuidi babo ne bake-lenge babo. Muprofete Elisha wakadi muedibue manyi pamutu kudi Elisha bua kuikaleye muprofete mu muaba wende (1 Bakelenge 19:16). Manyi adi atuambila bualu bua Nyuma Muimpe (1 Yone 2:27. Tangila Bienzedi 10:38. 2 Kolinto 1:21).

 

5.4        Mukelenge Yesu udi Muana wa Nzambi udi ne muoyo

Kunyima kua dibanda dia Mukelenge mu diulu, Yone wakafunda bualu bua bumanyishi buende kudi Mukelenge mu Lumu Luimpe luende ne, “Malu aa adi mafundibue bua nuenu nuitabuje ne, Yesu udi Kilisto, Muana wa Nzambi; ne bua nuenu nuikale ne muoyo mu dina diende, panuitabuja” (Yone 20:31).

   Mu matuku etu, bu mu matuku a mupostolo Paulo, Bakuabo badi bapidia bunzambi bua Mukelenge wetu. Bakuabo badi bapidia bunzambi bua Nyuma Muimpe. Mu matuku etu ba pa buloba ba bungi badi bakoma Nzambi nyima. Bena Kilisto bakuabo badi bapidia ne, “Diyi dionso dia mu Mukanda wa Nzambi didi difume munda mua Nzambi bu mupuya wende” (2 Timote 3:16). Bua malu aa tudi mumanye ne, Dipingana dia Mukelenge didi pabuipi.

 

5.5        Mukelenge wakambila Petelo ne, “Wewe udi Petelo, pa dibue edi nengibake ekeleziya wanyi”

Dina ne, Petelo (Buena Gelika - petros) didi diamba bualu bua dibue dikese. Kadi Mukelenge Yesu wakamba ne, “Pa dibue edi (Buena Gelika - petra) nengibake ekeleziya wanyi”. Miaku ibidi idi mishilangane, “petros” udi wamba bua dibue dikese kadi “petra” udi wamba bua dibue dinene. Ekeleziya kena mubakibue pa Petelo (petros), kadi pa meyi a Petelo ne, “Wewe udi Kilisto (petra), Muana wa Nzambi udi ne muoyo”. Muaku “petra” (dibue dinene), udi wamba bua Kilisto, bu mu 1 Kolinto 10:4 ne mu 1 Petelo 2:8.

    Mu 1 Petelo 2:4,5 tudi tubala bualu bua Mukelenge Yesu bu dibue dia muoyo, ne bualu bua bena kuitabuja bu mabue adi ne muoyo, kadi mu mvese eyi tudi ne muaku mukuabo mu buena Gelika, muaku “lithos”. Petelo wakadi dibue dia muoyo bu muakadi bena ekeleziya bonso.

  Mvungula ya bukelenge bua mu diulu idi misuike ne kuyisha kua Lumu Luimpe lua ngasa wa Nzambi. Bena Isalele wakapidia Mukelenge pakalueye kudibo. Bakamushipa ku mutshi mutshia-makane. Pakadi Mukelenge ku mutshi mutshiamakane, yeye wakamba “Tatu, ubabuikidile bubi buabo, kabena bamanye bualu budibo benza” (Luka 23:34). Pakalua dituku dia Petekoste ne kuledibua kua Ekeleziya, Nzambi, mu ngasa wende, wakapesha Petelo bukokeshi bua kunzuluila Bena Isalele tshibi tshia kuku-dimuna kua mitshima ne bua kujimijibua kua mibi yabo. Pashishe, Nzambi wakunzuluila bisamba bia bende tshibi tshia ditabuja mukana mua Petelo, pakambileye Konelio, bena diku ne bantu badisangisha mu nzubu muende, bualu bua Diyi dia Nzambi ne njila wa lupandu (Bienzedi 10:24-48).

 

5.6        Petelo udi ubela Mukelenge

“Ku tshikondo atshi Yesu wakabanga kuleja bayidi bende ne, Bundi nabu mbua kuya ku Yelushalema, ne bua kukengeshibua makenga a bungi kudi bakulu ne kudi bakuidi banene ba Nzambi ne kudi bafundi, ne bua kushipibua, ne bua kubishibua papita matuku asatu. Petelo wakaya ne Yesu, wakabanga kumubela ne, Nzambi akufue luse, Mukelenge; bualu ebu kabuena bulua kuudi. Kadi yeye wakatshinguluka, wakambila Petelo ne, Satana, yila kunyima kuanyi, wewe udi tshilenduishi tshianyi, bualu bua wewe kuena welangana meji a malu a Nzambi, udi welangana meji anu a malu a bantu. Yesu wakambila bayidi bende ne, Biasua muntu kundonda, adipidie, ambule mutshi wende mutshiamakane, andonde. Bua wasua kusungila muoyo wende neaujimije, wajimija muoyo wende bua bualu buanyi neaupete. Biasumba muntu buloba buonso ku muoyo wende, mushinga wende muimpe udi panyi? Anyi, muntu udi ne tshintu kayi tshia kushintakajeye bua kuangateye muoyo wende kabidi? Muana wa muntu nealue mu butumbi bua Tatu wende ne banjelo bende; dituku adi neafute muntu yonso bu muakenzenzeye. Bulelela, ndi nuambila ne, Bakuabo badi bimana apa kabena bafua too ne pamonabo Muana wa muntu ulua mu bukelenge buende” (Matayo 16:21-28).

 Petelo wakabanga kubela Mukelenge ne, “Nzambi akufue luse, Mukelenge; bualu ebu kabuena bulua kuudi. Kadi yeye wakatshinguluka, wakambila Petelo ne, Satana, yila kunyima kuanyi, wewe udi tshilenduishi tshianyi, bualu bua wewe kuena welangana meji a Nzambi, udi welangana meji anu a malu a bantu” (Matayo 16:22,23).

 Satana, wakasua kupumbisha Mukelenge Yesu mu njila wende bua kukumbaja disua dia Tatu wende. “Tatu wakutuma Muana wende bua kuikaleye Musungidi wa ba pa buloba” (1 Yone 4:14). Muaku “Satana” udi wamba bualu bua “muena lukuna”. Satana udi muena lukuna wa Nzambi, wa Muana wende ne wa bantu.

Kunyima kua tshikondo, Petelo wakafundila bena kuitabuja ne, “Nuikale bapole, nutabale; muena lukuna wenu, diabolo mene udi wendakana bu nyama wa ntambue udi ukungula, ukeba bantu ba kudieye; numutantamane bajalame mu ditabuja dienu” (1 Petelo 5:8).

  Bapostolo bakadi ditekemena ne, Mukelenge Yesu neapingaja bukelenge kudi Isalele katataka, bakadi bela meji bualu bua butumbi ne Mfumu wabo. Bayidi bende babidi mu njila wa ku Emau wakamba ne, “Tuetu tuakadi bamutekemene ne, Nyeye wapikula Isalele! Mukelenge wakabambila ne, “Nuenu bantu kabayi ne lungenyi; nudi nunenga pa kuitabuja meyi onso akamba baprofete! Kabiakadi bimpe bia Kilisto kukengeye mu malu aa ne bua kubueleye mu butumbi buende, anyi?(Luka 24:21-27). Tshikondo tshia Mukelenge tshia kupingaja Isalele bukelenge katshiakadi tshianze kulua.

 

6         Petelo, Yakobo, Yone, ne Mukelenge ku Mukuna wa Kukudimuka

6.1        Mose ne Eliya badi bamueneka ne Mukelenge

Mukelenge Yesu wakabambila bayidi bende ne, “Bulelela, ndi nuambila ne, Bakuabo badi bimana apa kabena bafua too ne pamonabo Muana wa muntu ulua mu bukelenge buende. Pakapita matuku asambombo, Yesu wakangata Petelo ne Yakobo ne muanabo Yone, wakabanda nabo ku mukuna mule, bobo nkayabo. Yeye wakakudimuka ku mesu kuabo; mpala wende wakaditemena bu diba, bilulu biende biakatoka bu munya. Monayi, Mose ne Eliya bakamueneka kudibo bayikila nende” (Matayo 16:28. 17:1-3).

  Mose ne Eliya bakadi bamba bualu bua lufu lua Mukelenge luakambeye kushijika ku Yelushalema (Luka 9:31).

   “Petelo wakambila Yesu ne, Mukelenge, patudi kunoko mbimpe; biwasua, nengase bitandu bisatu, tshikuabo ntshiebe, tshinga ntshia Mose, tshikuabo ntshia Eliya. Pakatshidiye wamba nunku, monayi, ditutu diengelela diakababuikila; diyi diakalupuka mu ditutu ne, Ewu udi Muananyi munanga, yeye udi unsankisha bimpe, mumvuilayi. Pakumvua bayidi diyi adi, bakatua mpala panshi, bakatamba kutshina. Yesu wakalua, wakabalenga tshianza, wakamba ne, Bikayi, kanutshinyi. Pakabandulukabo, kabakamona muntu mukuabo, anu Yesu” (Matayo 17:4-8).

   Mose wakadi mupi wa mikenji kudi Bena Isalele. Eliya wakadi tshifuanyikiji tshia baprofete. Mukelenge Yesu udi mutambe bubidi buabo ne baprofete bonso.

 

6.2     Petelo, Yakobo, ne Yone badi bamonyi ba butumbi bua Mukelenge

   Petelo wakafunda mu mukanda muibidi wende ne, “Bualu bua tuetu katuakalonda nsumuinu yakambabo ku budimu bua bantu patuakanumanyisha bua bukole ne bua dilua bia Mukelenge wetu Yesu Kilisto, kadi tuetu tuakadi bamonyi ba butumbi buende ku mesu etu. Bualu bua yeye wakangata buneme ne butumbi kudi Nzambi Tatu pakalua diyi dia nunku kudiye munkatshi mua Butumbi bua Buneme ne, Ewu udi Muana wanyi munanga, disanka dianyi dionso didi kudiye”. (Tangila 2 Petelo 1:16-21). Malu aa akadi mindidimbi ya malu alualua, palua Mukelenge mu butumbi buende buonso bua kuangata bukelenge buende (Buaka-buluibua 19:11-16).

   Katataka, tutshidi mu matuku a Ekeleziya wa Nzambi (1 Timote 3:15). Mukelenge Yesu utshidi wibaka ekeleziya wende. Bena Isalele bakapidia Mukelenge wabo, bakamushipa. Bua bupidia buabo Bena Lomo bakabutula ntempelo wabo ne musoko wabo, bakashipa Bena Yelushalema, bakangata bakuabo bu bapika. Kadi Nzambi neashikije milayi yende yonso kudi Isalele bu muakamba baprofete ba kale.

