Mukanda Wakatumina Paulo Bena Lomo

 

 

JS Robertson

 

Table des matières :

1        Meyi a kumpala

2        Lumu Luimpe lua Nzambi

3        Nshapita 2 — Bena Yuda ne bisamba bia bende kabena ne tshia kudibingisha natshi ku mesu kua Nzambi

4        Nshapita 3 — Bantu bonso badi bimana mu dipila   kumpala kua Nzambi

4.1      Mianda dikumi ne inayi mu mvese 10-18

5        Nshapita 4 — Buakane bua muena kuitabuja

6        Nshapita 5 — Ditalala ne Nzambi

6.1      Nzambi udi Muena Kupa munene

7        Nshapita 6 — Lupandu ku bukokeshi bua bubi

8        Nshapita 7 — Wansulula ku mubidi wa lufu elu, nganyi?

9        Nshapita 8 — Kakuena dipila mpindiewu kudi badi mu Kilisto Yesu

10     Nshapita 9 — Paulo udi unyingalala bualu bua bupidia bua Bena Isalele

11     Nshapita 10 — Bena Isalele bakapidia buakane bua ku ditabuja

12     Nshapita 11 — Nzambi kakumusha Bena Isalele kashidi

13     Nshapita 12 — Malu adi Nzambi musue bantu bende benze ne mushindu wa bantu udibo ne bua kuikala

13.1          Paulo udi utela mapa muanda mutekete mu nshapita ewu

14     Nshapita 13 — Bantu ba Nzambi batumikile diyi dia bamfumu babo ne badi ne bukokeshi

15     Nshapita 14 — Kuteki tshilenduishi mu njila wa muanetu wa mu Kilisto

16     Nshapita 15 — Bantu bakole mu ditabuja budibo nabu mbua kutuala matekete a badi batekete

16.1          Paulo udi luidi luimpe lua muena mudimu muimpe wa Nzambi

17     Nshapita 16 — Paulo udi utela mena a bantu ba bungi.  Udi ubatumina muoyo

 

1      Meyi a kumpala

 Paulo wakafundila bena Kilisto ba mu Lomo pakadiye mu Kolinto, mu nzubu wa muena kuitabuja, dina diende, Gayo (16:23). Paulo wakelangana meji misangu ne misangu bua kumonangana nabo kadi wakadi anu upeta mapumbisha. Kunyima kua tshikondo, pakaye, yeye wakadi muena lukanu mu bianza bia basalayi ba Bena Lomo. Buakadiye nabu mbua kumueneka kumpala kua Kaisa, mfumu wabo munene (Bienzedi 27:24, 28:17-19).

 Muanda munene wa mu mukanda wende udi "Lumu Luimpe lua Nzambi" ne buakane buende. Mukanda udi wandamuna ku dikonka dia Yobo ne, "Muntu neamanye mua kuikala muakane kumpala kua Nzambi munyi?" (Yobo 9:2).

 Mvese 16 ne 17 mu nshapita wa kumpala idi mvese minene mu mukanda. Miaku minene idi "buakane" ne "ditabuja". Meyi manene adi ne, "Muntu muakane neikale ne muoyo ku ditabuja" (1:17). Mukanda wa Paulo kudi Bena Lomo udi uleja bu mudi Nzambi mumanye mua "kuikala muakane ne mubingishi wa muntu yonso udi witabuja Yesu" (3:26).

 Paulo wakafunda mukanda bua kujadika bishimikidi bia Lumu Luimpe, bu mudi muntu ufunda bua kujadika bualu ku mesu a mbulamatadi, anyi bua kujadika bualu kumpala kua juge wa tribunal munene.

 Mukanda wende udi wa mushinga mukole kudi bantu bonso, nangananga kudi bobo batshidi batekete mu ditabuja.