   Diambedi Mukelenge kayi muanze kulua bua kujadika bukelenge buende pa buloba, yeye nealue bua kuangata Ekeleziya wende bua kushikija diyi diende kudi bayidi bende ne, “Mu nzubu wa Tatu wanyi mudi miaba ya bungi ya kuikala; bu bualu ebu kabuyi bulelela, nakadi kunuambila; nenye kunulongoluela muaba. Binaya ne binanulongoluela muaba, nempingane kabidi, nenuangate kundi meme muine, bua kundi ngikala, nuenu nenuikaleku kabidi” (Yone 14:2,3. 1 Tesalonike 4:14-17).

   Yone udi utuambila mu Mukanda wa Buakabuluibua bualu bua dilua dia Mukelenge Yesu bua kuangata bukokeshi bu Mfumu wa Bamfumu ne Mukelenge wa Bakelenge (Buakabuluibua 19:11-16). Ku tshikondo etshi “Mukelenge Nzambi neamupe nkuasa wa butumbi wa tatu wende Davidi; neikale mukelenge wa nzubu wa Yakoba tshiendelele; bukelenge buende kabuena ne tshishikidilu” (Luka 1:32,33). Mukelenge Davidi udi nkambua wa Malia, ne wa Yosefe kabidi.

   Dituku dikuabo, Petelo wakambila Mukelenge ne, “Apu tuetu, tuakushiya malu etu onso, tuakukulonda, tuetu netupete tshinyi? Yesu wakabambila ne, Bulelela, ndi nuambila ne, Mu dituku dialedibua bintu bionso tshiakabidi, pashikama Muana wa muntu mu nkuasa wa butumbi buende, nuenu kabidi bakundonda, nenushikame mu nkuasa dikumi ne ibidi, nulumbuluisha bisamba dikumi ne bibidi bia Isalele” (Matayo 19:27,28). Petelo, bu buonso buetu, wakadi ne mapanga ende, kadi yeye wakashiya malu ende onso bua kulonda Mukelenge. Mukelenge neafute muena mudimu wende mu dituku dilualua ne bonso badi bamunanga.

 

6.3        Difutu dia mulambu wa ntempelo

  Dituku dikuabo, “Pakaluabo ku Kapenuma, basangishi ba mulambu wa ntempelo bakalua kudi Petelo, bakamukonka ne, Muyishi wenu kena ufuta tshitupa tshibidi tshia nshekela, anyi? Yeye wakitaba ne, E, udi ufuta. Pakabueleye mu nzubu, Yesu wakadianjila kumukonka ne, Simona, udi welangana meji munyi; bamfumu ba pa buloba batu babalambula kudi bana babo balela, anyi kudi bantu ba bende? Pakandamuneye ne, Kudi bantu ba bende, Yesu wakamuambila ne, Nunku bana balela badi badishi-kamine. Kadi katubalenduishi, uye biebe ku dishiba, wele ndopo mu mayi, wangate mushipa wadianjila kulua; pawabulula mukana muawu, neusangane nshekela; umuangate, ubapeye bua wanyi ne webe” (Matayo 17:24-27).

   Bena Yuda bonso pamutu pa bidimu makumi abidi bakadibo nabu mbua kufuta mulambu kudi balombodi ba ntempelo. Mu  Matayo 23:38, pakadi Mukelenge ujinga Yelushalema, yeye waka-bikila ntempelo ne, “Nzubu wenu”. Diambedi Bena Yuda kabayi banze kupidia Mukekelenge wabo, wakadi mubikidibua ne, “Nzubu wa Nzambi”, ne kudi Mukelenge Yesu ne, “Nzubu wa Tatu wanyi” (Yone 2:16).

   Mukelenge Yesu kakadi ne bualu bua kufuta mulambu awu kadi “bua katubalenduishi”, wakatuma Petelo ku dishiba bua kukuata mushipa. Mukelenge Yesu udi Mfumu wa bufuki buende. Mushipa wakadi ne nshekela umue mukana muawu, mukumbane bua Mukelenge ne Petelo kabidi. Mu ngasa, Mukelenge Yesu wakambila Petelo ne, “Ubapeye bua wanyi ne webe”.

 

7         Mukelenge Yesu udi wowesha Bayidi bende Makasa

7.1        Mukelenge udi mumanye ne, Lufu luanyi ludi pabuipi

   “Diambedi disanka dia Kupita kua Yehowa kadiyi dianze kulua, Yesu wakamanya ne, Diba dianyi dia kumuka pa buloba bua kuya kudi Tatu diakufika, yeye mumane kusua bende mene bakadi pa buloba, wakabasua too ne kunshikidilu. Pakadibo badia, diabolo mumane kubueja munda mua Yudasa Isakaliote, muana wa Simona, bualu bua kutungila Yesu tshitungu; pakamanya Yesu ne, Tatu wanyi wakufila bintu bionso mu bianza bianyi, nakufuma kudi Nzambi, nempingane kudi Nzambi; Yesu wakabika ku mesa, wakavula bivualu biende, wakangata dituaya, wakadijingiladi. Pashishe yeye wakela mayi mu dilonga, wakabanga kuowesha bayidi makasa ne kuakupula ne dituaya diakadiye mudijingile. Nunku yeye wakalua kudi Simona Petelo. Petelo wakamukonka ne, Mukelenge, wewe udi ungowesha meme makasa, anyi? Yesu wakamukudimuna ne, Wewe kuena mumanye bundi ngenza katataka, kadi neujingulule kunyima. Petelo wakamuambila ne, Nansha, too ne tshiendelele wewe kungoweshi makasa. Yesu wakamuandamuna ne, Bingikala tshiyi mukuoweshe, kuena nanyi luseke lumue. Simona Petelo wakamuambila ne, Mukelenge, kungoweshi anu makasa anyi nkayawu, ungoweshe kabidi bianza ne mutu. Yesu wakamuambila ne, Udi mumane kuowa pambidi, udi anu ne bua kuowa ku makasa, mubidi wonso udi mutoke; nuenu nudi batoke, kadi buonso buenu kanuena nunku. Yeye wakamanya wamutungila tshitungu; ebu mbualu buakuambidileye ne, Buonso buenu kanuena batoke. Pakajikijeye kubowesha, wakambula bivualu biende, wakashikama ku mesa kabidi, waka-bakonka ne, Nudi bamanye bunakunuenzela? Nudi numbikila ne, Muyishi ne Mukelenge; nudi nuamba bimpe bua meme ndi nunku. Meme Mukelenge ne Muyishi, bingikala munuoweshe makasa, mbimpe nuenu nuoweshangane makasa. Nakunupa tshifuanyikishi etshi bua nuenu kuenza bu munakunuenzela. Bulelela, bulelela, ndi nuambila ne, Mupika kena mutambe mfumu wende, wakutumibua kena mutambe wakumutuma. Binuamanya malu aa, nenuikale ne disanka binuaenza. Tshiena nuamba buonso buenu; ndi mumanye banakusungula, kadi bualu ebu buakulua bua kujikija diyi diakafundabo ne, Utu wadia bidia bianyi wakuntua museba. Katataka ndi mbanga kunuambila bualu budi kabuyi buanze kulua, bua, paluabu, nuenu nuitabuje ne, Meme nyeye. Bulelela, bulelela, ndi nuambila ne, Witabuja unatuma neangi-tabuje meme; wangitabuja meme neitabuje wakuntuma.

 

7.2        Yesu udi wamba mumutungidi

   Pakamba Yesu nunku, mutshima wende wakanema bujitu, waka-mba ne, Bulelela, bulelela, ndi nuambila ne, Umue wenu neantungile tshitungu. Bayidi bakatangilangana, bela mpata munda ne, Udiye wamba nganyi? Muyidi mukuabo, wakadi Yesu musue, wakadi nende ku mesa, mumueyemene mu tshiadi. Nunku Simona Petelo wakamulomba, wakamuambila ne, Utuambile udiye wamba. Bualu bua yeye wakadi pabuipi nunku, wakeyema tshianyima mu tshiadi, wakamukonka ne, Mukelenge, yeye nganyi? Yesu wakamukudimuna ne, Unasabidila tshipesa tshia bidia unapa, nyeye, Nunku pakavukuleye tshipesa, wakatshia-ngata, wakatshipa Yudasa, muana wa Simona Isakaliote. Pakanga-teye tshipesa, Satana wakabuela munda muende. Yesu wakamua-mbila ne, Enza buudi wenza lukasa. Kakuakadi muntu wa bakadi ku mesa wakamanya buakamuambidileye diyi edi. Bualu bua Yudasa wakadi ne tshibutshilu, bakuabo bakela meji ne, Yesu wakamuambila ne, Usumbe bintu bitudi nabi bualu bua disanka, anyi ne, Upe bapele tshintu. Pakangateye tshipesa, wakumuka lukasa; buakadi butuku. Pakumuka Yudasa, Yesu wakamba ne, Katataka Muana wa muntu udi mutumbishibue, ne Nzambi udi mutumbishibue bua bualu buende; Nzambi neatumbishe Muana munda muende kabidi, neamutumbishe lukasa. Bana banyi bakese, nengikale nenu tshitupa tshipi. Nenunkebe, kadi bu munakambila Bena Yuda ne, Kanuena bamanye mua kulua kunaya; katataka ndi nuambila nuenu muomumue.

 

7.3        Mukenji mupia-mupia

   Ndi nuelela mukenji mupia-mupia ne, Nusuangane; nusuangane bu munakunusua. Bua bualu ebu bantu bonso nebamanye ne, Nudi bayidi banyi, binuasuangana nunku. Simona Petelo waka-mukonka ne, Neuye kudi kunyi? Yesu wakamukudimuna ne, Katataka kuena mumanye mua kundonda kunaya, kadi pashishe neundonde. Petelo wakamukonka ne, Mukelenge, munyi mundi tshiyi mumanye mua kukulonda katataka? Nenkufuile. Yesu wakamukonka ne, Wewe neumfuile, anyi? Bulelela, bulelela, ndi nkuambila ne, Tshitala katshiyi tshianze kusama, wewe neumpidie misangu isatu” (Yone 13:1-38).

Mu matuku a bapostolo, Bena Isalela bakalonda tshilele tshia kale bua kuowesha benyi makasa. Dituku dikuabo, “Abalahama wakabandisha mesu ende, wakatangila balume basatu bimane kumpala kuende; pakabatangileye, wakabika ku mbelu kuende, wakaya lubilu bua kubakidila, wakabakukuila, wakamba ne, Mukelenge wanyi, biwikala ne luse kundi, ndi nkutendekena ne, Kupitshi muntu webe. Nuitabuje balue ne mayi, nuvuwe makasa enu, nuikishe bienu mu diledi dia mutshi” (Genese 18:2-4. Tangila kabidi Luka 7:44,45).