 

 

2       Lumu Luimpe lua Nzambi

Paulo, mupika wa Yesu Kilisto, wakabikidibua [bua kuikala] mupostolo; wakajidibua ku lumu luimpe lua Nzambi, luakatulayeye diambedi kudi baprofete bende mu mifundu ya tshijila, bualu bua Muana wende Mulume. 1:1-3

   Paulo udi ufundila Bena Filipoi bu "mupika wa Yesu Kilisto". Dijinga diende dinene diakadi bua kuikala mulongolodibue bua kuenza malu onso adi Mukelenge wende musue. Yeye wakadi "mupostolo mubikidibue" (Meyi, "bua kuikala", mu mvese 1, 6, ne mu mvese 7 kayena mu difunda dia kale dia mu buena Gelika. Paulo wakadi mubikidibua kudi Mukelenge Yesu ne mutumibua kudiye nangananga kudi bisamba bia bende, buena kuamba ne, kudi bantu bakadi kabayi Bena Yuda (Bienzedi 9:15. Galatia 2:7-9).

 

Wakaledibua bu mudi buntu buende kudi tunkanunuina tua Davidi, wakamanyishibua Muana wa Nzambi ne bukole ku dibika diende dia ku bafue, bu mudi nyuma wende wa tshijila; Yesu Kilisto, Mukelenge wetu. 1:3,4

  Muanda munene wa mu mukanda wa Lomo udi Lumu Luimpe lua Nzambi, "bualu bua Muana wende Mulume … Yesu Kilisto, Mukelenge wetu", wakaluila pa buloba bua kukeba ne bua kusungila bantu babi. Mukelenge Yesu, bilondeshile pa buntu buende, wakaledibua "kudi tunkanunuina tua Davidi" bua kukumbaja meyi a baprofete bu mu Dutelonome 18:15 ne Mika 5:2.

 Mukelenge Yesu Kilisto wakadi mumanyishibua Muana wa Nzambi ku dibika diende dia ku bafue, bu mudi nyuma wende wa tshijila. Mukuabo wakamba bimpe ne, "Mukelenge wakenza malu onso mu tshijila tshishiki pa buloba, ne Nyuma wa tshijila wakadi pambidi pende". Mukelenge Yesu wakabisha bafue ku bukole buende, wakabika nkayende ku lufu ne bukole butambe. Dibika dia Mukelenge ku lufu didi dileja ne Yeye udi Muana wa Nzambi.

 

Tuakuangata ngasa kudiye ne bupostolo, bua kuvudija ditumikila dia ditabuja munkatshi mua bisamba bia bende bionso, bualu bua dina diende. Munkatshi muabo mudi nuenu kabidi, babikidibue [bua kuikala] ba Yesu Kilisto. 1:5,6

Mu mvese wa kumpala tuakumona ne, Paulo wakadi "mupostolo mubikidibue", bupostolo buende buakadi kudi Nzambi, katataka mu mvese 6, bena Kilisto ba mu Lomo badi "babikidibue ba Yesu Kilisto". Mu mvese 7 badi "babikidibue basanto". Bakadi babikidibue kudi Nzambi bua kubuela mu bukelenge buende ne mu butumbi buende  (1 Tesalonike 2:12).

 

Ndi nfunda kudi bonso ba mu Lomo, banangibue kudi Nzambi, babikidibue [bua kuikala] basanto. Ngasa kunudi ne ditalala bia kudi Nzambi, udi kabidi Tatu wetu, ne kudi Mukelenge Yesu Kilisto. 1:7

 Mu Dipungila Dipia-dipia muaku, "musanto", udi wamba bua "muntu mutapuluke bua bualu bua Nzambi". Muntu yonso udi witabuja Mukelenge Yesu Kilisto udi mubikidibue "musanto", udi munangibue kudi Nzambi, ne muitabujibue mu Muana wende munanga. Mu mvese 7 Paulo udi wela Bena Lomo muoyo ne diela dia muoyo dilengele. Ngasa udi wamba bua buimpe bua Nzambi ne bua dinanga diende bidi bipeshibua kutudi tshianana. Tudi tusungidibua ku ngasa (Efeso 2:8). Ditalala didi lupetu lua kupetshibua kuetu kua dipa dia Nzambi, didi lupandu. Mukelenge Yesu wakavuija "ditalala ku mashi a ku mutshi wende mutshiamakane" (Kolosai 1:20).

 

Bualu bua kumudilu, ndi nsakidila Nzambi wanyi mu Yesu Kilisto bua buonso buenu, bualu bua ditabuja dienu didi dimanyishibue pa buloba buonso. 1:8

 Pakalua dituku dia Pentekoste, Bena Lomo bakuabo bakadi mu Yelushalema (Bienzedi 2:10). Bakumvua Lumu Luimpe ku mishiku ya Petelo, kakuena ne mpata ne bakuabo bakaluitabuja ne bakapingana kuabo nalu. Katataka, kunyima kua tshikondo, tshisumbu tshia bena Kilisto badi bamanyibua mu Lomo bualu bua ditabuja diabo. Lomo wakadi musoko wa bena mpingu, muule tente ne malu mabi a mishindu yonso, kadi bena Kilisto bakadi batema bu minda mu muaba wa midima. Ditabuja diabo diakadi dimanyibua kuonso.

 

Bualu bua Nzambi, undi nkuatshila mudimu mu nyuma wanyi mu lumu luimpe lua Muana Wende, udi mumanyi wanyi bu mundi tshiyi ndekela kunutela misangu yonso mu mitendelelu yanyi, ndomba bianyi ne, Bikala bualu mua kuikala nunku, mpindiewu, musangu  mumane  kulepa,  nempete  dikasa  dimpe  ku disua dia Nzambi bua kulua kunudi. 1:9,10

  Paulo wakajinga bikole bua kutangila bena Kilisto ba mu Lomo  bua kukolesha mitshima yabo mu Mukelenge Yesu. Yeye biende wakenzela Nzambi mudimu "mu nyuma wende". Paulo wakadi ulonda malu a Nyuma Muimpe - un homme spirituel. Wakalombela Bena Lomo misangu yonso, nunku pakafikeye ku Lomo, nansha yeye wakadi muena lukanu,  mudimu wende wakatuala mamuma a bungi.

 

Bualu bua ndi njinga bua kunumona bua kunupesha kupa kukuabo kua Nyuma, bua nuenu nujadikibue. Bualu budi nunku, bua meme ne nuenu kusambibua munkatshi muenu, muntu ne muntu ku ditabuja dia mukuabo, ne dienu ne dianyi. 1:11,12

 Bena Lomo kabakadi ne Mukanda wa Nzambi bu mutudi nawu (musangu mukuabo bakuabo bakadi ne Dipungila Dikulukulu), bakadi ne diyisha bualu. Paulo kena wamba ne, Nensambishe mitshima yenu panalua kadi wakamba ne,  Nebasambishangane! Udi ubala muntu yonso wa mu ekeleziya wa Lomo wa mushinga. Bidi nunku mu ekeleziya ya kaba kamue. Nzambi wakapesha muena kuitabuja yonso tshipedi tshia kudi Nyuma Muimpe (anyi bipedi bia kudi Nyuma), bua kusambishangane, kudiundishangana ne bua kukuatshishangana  (Lomo 12:3-6, 1 Kolinto 12:7. Efeso 4:7).

 

Bana betu, tshiena musue  nupange kumanya ne, Misangu ya bungi nakadisunguila bua kulua kunudi (ne nakupumbishibua too ne katataka), bua meme kuangata mamuma munkatshi muenu kabidi bu munakuaangata munkatshi mua bisamba bikuabo bia bende. 1:13

  Nzambi udi mumanye mua kuvuija malu onso bua kukuatshishangana bua kuvuija diakalengele kudi bantu bende. Pakafika tshikondo tshia Nzambi, Paulo wakaya ku Lomo "mu tshiuwidi tshia disanka dia Kilisto" (Lomo 15:29).

 

Ndi muena dibanza wa Bena Gelika ne wa bisamba bia bende kabidi, ne wa bena lungenyi ne wa bapote kabidi. Nunku, bu mundi mua kuenza, ndi mudilongolole bua kuamba lumu luimpe kudi nuenu kabidi badi mu Lomo. 1:14,15

 Paulo wakadi ne bujitu pambidi pende bua kuambila bantu bonso Lumu Luimpe. Mukelenge wakamba bua bualu buende ne, "Udi bu lupanza lunakasungula bua kutuala dina dianyi ku mesu kua bisamba bia bende" (Bienzedi  9:15). Wakadi mulongolodibue bua kuenzeye malu onso adi Mukelenge wende musungule.