 

7.4        Petelo kena musue Mukelenge bua kuoweshe makasa ende

  Pakabanga Mukelenge bua kuowesha bayidi bende ku makasa ne kuakupula ne dituaya diakadiye mudijingile, yeye wakalua kudi Petelo. Mukelenge Yesu wakangata muaba wa muena mudimu wa bayidi bende. Bualu buakadi bukole be ku mesu a Petelo. Mukelenge wakamuambila ne, Bingikala tshiyi mukuo-weshe, kuena nanyi luseke lumue. Mukelenge Yesu wakadi uyisha bayidi bende malesona a mushinga mene mene, pakadiye ne bayidi bende bua tshitupu tshipi, diambedi bantu babi kabayi banze kumufila mu bianza bia Pilato.

 Yeshaya wakamba ne, “Buonso buetu tuakulua bu muntu mubipa, ne bienzedi bietu biakane biakulua bu tshivualu tshidi tshinyanguke. Buonso buetu tudi tufubidilu bu dianyi dia mutshi, ne malu mabi etu adi atuumusha bu mudi lupepeple lupepula mabeji” (Yeshaya 64:6). Mukelenge Davidi wakamanya bualu ebu, kadi yeye wakamanya ne Nzambi udi mumanye mua kulengesha muntu udi utonda matomboka ende. Davidi wakamba ne, “Unguvuwe, nempite neige butoke too” (Musambu 51:7).

 Pakambila Mukelenge Yesu Petelo ne, “Bingikala tshiyi mukuoweshe, kuena nanyi luseke lumue”, Petelo wakamuanda-muna ne, “Mukelenge, kungoweshi anu makasa anyi nkayawu, ungoweshe kabidi bianza ne mutu”. Mukelenge Yesu wakamua-mbila ne, “Udi mumane kuowa pambidi, udi anu ne bua kuowa ku makasa, mubidi wonso udi mutoke; nuenu nudi batoke, kadi buonso buenu kanuena nunku”. (Mukelenge Yesu wakadi wela meji bualu bua Yudasa).

 

7.5        Muena Kilisto udi mulengeshibue ku mashi a Yesu

  Muena kuitabuja udi mumane kuowa pambidi. Petelo wakafunda ne, “Bualu bua nudi bamanye ne, Tuakapikudibua, kenku bintu bidi bijimina, ku argent anyi ku ngolo … kadi nuakapikudibua ku mashi a mushinga mukole, bu a muana wa mukoko kayi ne tshilema ne kayi ne ditoba, ku mashi a Kilisto mene” (1 Petelo 1:18,19).

   Tudi ne kuowa kua makasa bualu bua mapanga etu a ku dituku ku dituku. Yone wakafunda ne, “Bituamba ne, Katuena ne mibi, tudi tudidinga, ne bushuwa kabuena munda muetu. Bituatonda mibi yetu, yeye udi wa kueyemenyibua ne udi ne buakane bua kubuikidila mibi yetu, ne bua kutulengesha ku malu mabi onso, Bituamba ne, Katuakuenza bibi, tudi tumuvuija ne, Muena mashimi ne diyi diende kadiena munda muetu” (1 Yone 1:8:10).

 Dinfuenkenya dia buloba diakalamata ku makasa a bayidi pakadibo bendakana ne Mukelenge mu njila ya Isalele. Malu a ba pa buloba adi mua kulamata kutudi kabidi. Bu bayidi, tudi ne kuowesha kua makasa bualu. Ku dituku ku dituku tudi ne dibala (anyi diumvua) dia Mukanda wa Nzambi bualu. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Nsongalume nealengeshe bienzedi biende munyi? Adimuke biende bu mudi diyi diebe diamba. Nakulama diyi diebe mu mutshima wanyi, bua meme tshikuenzedi bibi” (Musambu 119:9,11). Kunyima kua tshitupa, Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende dikumi ne umue ne “Katataka nudi balengeshibue bualu bua diyi dinakunuambila (Yone 15:3).

 

7.6         Badi bakuata Yesu: Petelo udi umupidia Mukelenge Yesu udi kumpala kua tshilumbuluidi

  “Bakakuata Yesu, bakalupuka nende, bakalua nende mu nzubu wa muakuidi munene. Petelo wakabalonda pa bule pa bule. Pakatemeshabo kapia mu bunene bua lupangu, pakashikamabo popamue, Petelo wakadi mushikame munkatshi muabo. Mukaji muenji wa mudimu wakamutangila pakadiye mushikame ku dinkenka dia kapia, wakamutangila talala, wakamba ne, Muntu ewu kabidi wakadi ne Yesu. Yeye wakavila ne, Mukajiana, tshiena mumumanye. Pakalepa tshitupa, mukuabo wakamutangila, waka-muambila ne, Wewe kabidi udi umue wabo. Petelo wakamba ne, Nansha, mulumiana, tshiena wabo. Pakapita bu tshitupa tshia diba, mukuabo wakamba ne, Bulelela, muntu ewu wakadi ne Yesu, bualu bua yeye udi Muena Galela. Kadi Petelo wakamba ne, Mulumiana, tshiena mumanye tshiudi wamba. Pakadiye wakula nunku, tshitala tshiakasama. Mukelenge wakatshinguluka, wakatangila Petelo talala. Petelo wakavuluka diyi dia Mukelenge diakamuambileye ne, Tshitala katshiyi tshianze kusama lelu, wewe neumpidie misangu isatu. Wakalupuka biende, wakadila bikole” (Luka 22:54-62).

   Yudasa wakalua ne tshisumbu tshinene tshia bantu, bakadi ne miele ne bibonge bafume kudi bakuidi banene ba Nzambi ne bafundi ne bakulu bua kukuata Mukelenge butuku. Satana wakamana kubuela munda mua Yudasa bua kutungila Mukelenge tshitungu. Mutungidi wakabapa tshimanyinu ne, “Unatuangana nende mishiku, nyeye; numukuate” (Mako 14:43-46).Yudasa waka-manya muaba muakadi Yesu, muaba wa mitshi ya mamuma ku Mukuna wa Oleve.

 

7.7        Petelo udi ukosa ditshu dia Malako

  Petelo wakadi muntu wa dikima mene mene. Yeye wakatula muele wa mvita, wakatapa muntu wa muakuidi munene, wakamukosa ditshu dia ku tshianza tshia bukole. Muntu awu dina diende mMalako. Yesu wakambila Petelo ne, “Pingaja muele webe mu muaba wawu; bualu bua bonso badi bangata muele nebashipibue ku muele. Udi welangana meji ne, Meme tshiena mumanye mua kulomba Tatu wanyi, yeye ampe banjelo batambe binunu makumi muanda mutekete ne bibidi, anyi?” (Matayo 26:52). Mukelenge Yesu wakalenga tshianza ku ditshu dia muntu wa muakuidi munene, wakamupingajiladi (Luka 22:51).

 

7.8        Mukelenge udi udifila mu bianza bia bena lukuna bende

Mukelenge Yesu “wakaya kudibo, wakabakonka ne, Nudi nukeba nganyi? Bakamukudimuna ne, Yesu wa ku Nazaleta. Yesu wakabambila ne, Mmeme. Yudasa, mumutungidi wakadi muimane nabo. Pakabambileye ne, Mmeme; bakapingana tshianyima, baka-dishinda” (Yone 18:4-6).

   Bantu bonso bakapingana kunyima, bakadishinda kumpala kua Mukelenge wa butumbi. Yesu wakadifila mu bianza biabo. Bayidi bonso bakanyema. “Bakaya ne Yesu kudi muakuidi munene; bakuidi banene ne bakulu ne bafundi bakalua kusangisha nende. Petelo wakadi ulonda Yesu pa bule pa bule, wakabuela mu lupangu lua muakuidi munene; yeye wakadi ushikama pamue ne tupalayi, ku dinkenka dia kapia, wota” (Mako 14:53,54).

 

7.9        Petelo udi mu muaba wa njiwu

1)   Wakalonda Yesu pa bule pa bule.

2)   Wakashikama munkatshi mua bena lukuna lua Mukelenge

      mu lupangu lua muakuidi munene.

3)   Bena mudimu ne tupulayi wakatemesha kapia ka makala.

      Petelo wakota kapia nabo.

Petelo kakavuluka diyi dia Mukelenge kudiye ne diandamuna diende kudi Mukelenge. Yesu wakamana kumuambila ne, “Simona, Simona, mona, Satana wakalomba mua kunuangata bualu bua kunusengeye bu ntete; kadi nakukulombela wewe Nzambi bua ditabuja diebe kadipangi; wewe, pawakudimuka, ukoleshe mitshima ya bana benu. Petelo wakamuambila ne, Mukelenge, ndi ne dikima dia mua kuya nebe ne mu nzubu wa lukanu ne ku lufu. Yeye wakamba ne, Petelo, ndi nkuambila ne, Tshitala katshiyi tshianze kusama lelu wewe neuvile misangu isatu ne, Tshiena mumumanye” (Luka 22:31-34).

    Petelo wakavila Mukelenge misangu isatu, kadi pamutu kabidi, wakabanga kudiela mulawu ne kuditshipa ne, Tshiena mumanye muntu ewu. Pakambeye diyi edi, tshitala tshiakasama tshiakabidi. Petelo wakavuluka diyi diakamuambila Yesu, wakabanga kudila bikole. Mukelenge Yesu wakamanya Petelo, kadi Petelo kaka-manya matekete ende. Musangu mukuabo Satana wakadi ne disanka dia bungi bua dipanga dia Petelo mu dituku dia diteta diende, kadi Mukelenge Yesu wakamana kumuambila ne, “Satana wakalomba mua kunuangata bualu bua kunusengeye bu ntete; kadi nakukulombela wewe Nzambi” (Luka 22:31,32).

   Pakapinga Petelo kudi Mukelenge, yeye wakalua muntu mukole mu ditabuja. Nzambi wakasankisha bumanyishi buende ne mudimu wende bua bualu buende mene mene. Satana wakapanga kunyanga ditabuja dia Petelo ne mudimu wende bu muena mudimu wa Mukelenge. Bobo bakakuatibua mu buteyi bua Satana, pakapinganabo kudi Mukelenge bu Petelo, badi mua kuamba ne, Tuasakidila kuikale kudi Nzambi wetu, bualu bua budishikaminyi bua kumuenzela mudimu udi umusankisha.