 

Bualu bua tshiena nfua bundu bua lumu luimpe; bua ludi bukole bua Nzambi ku lupandu kudi muntu yonso udi witabuja, kudi Muena Yuda diambedi, ne kudi Muena Gelika kabidi. Bualu bua buakane bua Nzambi buakubuluibuamu ku ditabuja ne ku ditabuja; bu muakafundabo ne, Muntu muakane neikale ne muoyo ku ditabuja.  1:16,17

 Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende ne, "Nenuikale bamanyi banyi mu Yelushalema ne mu Yudaya yonso ne Samalea ne kunfudilu kua buloba" (Bienzedi 1:8). Kuambila kua Lumu Luimpe kuakadi kudi Bena Yuda diambedi, kudi bobo bakamba ne, "Muntu ewu nansha, bamushipe ku mutshi mutshiamakane". Dinanga kayi! Ngasa kayi! Ku luse lua Nzambi, Lumu Luimpe luakalua too ne kuetu kabidi. Lumu Luimpe ludi bukole bua Nzambi ku lupandu kudi muntu yonso udi uluitabuja, kadi kuamba bua mutshi mutshiamakane wa Kilisto kudi bualu bupote kudi bantu batshidi bajimina (1 Kolinto 1:18).

 

Mvese 16 ne 17  idi mvese minene

 Mvese eyi ibidi idi itukuatshisha bimpe bua kujingulula mianda ya mu mukanda. Miaku minene idi "buakane" ne "ditabuja". Meyi manene adi ne, "Muntu muakane neikale ne muoyo bua ditabuja". Diyi dia Nzambi didi diamba ne, "Bienzedi bietu biakane bionso biakulua bu tshivualu tshidi tshinyanguke". Kadi muena ditabuja udi mua kuamba ne, "Mutshima wanyi neutambe kusanka mu Nzambi wanyi; bualu bua yeye wakunduatshisha bivualu bia lupandu, wakumbuikila ne tshikowelu tshia buakane" (Yesh. 64:6. 61:10). Nzambi udi muakane bua kupila muena bupidia bua malu mabi ende, kadi udi muakane kabidi bua kubingisha muntu yonso udi witabuja Yesu.

 

Bualu bua tshiji tshia Nzambi tshidi tshibuluibua mu diulu pa malu onso adi kayi a Nzambi ne adi kayi makane a bantu, badi bakanda bushuwa ku malu mabi. Bualu bua mianda ya Nzambi idi mimanyibue kudi bantu idi imueneka munda muabo, bualu bua Nzambi wakayimuenesha kudibo. 1:18,19

 Paulo udi uleja ne, Bantu bonso badi muinshi mua tshiji tshia Nzambi bualu bua bubi. Muntu udi mua kuamba ne, "Kadi bantu bakuabo kabena banji kumvua Lumu Luimpe!"  Bisamba bia bende ba kale kabakadi ne Diyi dia Nzambi kadi bakadi ne bumanyishi bua

bufuki budi buamba bua butumbi bua Mufuki. "Mianda ya Nzambi idi mimanyibue kudi bantu" idi mianda ya bufuki.

 

Bua malu ende akadi kayi mua kumueneka katshia buloba buafukibua, bukole buende bua tshiendelele mene ne bunzambi buende, adi amueneka bimpe, bualu bua adi ajinguluka ku bintu biakafukibua; nunku kabena ne tshia kudibingisha natshi. 1:20

 Bufuki budi buamba bua bukole bua tshiendelele bua Nzambi, budi buamba bua bunzambi buende. "Diulu didi diamba butumbi bua Nzambi; bia mu diulu bibaluluke bidi bimuenesha midimu ya bianza biende. Dituku dimue didi diakulangana ne dikuabo dituku, ne butuku budi bumanyisha bukuabo lungenyi. Kakuena muaku, kakuena meyi; diyi diabi kadiena diumvuibua; mukunda wabi udi uya mu miaba yonso ya pa buloba, ne meyi abi adi aya too ne kunfudilu kua buloba" (Musambu 19:1-3).

 

Bualu bua pakamanyabo Nzambi, kabakamutumbisha bu Nzambi, kabakamusakidila; kadi meji akelabo akalua a patupu, ne mitshima yabo mijibale yakalua midima. 1:21

 Muprofete Yelemiya wakabela Bena Yuda bua bupidia buabo, wakamba ne, "Umvuayi, telejayi matshu, kanuikadi ne dipetu, bualu bua Yehowa wakuamba diyi diende. Tumbishayi Yehowa Nzambi wenu, diambedi yeye kayi muanze kunutumina midima, diambedi makasa enu kaayi manze kulenduka" (Yelemiya 13:15,16).

 

Pakadiambabo ne, Tudi bena lungenyi, bakalua bapote. Bakandamuna butumbi bua Nzambi udi kayi unyanguka ku tshifuanyikiji tshia mubidi wa muntu udi unyanguka, ne tshia nyunyu, ne tshia nyama ya mikonu inayi, ne tshia bintu bidi bidikoka panshi. 1:22,23

 Bapidi ba Nzambi ba kale bakaditumbisha bu bena meji (bu mudibo benza lelu) kadi lungenyi luabo luakadi lubuelakane, pamutu pa kutendelela Nzambi mu bupote buabo, bakatumbisha nyunyu, nyama, ne nyoka kabidi. Nzambi mikuabo ya Bena Lomo yakadi mu bifuanikiji bia bantu  (Bienzedi 14:11. 17:16).

 

Ke Nzambi kabidi wakabafila ku bukoya kudi nkuka ya mitshima yabo, bua kunyanganganabo mibidi yabo ne malu a bundu munkatshi muabo; bualu bua bakandamuna bushuwa bua Nzambi ku mashimi, ne bakatendelela tshintu tshifukibua ne bakatshikuatshishila mudimu kumpala kua Mufuki watshi; udi biende mutumbishibue tshiendelele. Amen. 1:24,25

 "Nzambi wakabafila …".  Mu mvese 26 ne 28 tudi tubala kabidi ne,   "Nzambi   wakabafila …".   Meyi  makole !  Musangu  mukuabo mpingu kayena nzambi ya mabue anyi ya mabaya, idi mua kuikala tshintu kampanda tshidi tshiangata muaba wa Nzambi munda mua mutshima wa muntu. Yone wakamanya bualu ebu pakafundileye bena kuitabuja ne, "Bana bakese, nudilame kudi mpingu” (1 Yone 5:21).

 

Bua bualu ebu Nzambi wakabafila ku nkuka ya bundu; bualu bua bakaji babo bakashintakaja tshilele tshiabo ku tshilele tshidi katshiyi tshiabo; muomumue balume kabidi, bakalekela tshilele tshiabo ne bakaji, bakasaminangana mioyo bua nkuka ya mibidi yabo, balume ne balume bakenzelangana  malu a bundu; nunku bakadiangatshila difutu dia kutupakana kuabo diakadi ne bua kulua kudibo. 1:26,27

 Mvese eyi idi ituleja tshikadilu tshia bantu badi bakoma Nzambi nyima. Badi balua batamba babi. Nzambi wakatupesha dimanyisha edi mu Diyi diende bua kutudimuja.

 

Bu muakapidiabo kuikala ne Nzambi mu meji abo, nunku Nzambi wakabafila ku meji a patupu akapidieye, bua kuenzabo malu adi kayi makanangane ne lungenyi. Bakadi buule tente ne malu onso adi kayi makane, ne malu mabi, ne kusaminangana kua mioyo, ne lukinu. 1:28,29

 Bantu batu bapidia kuikala ne Nzambi mu meji abo badi balua batamba bapote. Mu bupote buabo badi balua batamba babi.

 

Bakadi buule tente ne mukawu, kushipangana, kutandangana, lubombo, lukuna; bena minunganu, bena bunsonge, bena lukuna ne Nzambi, bena dikamakama, badisu, bafunyifunyi, babangi ba malu mabi mapia-mapia, bapidi ba meyi a baledi babo, bantu bakadi kabayi ne meji. 1:29-31

 Paulo utshidi utela malu mabi a mishindu yonso adi bantu benza padi Nzambi ubafila ku meji a patupu ne mitshima yabo ku midima. Idi ileja tshikadilu tshia bantu kabayi ne Nzambi, muinshi mua bukokeshi bua Satana bua kuenza malu mabi.