 

8         Mukelenge udi umueneka kudi Bayidi bende

8.1        Petelo udi uya kukuata minyinyi ya mu mayi

  “Pakashika malu aa, Yesu wakamueneka kabidi kudi bayidi bende ku dishiba dia Tibelia; wakamueneka nunku: Simona Petelo, ne Toma udibo babikila ne, Didumo, ne Natanaele wa Kana wa mu Galela, ne bana ba Zebedayo, ne bayidi bende bakuabo babidi bakadi popamue. Simona Petelo wakambila bakuabo ne, Ndi nya kukuata minyinyi ya mu mayi. Baka-muambila ne, Tuetu tuyaya nebe. Bakaya, bakabuela mu buatu; butuku abu kabakakuata tshintu. Kadi pakamba panshi kutoka, Yesu wakadi muimane ku muelelu wa mayi; kadi bayidi kabakamumanya ne, NYesu. Yesu wakabakonka ne, Bana, nudi ne tshia kudia, anyi? Bakamukudimuna ne, Nansha. Yeye waka-bambila ne, Elayi tupamba ku tshianza tshia balume, nenupete minyinyi. Bakatuela, tshitupa tshipi kabakamanya mua kutukoka bualu bua bungi bua minyinyi. Muyidi, wakadi Yesu musue, wakambila Petelo ne, Mukelenge. Pakumvua Petelo ne, Mukelenge, wakadijingila tshivualu tshiende bua wakadi mutshivule, wakadiela mu mayi. Kadi banga bayidi bakalua mu buatu bukese, benda bakoka tupamba tuule tente ne minyinyi, bualu bua ku mpata kuakadi pabuipi, ntanta bu wa meta lukama. Pakafikabo ku mpata, bakamona makala a kapia akenka ne munyinyi wa mu mayi muteka pa kapia ne mutanda wa bidia. Yesu wakabambila ne, Luayi ne minyinyi mikuabo inuakukuata katataka. Simona Petelo wakabuela mu buatu, wakakoka tupamba ku mpata, tuule tente ne minyinyi minene lukama ne makumi atanu ne isatu; minyinyi yakadi bungi nunku, kadi tupamba katuakadi tupandike. Yesu wakabambila ne, Luayi nudie. Kakuakadi muyidi wakadi ne dikima dia kumuebeja ne, Wewe nganyi? Bakadi bamumanye ne, Mukelenge. Yesu wakalua, wakamema mutanda wa bidia, wakabapawu ne munyinyi kabidi. Ewu wakadi musangu muisatu wakamueneka Yesu kudi bayidi, pakabikeye ku lufu” (Yone 21:1-14).

 

8.2        Mukelenge udi utuma mukenji kudi Petelo

   Muanjelo wa Mukelenge wakambila Malia wa ku Magadala ne Malia mamu wa Yakobo ne Salome, pakadibo ku lukita lua Mukelenge ne, “Yayi bienu, nuambile bayidi bende ne Petelo ne, Yeye neadianjile kumpala kuenu mu Galela, nenumumoneku bu muakunuambileye” (Mako 16:7).

   Petelo kakadi mua kuindila dilua dia Mukelenge, kadi waka-pingana ku mudimu wende wa kumpala wa tshilembi. Wakambila bayidi bakuabo ne, “Ndi nya kukuata minyinyi ya mu mayi. Bakamuambila ne, Tuetu tuyaya nebe”. Bayidi bakadi balombo-dibua kudiye. Pakadi Petelo, Yakobo ne Yone mu Getasemane ne Mukelenge Yesu, bakadi balale tulu. Mukelenge wakambila Petelo ne, “Nuenu kanuakumanya mua kuikala nanyi tshitabala tshitupa tshimue tshia diba bualu kayi? Nudimuke, nutendelele Nzambi; nunku kanuponyi mu mateyi” (Matayo 26:37-41). Divuluka dia Petelo ne bayidi bakuabo babidi bakadi nende diakadi dia tshitupa tshipi!

   Pakamueneka Mukelenge kudibo, kabakamumanye ne, NYesu. Mukelenge wakabakonka ne, “Bana nudi ne tshia kudia, anyi?” Bakamukudimuna ne, “Nansha”. Yeye wakabambila ne, “Elayi tupamba ku tshianza tshia balume, nenupete minyinyi. Bakatuela, tshitupa tshipi kabakamanya mua kutukoka bualu bua bungi bua minyinyi”. Yone wakadi muyidi wa kumpala bua kumanya ne, NYesu, kadi Petelo wakadiela mu mayi, katataka kena wela meji bua minyinyi ya mu mayi, wakasua bua kuikala ne Yesu. Petelo wakananga Mukelenge wende.

 

8.3        Bayidi bamona makala a kapia

  Pakafikabo ku mpata bakamona makala a kapia akenka ne munyinyi wa mu mayi muteka pa kapia ne mutanda wa bidia.  Musangu mukuabo Petelo wakadi wela meji bualu bua kapia ka makala mu lupangu lua muakuidi munene, pakadi Mukelenge Yesu kumpala kua balumbuluishi bende ne yeye wakadi mushikame  munkatshi mua bena lukuna ba Mukelenge. Katataka udi usanka bua dibikila dia Mukelenge ne, Luayi nudie. Yesu wakabambila ne, Luayi ne minyinyi mikuabo inuakukuata katataka. Mukelenge wakasua bobo kuabanya minyinyi yabo nende.

 

8.4        Mukelenge Yesu udi ukonka Petelo

   “Pakajikijabo kudia, Yesu wakakonka Simona Petelo ne, Simona wa Yona, wewe udi mutambe aba bakuabo kunnanga, anyi? Yeye wakamuambila ne, Bulelela, Mukelenge, wewe udi mumanye ne, Ndi mukusue, Yesu wakamuambila ne, Udishe bana banyi ba mikoko. Wakamukonka tshiakabidi ne, Simona wa Yona, udi munnange, anyi? Yeye wakamuambila ne, Bulelela, Mukelenge, wewe udi mumanye ne, Ndi mukusue. Yesu wakamuambila ne, Ulame mikoko yanyi. Wakamukonka tshiakasatu ne, Simona wa Yona, udi musue, anyi? Mutshima wa Petelo wakanyingalala bua yeye wakamukonka tshiakasatu ne, Udi munsue, anyi? Wakamua-mbila ne, Mukelenge wewe udi mumanye malu onso; udi mumanye ne, Ndi mukusue. Yesu wakamuambila ne, Udishe mikoko yanyi. Bulelela, bulelela, ndi nkuambila ne, Pawakadi nsongalume, wakadi udisuika mukaba, wakadi wendakana kuonso kuwakasua; kadi pawakulumpa, wewe newolole bianza biebe, mukuabo neakusuike mukaba, neakutuale kudi kuyi musue. Yesu wakamba diyi edi bua kumumanyisha lufu luatumbisheye nalu Nzambi. Pakambeye nunku, wakamuambila ne, Undonde” (Yone 21:15-19).

   Mu lupangu lua muakuidi munene Petelo wakapidia Mukelenge Yesu misangu isatu. Katataka, misangu isatu, Mukelenge waku-muebeja ne, Simona wa Yona, udi munnange, anyi? Petelo wakasua Musungidi wende, wakamulonda bu muena mudimu wa kueyemena too ne ku lufu luende ku bianza bia bantu babi.

 

8.5        Petelo udi musue kumanya bualu bua Yone

 “Petelo wakatshinguluka, wakamona muyidi wakadi Yesu munange (Yone), ulonda … pakamumona Petelo nunku, yeye wakakonka Yesu ne, Mukelenge, apu muntu ewu nenze tshinyi? Yesu wakamuambila ne, Binasua bua ashale ne muoyo too ne panalua, mbualu buebe, anyi? Wewe undonde. Diyi edi diaka-tangadika munkatshi mua bana babo ba mu Kilisto ne, Muyidi ewu kena ufua; kadi Yesu kakamba ne, Yeye kena ufua; wakamba ne, Binasua bua ashale ne muoyo too ne panalua, mbualu buebe, anyi”? (Yone 21:20-23).

   Petelo wakadi ne tshilele tshia kuakula kayi wela meji diambedi bualu bua meyi ende, kadi yeye wakadi ne mutshima muimpe, wakadi munangibue kudi Mukelenge wende.

 

8.6        Petelo, tshilembi tshia bantu

Petelo wakadi musungudibue kudi Mukelenge Yesu bua kuikala tshilembi tshia bantu ne kuambila bantu bende Diyi diende. Pakadi Mukelenge pepi ne kuteka muoyo wende panshi, yeye wakambila bayidi bende ne, “Binuikala kanuyi nanyi, kanuena bamanye mua kuenza bualu” (Yone 15:5). Kunyima kua dibanda dia Mukelenge mu Diulu, Petelo wakadi mua kulonda tshifuanyikiji tshia Paulo, wakamba ne, “Ndi mumanye mua kuenza malu onso mu Mukelenge udi unkolesha” (Filipoi 4:13). Pakalua dituku dia Pentekoste ne kuledibua kua ekeleziya, bantu bu binunu bisatu bakitabuja Mukelenge pakumvuabo kuambila kua Lumu Luimpe kudi Petelo mu bukole bua Nyuma Muimpe.

 

9         Pentekoste ne Dilua dia  Nyuma Muimpe

9.1        Bualu bua bena Kilisto ne kuledibua kua Ekeleziya

   “Pakalua dituku dia Pentekoste, buonso buabo bakadi popamue mu muaba umue. Tshiona tshiakafuma lubilu mulu bu tshipepele tshikole tshipita, tshiakuuja mu nzubu muonso muakadibo bashikame tente. Ndimi mipanduluke yakamueneka kudibo, yakadi bu kapia, kakashikama pamutu pa muntu ne muntu. Buonso buabo bakadi bule tente ne Nyuma Muimpe, bakabanga kuakula miaku mikuabo bu muakabapa Nyuma diyi dia kuambabo. Mu Yelushalema muakadi mushikame Bena Yuda bakadi bananukila kutendelela Nzambi, ba mu bisamba bionso bia pa buloba. Pakumvuabo tshiona etshi, bantu ba bungi bakunguila pamue, bakakema, bualu bua muntu ne muntu wakumvua bakula muaku wende. Bakadi balubakana, bakadi batamba kukema ne, Tangilayi, bantu aba badi bakula nunku kabena Bena Galela, anyi? Tudi tumvua, muntu ne muntu, muaku wende wa kuaka-tulelabo munyi? … tudi tunvua bantu aba bamba mianda minene ya Nzambi mu miaku yetu. Buonso buabo bakadi batamba kukema, mitshima yabo yakalubakana, bakakonkangana ne, Bualu ebu budi munyi? Kadi bakuabo bakaseka, bakamba ne, Badi bakuatshike maluvu mapia-mapia. Kadi Petelo wakimana ne bapostolo dikumi ne umue, wakabandisha diyi diende, waka-bambila ne, Nuenu Bena Yudaya ne buonso buenu badi bashikama  mu Yelushalema,  numanye bienu bualu ebu,  numvue

meyi anyi. Bantu aba kabena bakuatshike maluvu bu munudi nuamba bienu, bualu bua diba didi anu pa tshitema … nuenu Bena Isalele, umvuayi meyi aa; Yesu wa ku Nazaleta, muntu mujadikibue kudi Nzambi ku mesu kuenu bua malu makole akenzeye ne malu a kukema ne bimanyinu biakamuenzeja Nzambi munkatshi muenu, bu munudi bamanye; yeye wakadi mufila bu muakadi meji akasungula Nzambi ne bu muakadi budianjidi kumanya buende, nuenu - nuakuenzeja bianza bia bantu babi bua kumutekabo ku mutshi mutshiamakane ne bua kumushipabo. Nzambi wakamubisha, mumane kusulula nkanu ya lufu, bualu bua kakadi mua kusuikibua kudilu tshiendelele. Bualu bua Davidi udi wamba bualu buende ne, Nakumona Mukelenge ku mesu kuanyi matuku onso; bualu bua yeye udi ku tshianza tshianyi tshia balume bua meme tshiyi muzakale. Nunku mutshima wanyi wakusanka, ludimi luanyi luakuamba disanka dianyi; ne bualu bukuabo, mubidi wanyi neulale ne ditekemena, bua wewe kuena ushiya muoyo wanyi mu Muaba wa Bafue, kuena ufila Webe wa Tshijila bua kuboleye. Wewe wakunmanyisha njila ya muoyo; neunguje tente ne disanka ku mesu kuebe. Bana betu, ndi mua kunujukuila bualu bua nkambua wetu Davidi ne, Yeye wakafua, bakamujika, lukita luende ludi munkatshi muetu too ne katataka. Yeye wakadi muprofete, wakamanya biende ne, Nzambi wakaditshipa ne, Nenshikike kankanunuina ka munda muebe pa nkuasa webe wa butumbi; bua yeye wakadianjila kutangila bualu ebu diambedi, wakamba bua dibika dia Kilisto ku lufu ne, Kabakamushiya mu Muaba wa Bafue, mubidi wende kawakabola. Yesu ewu, Nzambi wakamubisha ku lufu, buonso buetu tudi bamanyi ba bualu ebu. Yeye, mumane kubandishibua ku tshianza tshia balume tshia Nzambi, mumane kuangata mulayi wa Nyuma Muimpe kudi Tatu, wakuitshikisha bualu ebu bunudi numona ne bunudi numvua. Bualu bua Davidi kakabanda mu diulu, kadi yeye mene wakamba ne, Mukelenge wakambila Mukelenge wanyi ne, Shikama ku tshianza tshianyi tshia balume too ne panavuija badi nebe lukuna tshitekelu tshia muinshi mua makasa ebe. Ka Bena Isalele bonso bamanye bushuwa ne, Nzambi wakuvuija Yesu ewu unuakushipa ku mutshi mutshiamakane Mukelenge ne Kilisto kabidi.

 

9.2        Mitshima ya bantu idi inyingalala

Pakumvuabo diyi edi, mitshima yabo yakanyingalala, ba-kakonka Petelo ne bapostolo bakuabo ne, Bana betu, netuenze tshinyi? Petelo wakabambila ne, Kudimunayi mitshima yenu, nubatijibue buonso buenu mu dina dia Yesu Kilisto bualu bua kunujimijilabo mibi yenu; nunku nenuangate kupa kua Nyuma Muimpe. Mulayi wa bualu ebu udi kunudi ne kudi bana benu balela ne kudi bonso badi kule, kudi bonso mene babikila Mukelenge Nzambi wetu kudiye. Yeye wakabambila meyi makuabo a bungi, wakabadimuja ne, Disungilayi kudi ba mu tshikondo etshi tshia tshitshu. Bakitabuja diyi diende baka-batijibua” (Bienzedi 2:1-15. 22-41).

   Katataka Petelo udi “bu tshitekelu tshiteka bua buneme, tshia tshijila, tshikumbane mudimu wa mukelenge tshilongolola bua mudimu muimpe wonso” (2 Timote 2:21). Nzambi udi musue  bantu bende bua kuikala bu bitekelu bitoke. Bu nunku udi mua kubangata, bu muakangateye Petelo pakalua dituku dia Pente-koste, bua kumuenzela mudimu. Dituku adi, pakambileye Bena Isalele lumu luimpe lua Nzambi, bantu ba bungi be bakitabuja. “Dituku adi bantu bu binunu bisatu bakadikungisha nabo” (Bienzedi 2:41).

 

10      Petelo ne Yone badi babuela mu Ntempelo

10.1   Kuondapa kua njeku

“Petelo ne Yone bakadi babanda ku ntempelo pakadi diba dia kutendelela Nzambi, diba pa isatu. Muntu mulume mulela njeku wakadi mutuala kudi bantu, bakadi bamuteke ku dituku ku dituku ku tshibi tshia ntempelo tshidibo babikila ne, Tshimpe, bua kulombeye bakadi babuela mu ntempelo bintu. Pakamoneye Petelo ne Yone bamba kubuela mu ntempelo, wakabalomba tshintu. Petelo wakamutangila talala, ne Yone kabidi, wakamba ne, Ututangile. Yeye wakabumvuila; utekemena ne, Nebampe tshintu, Kadi Petelo wakamba ne, Tshiena ne argent ne ngolo, kadi tshindi natshi nenkupetshi. Mu dina dia Yesu Kilisto wa ku Nazaleta, enda biebe. Wakamukuata ku tshianza tshia balume, wakamubisha; makasa ende ne tupombo biakakola lubilu. Waka-juka lukasa; wakimana, wakabanga kuenda, wakabuela nabo mu ntempelo, wenda, utupika, utumbisha Nzambi. Bantu bonso baka-mumona wenda utumbisha Nzambi; bakamumanya ne, Nyeye wakadi ushikama ku Tshibi Tshimpe tshia ntempelo ulomba bintu; bakatamba kukema bua bualu buakalua, kudiye. Pakadi njeku upukila Petelo ne Yone, bantu bonso bakabunguila mu mbalanda udibo babikila ne, Wa Solomo, batamba kukema. Pakamona Petelo bualu ebu, wakambila bantu ne, Nuenu Bena Isalele, bualu ebu budi bunukemesha munyi? Nudi nututangidila talala tshinyi, bu tuetu mbakuendesha muntu ewu ku bukole buetu anyi ku buimpe buetu? Nzambi wa Abalahama ne wa Isaka ne wa Yakoba, Nzambi wa bankambua betu, yeye wakatumbisha Muana wende Yesu, unuakufila, ne unuakupidia ku mesu kua Pilato, pakasueye kumulekela. Nuenu nuakupidia Udi wa Tshijila ne Muakane, nuakulomba bua kunupabo muntu mushipianganyi; nuakushipa Mukelenge wa muoyo, wakabishabo ku lufu kudi Nzambi, tuetu tudi bamanyi ba bualu ebu. Bualu bua ditabuja dia mu dina diende, dina diende diakukolesha muntu ewu unudi nutangila ne unudi bamanye; bulelela, ditabuja diakufuma kudiye ndiakumupa bukole ku mesu kua buonso buenu. Bana betu, ndi mumanye ne, Nuenu nuakuenza, bualu ebu mu ditupakana dienu, bu muakuenza badi kumutu kuenu. Kadi malu akamba Nzambi diambedi mukana mua baprofete bende bonso ne, Kilisto wanyi neakenge, yeye wakashikija nunku. Kudimunayi mitshima yenu, andamukayi kabidi, bua mibi yenu ijimijibue; bua bikondo bia kunukankamaja bifume ku mesu kua Mukelenge, ne bua yeye atume Kilisto wakunusunguileye, Yesu mene. Budiye nabu bua kushala mu diulu too ne palua bikondo bia kujadikabo tshiakabidi malu onso akamba Nzambi mukana mua baprofete bende ba tshijila kale kale too ne katataka. Mose mene wakamba ne, Mukelenge Nzambi neanubishile muprofete wa munkatshi mua bana benu, bu muaka-mbisheye meme; nenutumikile meyi ende onso anuambileye. Muntu yonso wapidia kutumikila meyi a muprofete awu nebamu-butule munkatshi mua bantu. Bulelela baprofete bonso, ku Samuele too ne ku bakamulonda, bungi buabo bakadi bamba, bakamba bua matuku aa kabidi. Nuenu nudi bana ba baprofete, ne ba dipungila dia Nzambi diakapungeye ne bankambua benu, wambila Abalahama ne, Bisamba bionso bia pa baloba nebisanke bualu bua tunkanunuina tuebe. Nzambi mumane kubisha Muana wende diambedi, wakamutuma kunudi bua kunusankisheye, panu-musheye muntu ne muntu ku mibi yende” (Bienzedi 3:1-26).

 

10.2    Petelo ne Yone badi baya bua kutendelela Nzambi

   Kutendelela kua Nzambi kudi muanda munene mu Mukanda wa Bienzedi. Pakapingana bayidi ku dibanda dia Mukelenge mu Diulu ku mukuna wa Oleve, bakadisangisha mu nzubu wa mulu. “Buonso buabo bakadi ne mitshima muomumue, bakananukila kutendelela Nzambi ne bakaji ne Malia mamu wa Yesu, ne bana babo ne Yesu” (Bienzedi 1:14). Pashishe, tudi tubala mu Bienzedi 2:42 ne, “Bobo bakananukila kuikala mu dilongesha dia bapostolo ne mu buobumue, ne mu kutshibula kua bidia ne mu kutendelela kua Nzambi”. Mu nshapita 3 Petelo ne Yone badi baya ku ntempelo bua kutendelela Nzambi ne mu nshapita anayi, pakatendelelabo Nzambi, “buonso buabo bakadi bule tente ne Nyuma Muimpe, bakamba diyi dia Nzambi ne dikima” (Bienzedi 4:31).

Ku dituku ku dituku balunda ba muena njeku bakadi bamua-mbula ku tshibi tshia ntempelo. Mudimu wabo wakadi mudimu wa dinanga. Yeye kakadi ne ditekemena dia kuenda, wakadi ne bidimu bipite pa makumi anayi (Bienzedi 4:22). Muntu ewu udi tshifuanyikiji tshia muntu utshidi mu malu mabi ende, kayi ne Kilisto, kayi ne ditekemena. Petelo ne Yone kabakadi ne bintu bua kupesha mulombi kadi Petelo wakamuambila ne, “Tshiena ne argent ne ngolo, kadi tshindi natshi nenkupetshi. Mu dina dia Yesu Kilisto wa ku Nazaleta, enda biebe. Wakamukuata ku tshianza tshia balume, wakamubisha; makasa ende ne tupombo biakakola lubilu” (Bienzedi 3:6,7).

  Pakitabuja muntu lumu luimpe, yeye wakadi mujimine udi musungidibue, yeye wakadi mufue mu malu mabi ende, udi ne muoyo mupia-mupia mu Kilisto, yeye kakadi ne ditekemena, udi ne bupianyi budi kabuyi bubola, budi kabuyi bunyanguka, budi kabuyi bufubidila, buakutekibua mu diulu bua bualu buende (1 Petelo 1:4).

 

10.3   Muena njeku udi utumbisha Nzambi

   Muena njeku wakajuka lukasa; wakimana, wakabanga kuenda, wakabuela mu ntempelo ne Petelo ne Yone utumbisha Nzambi. Mbidi bimpe bua kusemena pabuipi ne Nzambi bua kumusakidila bua malu ende mimpe onso akutuenzeleye. “Bulelela, bantu bakane nebasakidile dina diebe; badi ne mitshima miakane nebashikame kumpala kuebe” (Musambu 140:13).

  Bukole bua kuondapa muena njeku buakafuma kudi Nzambi, buakadi buenjibua mu dina dia Mukelenge Yesu. Bantu bakatamba kukema. Pakamona Petelo bualu ebu, wakambila bantu ne, “Nuenu Bena Isalele, bualu ebu budi bunukemesha munyi? Nudi nututangidila talala tshinyi, bu tuetu bakuendesha muntu ewu ku bukole buetu anyi ku buimpe buetu? (Bienzedi 3:12). Dituku dikuabo Mukelenge Yesu wakondapa bena nsudi dikumi, anu umue wakapingana kudi Mukelenge bua kumusaki-dila, yeye wakadi muena Samalea. Mukelenge wakakonka ne, “Bantu dikumi kabena balengeshibue, anyi? Apu tshitema tshidi panyi? (Luka 17:11-19).

   Petelo ne Yone bakadi bambila bantu bualu bua Yesu, kembualu buabo. Petelo wakamba ne, “Nzambi wa Abahalama ne wa Isaka ne wa Yakoba, Nzambi wa bankambua betu, yeye wakatumbisha Muana wende, Yesu, unuakufila, ne unuakupidia ku mesu kua Pilato, pakasueye kumulekela. Nuenu nuakupidia Udi Wa Tshijila, nuakulomba bua kunupabo muntu mushipianganyi; nuakushipa Mukelenge wa muoyo, wakabishabo ku lufu kudi Nzambi, tuetu tudi bamanyi ba bualu ebu. Bualu bua ditabuja dia mu dina diende, dina diende diakukolesha muntu ewu unudi nutangila ne unudi bamanye; bulelela, ditabuja diakufuma kudiye ndiakumupa bukole ku mesu kua buonso buenu” (Bienzedi 3:13-16).

   Pilato wakamanye ne, Bakuidi banene bakafila Mukelenge Yesu bua mukawu. Pilato wakakonka bantu ne, “Kadi wakenza bubi kayi? Bobo bakatamba kuela mbila ne, Umushipe ku mutshi mutshiamakane” (Mako 15:14). Pakasuaye kulekela Yesu, bantu bakamulomba bua kulekela Balaba, muntu wakadi munyengi ne mushipianganyi ne bua kushipa Mukelenge wa butumbi.

  Mukelenge Yesu, pakadiye pa mutshi mutshiamakane, waka-lombela bashipianganyi bende Nzambi, wamba ne, “Tatu, ubabuikidile bubi buabo, kabena bamanye bualu budibo benza” (Luka 23:34). Katataka, Nzambi, mu luse wa dikema, wakapesha Bena Isalele mushindu wa kutonda bubi buabo bunene be ne bua kuitabuja Mukelenge Yesu bu Musungidi wabo.

  Pakalua dituku dia Pentekote, bantu bu binunu bisatu baka-kudimuna mitshima yabo kudi Nzambi. Pakaya Petelo ne Yone ne muntu wakadi muena njeku mu ntempelo, bungi bua balume bakitabuja lumu luimpe bakadi bu binunu bitanu. Nzambi wakalepesha matuku a ngasa wende kudi Bena Isalele bu tshisamba tshia bantu.

   Bakuidi banene ne kapita ka ntempelo ne Basadoke bakadi ne tshiji. Petelo ne Yone bakadi bayisha bantu, bakadi bamba bua dibika dia Yesu ku lufu. Bakabakuata, bakababueja mu nzubu wa lukanu too ne patshiabu, pashishe bakadisangisha bua kulumbu-luisha bayidi babidi.

 

10.4   Balombodi badi batshina bua kukengesha Petelo ne Yone

   Bamfumu ba Bena Isalele bakatshina bantu; bualu bua bantu bakadi batumbisha Nzambi bua muanda wakenjibua – kukolesha kua njeku. Bantu bakitabuja ne kukolesha kua njeku kuakadi tshimanyinu kudi Nzambi bua kujadika diyisha dia diyi diende mukana mua bena mudimu bende.

   Pakadi Mukelenge Yesu pa buloba, yeye wakajinga Yelushalema. Wakamba ne, “Wewe Yelushalema, Yelushalema, udi ushipa ba-profete, udi ukuma bakukutuminabo mabue! Misangu ya bungi nakasua kusangisha bana bebe bu mudi nzolo usangisha bana bende mu mapuapua ende, kadi nuenu nuakupidia” (Matayo 23:37).

 

11    Ainea ne Doka

11.1   Petelo udi uya ku Luda ne Yopa

  “Pakadi Petelo wendakana mu nseke yonso, wakapueka kudi basanto bakadi ku Luda. Wakasanganaku muntu, dina ne, Ainea, wakadi mulale pa bulalu buende bidimu muanda mukulu, bua wakadi ne disama dia kaneke. Petelo wakamuambila ne, Ainea, Yesu Kilisto udi ukukolesha; bika, udilongoluele bulalu buebe. Yeye wakabika lubilu. Bonso ba mu Luda ne ba mu Shalona bakamumona, bakakudimuna mitshima yabo kudi Mukelenge. Mu Yopa muakadi muyidi mukaji, dina diende Tabita, kukudimuna mu muaku wa Bena Gelika ne, Doka. Mukaji ewu wakadi ne midimu mimpe ya bungi ne luse biakenzelenzeleye bantu. Matuku awu disama diakamukuata, wafua. Pakoweshabo tshitalu tshiende, bakatshiteka mu nzubu wa pamutu. Luda wakadi pabuipi ne Yopa; pakumvua bayidi ne, Petelo udi eku, bakamutumina bantu babidi bamusengelela ne, Kushanguluki bua kulua kutudi. Petelo waka-bika, wakaya nabo. Pakalueye, bakaya nende mu nzubu wa pamutu. Bakaji bonso ba mu lufuila bakadi bimane pabuipi nende, badila, balejangana mitelu ne bivualu biakatela Doka pakadiye nabo. Kadi Petelo wakabumusha buonso buabo, wakatua binu panshi, wakatendelela Nzambi, wakatshinguluka kudi tshitalu, wakamba ne, Tabita, bika, Mukaji wakabulula mesu; paka-moneye Petelo, wakashikama. Petelo wakamukuata ne tshianza, wakamubisha. Pakabikileye basanto ne bakaji ba mu lufuila, wakabalejeye ne muoyo. Bualu ebu buakamanyibua mu musoko wonso wa Yopa, ba bungi bakitabuja Mukelenge. Yeye wakalala matuku a bungi mu Yopa mu nzubu wa mukuonyi wa biseba, dina diende Simona” (Bienzedi 9:32-43).

 

11.2   Ainea: tshimanyishilu tshia Bena Isalele

   Mu malu mafunda bualu bua Ainea, tudi ne tshimanyishilu tshia Bena Isalele bu tshisamba tshia bantu mu matuku awu. Bakamana kupidia Mukelenge wabo, bakadi bu muena kaneke, kayi ne bukole bua kudikuatshisha. Bena Isalele kabakadi mua kuenza tshintu bua butumbi bua Nzambi anyi mua kumusankisha. Kuondapa kua Ainea kudi Mukelenge Yesu kuakaleja Bena Luda ne Bena Shalona ne, Yeye wakadi bukole bua kujimije malu mabi abo. Ku ngasa wa Nzambi bonso ba mu misoko eyi ibidi baka-kudimuna mitshima yabo kudi Mukelenge (Bienzedi 9:35).

   Mu matuku alualua Bena Isalele nebapingane kudi Nzambi bu bisamba bia bantu. Paulo wakafunda ne, “Bana betu, tshiena musue nupange kumanya bualu ebu busokoka bua nuenu kanuditekemenyi bu munudi bena meji, ne, Bukole bua mutshima buakakuata Bena Isalele tshitupa tshipi, too ne pafika dikumbana dia bisamba bia bende mu lumu luimpe. Nunku Bena Isalele bonso nebasungidibue, bu muakafundabo ne, Musungidi neapatuke mu Siona; neatshi-nguluile Yakoba malu adi kayi a Nzambi” (Lomo 11:25:26). Bena Isalele nebitabuje Mukelenge Yesu Kilisto bu Mukelenge wabo mu dituku dilualua.

  Lufu lua Doka luakadi bualu bukole bua bena kuitabuija mu Yopa, nangananga bua bakaji ba mu lufuila. Yeye wakadi mukaji muimpe, wa lumu luimpe lua bienzedi biende bimpe. Doka   wakaleja bakaji ba mu lufuila dinanga ne luse, wakabakuatshisha ne wakadi munangibue kudibo. Bena kuitabuja bakatuma bayidi babidi ku Luda bua kulua ne Petelo lukasa.

    Pakalua Petelo kudi Yopa, yeye wakasangana bakaji bashikama pabuipi nende, bakalejangana mitelu ne bivualu biakateka Doka pakadiye nabo. Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, “Kanupu muoyo bua kuenzelangana bimpe ne bua kukuatshishangana; bua Nzambi udi usanka ne milambu ya nunku” (Ebelu 13:16). Petelo wakatua binu panshi, wakatendelela Nzambi pashishe yeye wakambila Doka ne, Tabita, bika. Doka wakabulula mesu, paka-tangileye Petelo, wakashikama. Petelo wakabikila bana babo mu Kilisto ne bakaji ba mu lufuila, wakabalejeye ne muoyo. Bualu bua bumanyishi bua bukole bua Nzambi bua kubisha muntu mufue, ba bungi ba mu Yopa bakitabuja Mukelenge Yesu.

 

12      Petelo udi uya ne Lumu Luimpe kudi Bantu ba Bende

12.1   Mu nzubu wa Konelio

   “Mu Kaisalia muakadi muntu, dina diende Konelio, yeye wakadi kapitene ka tshisumbu tshia masalayi lukama, tshiakadibo babikila ne, Tshia Bena Italia. Yeye wakadi mutendeledi muakane, wakadi utshina Nzambi ne ba mu nzubu wende bonso, wakadi upa bantu bintu bia luse bia bungi, wakadi utendelela Nzambi matuku onso. Pakadi diba bu pa isatu diolo, yeye wakamona mu tshikena kumona ku buntu muanjelo wa Nzambi ubuela mudiye, umuambila ne, Konelio. Pakamujosheye, waka-tshina, wakakonka ne, Mukelenge, ntshinyi? Wakamukudimuna ne, Mitendelelu yebe ne bintu biebe bia luse biutu wapangana biakabanda ku mesu kua Nzambi bu tshivulukidi. Katataka utume bantu ku Yopa, balue ne Simona, dinga dina Petelo; yeye udi ulala mu nzubu wa Simona, mukuonyi wa biseba, nzubu wende udi kukala kua mayi? Pakumuka muanjelo wakadi wakula nende; wakabikila bena mudimu bende babidi ba mu nzubu ne disalayi dimpe dia bakadi bamukuatshila mudimu matuku onso; pakaba-londeleye malu aa onso, wakabatuma ku Yopa. Pakatshiabu, pakadibo baya mu njila, pakambabo kufika pabuipi ne musoko, Petelo wakabanda pamutu pa nzubu bua kutendelela Nzambi, diba diamba kufika munda munya. Nzala yakamukuata, wakasua kudia; pakadibo balongolola bidia, wakalotakana, wakamona diulu dibu-luke ne tshintu bu tshilulu tshinene tshipueka panshi tshikuata ku nzemba yatshi inayi; munda muatshi muakadi nyama yonso ya makama anayi ne bintu bidi bidikoka panshi ne nyunyu ya mulu. Diyi diakalua kudiye ne, Petelo bika, shipa, udie. Kadi Petelo wakamba ne, Nansha, Mukelenge; ku kale too ne katataka tshiena muanze kudia bintu bia tshianana ne bidi tshijila. Diyi diakalua kudiye tshiakabidi ne, Kubikidi tshiakulengejabo kudi Nzambi ne, Ntshia tshianana. Bakenza nunku misangu isatu, tshintu bu tshilulu tshiakapingana lubilu mulu kabidi (Bienzedi 10:1-16).

 

12.2   Bena Yuda kabakadi babuelakana ne bantu bikuabo

   Petelo kakamanye ne, Bantu basatu bakadi pepi ne kumukeba bua kupingana nabo kudi muntu wa bisamba bia bende wakadi mutendeledi wa Nzambi. Bena Yuda bakaditumbisha ne, Tudi bantu ba Nzambi. Diyi dia Mukelenge diakalua kudiye ne, Kubikidi tshiakulengejabo kudi Nzambi ne, Ntshia tshianana. Nzambi wakadi wenzeja mudimu mu mutshima wa Petelo bua kumulongolola bua kuya ku bantu ba bende ne Lumu Luimpe. Petelo kakavuluka meyi a kunshikidilu a Mukelenge Yesu, diambedi yeye kayi muanze kupingana mu diulu. Mukelenge Yesu wakabila bayidi bende ne, “Nuenu nenuangate bukole, panupuekela Nyuma Muimpe pambidi penu; nenuikale bamanyi banyi mu Yelushalema, ne mu Yudaya yonso ne mu Samalea ne kunfudilu kua buloba” (Bienzedi 1:8). Bantu ba mu tshisamba tshionso ne ba mu-nkatshi mua bantu bonso nebikale mu Diulu bualu bua ditabuja.

 

12.3   Petelo udi wela meji bualu bua diyi dia Mukelenge kudiye

   “Pakadi Petelo ulubakana mu mutshima wende, ukeba kumanya bua tshikena kumona tshiakamoneye, tangila, bantu batumibue kudi Konelio bakadi bimane ku tshibi, bamane kukonka nzubu wa Simona; bebeja ne, Simona, udibo babikila ne, Petelo, udi emu, anyi? Pakadi Petelo welangana meji a tshikena kumona, Nyuma wakamuambila ne, Tangila, bantu basatu badi bakukeba. Bika, pueka muinshi, uye nabo, kuedi mpata, bualu bua nakubatuma. Petelo wakapueka, muinshi muakadibo, wakabambila ne, Meme ewu unudi nukeba, nudi baluile tshinyi? Bakamba ne, Konelio, kapitene ka masalayi lukama, udi muntu muakane udi utshina Nzambi, lumu luende ludi luimpe ku tshisamba tshionso tshia Bena Yuda; Nzambi wakamudimuja kudi muanjelo wa tshijila bua kukubikileye ulue mu nzubu muende ne bua kumvueye meyi ebe. Nunku wakababikila mu nzubu, wakabaleja pa kulala.

   Pakatshiabu, wakabika, wakaya nabo; bana babo bakuabo ba mu Kilisto ba mu Yopa bakaya kumufila. Bakalala mu njila; paka-tshiabu, bakafika ku Kaisalia. Konelio wakadi mubatekemene, mumane kubikila ba mu tshiota tshiende ne balunda bende. Pakabuela Petelo mu nzubu, Konelio wakamuakidila, wakadi-ponena ku makasa ende, wakamukukuila. Kadi Petelo waka-mubisha ne, Bika biebe, meme muine ndi anu muntu. Pakadiye wakula nende, wakabuela munda mua nzubu; wakasanganamu bantu ba bungi badisangishe. Wakabambila ne, Nuenu nudi bamanye ne, Bualu bua Muena Yuda kusomba ne muntu wa tshisamba tshikuabo anyi kulueye pa buipi nende budi tshijila; kadi Nzambi wakundeja ne, Kubikidi muntu mukuabo ne, Ngua tshianana, anyi ngua tshijila; ebu mbualu bunakuluila, pakumbiki-labo, tshiakuela mpata. Ndi nukonka bunuakumbikidila. Konelio wakamukudimuna ne, Kuakupita matuku anayi, mpa diba edi mene pa isatu, nakadi ntendelela Nzambi mu nzubu muanyi; tangila, muntu wakimana kumpala kuanyi muluate bilulu biengelela, yeye wakangambila ne, Konelio, bakumvua kutende-lela kuebe, Nzambi udi uvuluka bua bintu bia luse biutu wapangana. Tuma diyi ku Yopa, ubikile Simona udibo babikila ne, Petelo; yeye udi ulala mu nzubu wa Simona mukuonyi wa biseba udi pepi ne mayi. Nunku nakukutumina diyi lubilu; wakulua, wakuenza bimpe. Katataka buonso buetu tudi munemu ku mesu kua Nzambi bua kumvua malu onso akukuambila Mukelenge.

Petelo udi wambila Konelio ne balunda bende Lumu Luimpe

   Petelo wakabulula mukana muende, wakamba ne, Bulelela, ndi njingulula ne, Nzambi kena ne kansungunsungu, kadi yeye udi witabuja wa mu tshisamba tshionso udi umutshina, udi wenza malu makane. Yeye kabidi wakatumina bana ba Isalele diyi, wakabambila lumu luimpe lua ditalala kudi Yesu Kilisto (yeye udi Mukelenge wa bantu bonso); nuenu mene nudi bamanye diyi edi, diakutangalajabo mu nseke yonso ya Yudaya dibangila ku Galela kunyima kua dibatiza diakambabo kudi Yone; nudi bamanye kabidi bualu bua Yesu wa mu Nazaleta bu muakamuela Nzambi Nyuma Muimpe ne bukole; yeye wakendakana wenza malu mimpe, wondapa ukolesha bonso bakadi bakengeshibua kudi diabolo, bua Nzambi wakadi nende. Tuetu tudi bamanyi ba malu onso akenzeye mu luseke lua Bena Yuda ne mu Yelusha-lema; bakamushipa mukudika ku mutshi mutshiamakane. Nzambi wakamubisha pakapita matuku asatu; kakamumuenesha kudi bantu bonso, kadi wakamumuenesha anu kudi bamanyi bakasungula Nzambi diambedi, batuetu aba, mbakadia nende, mbakanua nende pakabikeye ku lufu. Yesu wakatuambila bikole ne, Nuambile bantu bualu ebu, nubamanyishe ne, Ewu nyeye wakusungudibua kudi Nzambi bua kuikala Mulumbuludi wa badi ne muoyo ne wa bafue. Baprofete bonso badi bamba bualu buende ne, Muntu yonso wamuitabuja neangate dijimija dia mibi mu dina diende. Pakatshidi Petelo wamba meyi aa, Nyuma Muimpe wakapuekela bonso bakumvua diyi. Bena kuitabuja batengula bakadi balue ne Petelo bakakema, bualu bua bakuitshikishila bisamba bia bende kabidi kupa kua Nyuma Muimpe. Bakabumvua bakula mu miako mikuabo, batumbisha Nzambi. Petelo wakakonka ne, Muntu kayi udi mumanye mua kupidia mayi bua kubatijibuabo, bobo bamanye kuangata Nyuma Muimpe bu mutudi bangate?(Bienzedi 10:1-47).

   Bantu bakumvua Petelo mu nzubu wa Konelio bakitabuja lumu luimpe. Nyuma Muimpe wakapuekela bonso babo, bakakula mu miaku mikuabo, bu Bena Yuda anyi balondi ba malu a Bena Yuda, pakitabujabo lumu luimpe ku tshibangidilu tshia ekeleziya (Bienzedi nshap. 2). Konelio ne balunda bende bakadi bantu ba bende! Katataka, bana babo bakuabo ba mu Kilisto ba mu Yopa bakalua ne Petelo, bakadi bamanyishi ne, Bulelela Nzambi udi witabuja bantu ba bende opaque ne Bena Yuda bua kuikala bitupa bia Mubidi wa Kilisto, udi Ekeleziya wa Nzambi.

Mbidi dikuatshisha bua kumanya ne, Mu mukanda wa Bienzedi tudi ne bienzedi bia Nyuma Muimpe mu matuku a kumpala a ekeleziya bitedibua (tudi mua kuamba ne, L'histoire wa bienzedi bia Nyuma Muimpe mu matuku a kumpala a Ekeleziya wa Nzambi), kadi bua diyisha bualu bua Nyuma Muimpe mu matuku etu, butudi nabu mbua kuya ku mikanda mifundibua kudi ekeleziya, bu Paulo kudi Bena Kolinto ne Bena Efeso. Dimanya edi neditulame ku bilema mu diyisha dia bantu bakuabo ne malu mabuelakane.

 

12.4   Bena Isalele biakadi muinshi mua bukokeshi bu bubi

Paulo wakafundila Bena Lomo ne, “Tuakudianjila kubanda Bena Yuda ne Bena Gelika kabidi ne; Buonso buenu nudi muinshi mua bukokeshi bua bubi; bu muakafundabo ne, Kakuena muntu udi muakane, nansha umue. Bualu bua kakuena ditapuluka pankatshi pa Muena Yuda ne Muena Gelika, bualu bua umue udi Mukelenge wa bonso, udi ne bubanji bua luse kudi bonso badi bamutendekena. Bualu bua muntu yonso watendekena dina dia Mukelenge neasungidibue (Lomo 3:9-10. 10:12,13).

   Katshia dituku dia Pentekoste ne dilua dia Nyuma Muimpe ne kuledibua kua Ekeleziya too ne mpindiewu, bena kuitabuja ba bisamba bia bende ne ba Bena Yuda badi bitupa bia mubidi umue, udi ekeleziya wa Nzambi. Buonso buabo badi bangatshi ba mulayi mu Kilisto Yesu bualu bua lumu luimpe. Paulo waka-fundila Bena Efeso ne, “Ba bisamba bia bende badi bapianyi netu, ne badi bitupa netu bia mubidi umue, ne badi bangatshi netu ba mulayi mu Kilisto Yesu bualu bua lumu luimpe”(Efeso 3:6). Yeye wakafundila Bena Kolinto bualu bua bidia bia Mukelenge ne, “Mutanda wa bidia utudi tutshibula kawena buobumue buetu mu mubidi wa Kilisto, anyi? Bualu bua mutanda wa bidia udi umue, tuetu ba bungi tudi mubidi umue; bualu bua buonso buetu tudi tudisanga ku mutanda umue” (1 Kolinto 10:16,17).

 

12.5   Muanda munene bualu bua Ekeleziya wa Nzambi

   Katataka, mu tshikondo tshietu tshidi tshikondo tshia ekeleziya wa Nzambi pa buloba, pitabuja muntu Lumu Luimpe udi wangata dipa dia Nyuma Muimpe. Paulo wakafundila Bena Efeso ne, “Nuenu kabidi, panuakamana kumvua diyi dia bushuwa kudiye, lumu luimpe lua lupandu luenu, panuakamuitabuja kabidi, nuakangata tshimanyishilu tshia Nyuma Muimpe mulayibue, udi tshieya tshia bupianyi buetu, too ne ku kupikudibua kua bantu ba Nzambi muenabo, bua dianyisha dia butumbi buende” (Efeso 1:13:14).

  Bena kuitabuja mu nzubu wa Konelio bakamba mu miaku mikuabo, bu bakenza bayidi ba Mukelenge ku Pentekoste. Musangu mukuabo bua kuleja ne, Katataka kakuena ditapuluka pankatshi pa bena kuitabuja ba Bena Yuda (bakumvua Lumu Luimpe diambedi) ne bantu ba bisamba bia bende.

 

13    Petelo mu Nzubu wa Lukanu

13.1   Helode udi ukuata Petelo

   “Mu matuku awu mukelenge Helode wakakuata bena ekeleziya bakuabo bua kubakengesha. Wakashipa Yakobo, muanabo ne Yone, ne muele. Pakamoneye ne, Bualu ebu budi busankisha Bena Yuda, wakakuata Petelo kabidi. Matuku awu akadi a bidia bidi kabiyi biela luevene. Pakamukuateye, wakamuela mu nzubu wa lukanu, wakamufila mu bianza bia masalayi dikumi ne asambombo, bua kumulamawu; wakasua kulua nende ku mesu kua bantu pashika Kupita kua Yehowa. Nunku bakalama Petelo mu nzubu wa lukanu, kadi bena ekeleziya bakamulombela Nzambi bikole. Pakadi Helode wamba kulua nende, butuku abu mene Petelo wakadi mulale pankatshi pa masalayi abidi, musuika ne nkanu ibidi; ku tshibi kuakadi balami balama nzubu wa lukanu. Tangila, muanjelo wa Mukelenge wakimana pabuipi nende, dinkenka diakatema mu nzubu; wakatuta Petelo pa mbale, waka-mubisha ku tulu, wakamba ne, Juka lukasa. Nkanu yakadikopokela ku bianza. Muanjelo wakamuambila ne, Suika mukaba webe, bueja bisabata. Petelo wakenza nunku. Wakamuambila kabidi ne, Ela tshivualu tshiebe pambidi, undonde. Wakalupuka, wakamulonda; kakamanya ne, Budi muanjelo wenza mbulelela, wakelangana meji ne, Tshinakumona ntshikena kumona. Pakapitshilabo mu nzubu wa kumudilu ne mu nzubu muibidi, bakafika ku tshibi tshia tshiamu tshia ku mushiku wa mbelu wa njila wa kupatuka ku musoko, tshiakadiunzulukila; bakalupuka; pakayilabo mu musesu umue, muanjelo wakamushiya lukasa. Pakamanya Petelo bualu ebu bimpe, wakamba ne, Bulelela, ndi mumanye katataka ne, Mukelenge wakutuma muanjelo wende, wakunsungila mu bianza bia Helode ne mu malu onso akatekemena bantu ba Bena Yuda. Pakadiye welangana meji a bualu ebu, wakafika ku nzubu wa Malia, mamu wa Yone, wakadi ne dinga dina Mako; mu nzubu muakadi ba bungi badisangishe, bakadi batendelela Nzambi. Pakakokoleye ku tshibi tshia ku mbelu, mukaji muenji wa mudimu, dina diende Loda, wakaya kuitaba. Pakumvueye diyi dia Petelo, kakunzulula tshibi bualu bua disanka, kadi wakanyema lubilu mu nzubu, wakamba ne, Petelo udi muimane ku tshibi. Bakamuambila ne, Wewe udi mupale. Kadi yeye wakabamba bikole ne, Mbulelela. Bakamba ne, Udi muanjelo wende. Kadi Petelo wakadi ukokolako-kola ku tshibi; pakunzululabo, bakamumona, bakakema. Kadi yeye wakabapopa tshianza ne, Puayi; wakabambila bu muakamu-musha Mukelenge mu nzubu wa lukanu. Wakamba ne, Nuambile Yakobo ne bana betu ba mu Kilisto malu aa. Wakumuka biende, wakaya ku muaba mukuabo. Pakatshiabu, masalayi akadi apampa-kana bikole ne, Petelo udi panyi? Helode wakamukeba; pakapa-ngeye kumumona, wakebeja balami, wakabalumbuluisha ne, Baye nabo bua kubashipa” (Bienzedi 12:1-19).

 

13.2   Petelo udi ulala tulu mu nzubu wa lukanu

  Petelo wakadi ulala tulu. Kena utshina bena lukuna bende, Ditabuja diende didi dijalame, bu Mukelenge Davidi paka-fundeye ne, “Nendale panshi, nendale tulu mu ditalala kabidi, bualu bua wewe nkayebe, Yehowa, udi unvuijila muaba wa kusomba talalaa” (Musambu 4:8). Nzambi udi wambila muena ditabuja udi utangila kudiye mu ditabuja ne, “Pawalala panshi, kuena utshina … kutshinyi buowa budi bulua kuudi lukasa, anyi kubutuka kua bantu babi pafikaku kudibo. Bualu bua Yehowa neikale tshieyemenu tshiebe, nealame dikasa diebe bua kadikuatshibu mu buteyi” (Nsumuinu 3:24).

   Pakamueneka Petelo ku nzubu wa Malia, mamu wa Yone Mako, bena kuitabuja bakadi basengelela Nzambi bukole bua bualu buende, Loda, muena mudimu, wakaya ku tshibi, yeye wakamanya diyi dia Petelo, wakaya lubilu bua kumanyisha   bantu ne, Petelo udi ku tshibi, bena kuitabuja bakakema! Bakambila Loda ne, Wewe udi mupale! Loda wakamanya diyi dia Petelo, yeye wakitabuja ne Petelo udi ku tshibi kadi bakuabo kakabitabuja Nzambi wakamana kuandamuna ku milombu yabo!

Helode wakadi muena lukisu, ne muntu mubi mutambe, wakashipa balami bakadi balama Petelo. Kunyima kua malu aa  Pakafikila dituku diakasungulabo, Helode wakaluata bilulu bia bukelenge, wakashikama pa nkuasa wa bukelenge, wakadi ubambila meyi mimpe. Bantu bakela mbila ne, Ndiyi dia nzambi,  kandiya muntu. Muanjelo wa Mukelenge wakamukuma lukasa, bualu bua yeye kakadi utumbisha Nzambi; tuishi tuakamudia, wakapuola muoyo wende” (Bienzedi 12:20-23).

Petelo wakambila bena Kilisto bua kupatuka kuende mu nzubu wa lukanu, wakabambila bua kumanyisha Yakobo ne bana babo ba mu Kilisto malu aa, pashishe yeye wakumuka mu Yudaya wakaya ku Kaisalia, wakashikamaku. Bidi bimueneka ne, Bualu bua lukuna lua balombolodi ba Bena Yuda ne Helode, bapostolo bakuabo bakamana kupatuka mu Yelushalema. Kunyima kua malu aa, “Diyi dia Nzambi diakadiunda, diakavulangana” (Bienzedi 12;24).

Mu matuku etu, mu maloba makuabo, bena kuitabuja ba bungi badi bakengeshibue bikole be, bakuabo too ne ku lufu. Satana ne bena mudimu bende badi bakeba kupumbisha ditangalaja dia lumu luimpe kadi Nzambi wakamba ne, “Bu mudi mvula uloka, ne bu mudi neige ifuma mu diulu, ne kayena ipinganamu kabidi kayiyi mianze kumiamina mayi pa buloba ne kubumeneshila midioko ne kubusampishila mitshi, ivuijila mukunyi maminu, ne ipesha mudi wa bia kudia bia kudia biende, nunku diyi didi dipatuka mukana muanyi nedikale muomumue; kadiena dipingana kundi patupu, kadiyi dianze kuenza muanda undi musue dienze, kadiye dianze kushikija muanda unakaditumina” (Yeshaya 55:10,11).

 

13.3   Meyi makuabo a Petelo kudi bena kuitabuija

Petelo wakafunda ne, “Bananga, ewu udi mukanda muibidi katataka undi nufundila; mu bubidi buayi ndi ntabaluja mitshima yenu miakane bua kunuvuluija bua nuenu kuvuluka meyi akambibua diambedi kudi baprofete ba tshijila, ne mukenji wa Mukelenge ne Musungidi wakanuambileye kudi bapostolo benu; numanye bienu bualu ebu kumpala ne, Palua kunshikidilu kua matuku, baseki nebalue ne tuseku tuabo, benda bu mudi nkuka yabo mene, bamba kabidi ne, Mulayi wa dilua diende udi    panyi? … kadi bananga, kanupu muoyo bua bualu ebu bumue ne, Dituku dimue kudi Mukelenge didi bu bidimu tshinunu, ne bidimu tshinunu bidi bu dituku dimue. Mukelenge kena ushangu-luka bua kushikijeye milayi yende, bu mudi bakuabo babala dishanguluka kadi udi nenu lutulu, kena musue umue wenu ajimine, kadi udi musue bonso, balue kukudimuna mitshima    yabo … nunku, nuenu bananga, bualu bua nudi nudianjila kumanya malu aa, dimukayi bua, panuapambuishibua ku mashimi a bantu babi, kanulamuki ku dijadikibua dienu dine. Kadi nudiunde mu ngasa ne mu dimanya bia Mukelenge wetu ne Musungidi Yesu Kilisto. Butumbi buikale kudiye katataka too ne ku dituku dia tshiendelele. Amen” (2 Petelo 3:1-4, 8,9, 17,18).