 

Bakadi kabayi balama meyi akapungabo, bakadi kabayi ne dinanga bu dia bantu, bakadi kabayi ne mitshima ya luse. Bantu aba, pakamanyabo mukenji wa Nzambi ne, Bantu badi benza malu aa badi bakanangane ne lufu, bobo bine batshidi baenza, ne badi bikalangana kabidi ne diyi dimue ne bantu badi baenza. 1:31,32

  Mvese  eyi  idi  inanukila  kutela  bienzedi bia bantu badi bakoma Nzambi nyima.  Malu aa onso adi adiundadiunda ku dituku ku dituku,

bua malu aa bayidi ba bungi ba Diyi dia Nzambi badi bajingulula ne matuku etu adi matuku a kunshikidilu a tshikondo etshi.

 

3      Nshapita 2 — Bena Yuda ne bisamba bia bende kabena ne tshia kudibingisha natshi ku mesu kua Nzambi

Nunku, wewe kampanda, utu walumbuluisha bakuabo, kuena ne tshia kudibingisha natshi; udi udipisha biebe ne dilumbulula diudi ulumbuluisha nadi mukuabo; bualu bua pawalumbuluisha mukuabo, wewe utu wenza malu momumue. 2:1

  Mu matuku a Paulo, bu mu matuku etu, bantu bakuabo bakamueneka bu bantu bimpe, bakalumbulula bienzedi bibi bia bakuabo kadi bobo nkayabo kabakadi ne tshia kudibingisha natshi, malu makuabo kaakadi makane mu mioyo yabo kabidi.

 

Tudi bamanye ne, Dilumbulula dia Nzambi didiye ulumbuluisha nadi batu benza malu a nunku didi dia bushuwa. 2:2

"Yehowa kena utangila bu mudi bantu batangila, bualu bua bantu badi batangila anu mubidi, kadi Yehowa udi utangila mu mutshima" (1 Samuele 16:7). Nzambi udi ujingulula lukasa meji ne malu adi mutshima musue kuenza. Dilumbulula diende didi bilondeshile pa bushuwa.

 

Ne wewe kampanda, utu walumbuluisha batu benza malu a nunku, ne utu wenza biebe muomumue, udi welangana meji ne, Meme nempanduke mu dilumbuluisha dia Nzambi, anyi? Anyi udi upetula bubanji bua buimpe bua Nzambi ne lutulu luende ne luse lua musangu mule; kuena mumanye ne luse lua Nzambi ludi lukukoka ku dikudimuna dia mutshima, anyi? 2:3,4

 Muntu mubi kampanda wakadi upisha muntu mubi kansanga, kabena mua kupanduka mu dilumbululuisha dia Yeye udi wenza malu onso mu buakane. Kakuena kansungusungu ne Nzambi nansha.

 Nzambi budiye nabu mbua kulumbulula malu mabi, kadi "bubanji bua buimpe buende" ne luse luende bidi bikoka muntu ku kukudimuna kua mutshima. Nzambi udi mubanji mu luse, udi musue bonso balue kukudimuna mitshima yabo (2 Petelo 3:9).

 

Bualu bua tshitshu tshiebe ne mutshima webe wa bupidia, wewe udi udibutshila tshiji too ne ku dituku dia tshiji ne dia dibuluibua dia kulumbulula kuakane kua Nzambi. Udi upesha muntu  yonso difutu bu mudi midimu yende. 2:5,6

 Palua "dituku dia tshiji", Nzambi neakengeshe ba pa buloba bua bubi buabo ne bantu babi bua malu mabi abo. Didi dituku dia njiya, ndituku dia ntatu ne kanyinganyinga (Yeshaya 13:9-11. Sefanya 1:15).

  Mukenji wa Lumu Luimpe udi ne, Nyema ku mulawu ulualua (Matayo 3:7). Kudikokesha kudi Nzambi, ne kutumikila kua diyi diende kudi njila wa lupandu.

 

Badi bakeba butumbi ne buneme ne malu adi kayi manyanguka, ku dinanukila diabo mu mudimu muimpe, neabafute muoyo wa tshiendelele. Kadi badi ne matandu, badi kabayi batumikila malu a bushuwa, badi batumikila malu mabi, yeye neabafute tshiji ne difika dia munda. 2:7,8

 Mu mvese 7 ne 8 tudi ne bantu ba mishindu ibidi: bantu badi batumikila Lumu Luimpe ne bobo badi balupidia. Ba kumpala badi bakeba malu mimpe, ku dinanukila diabo mu mudimu muimpe badi baleja bantu ne, Ditabuja dietu didi dilelela. Lupetu lua ditabuja dilelela didi muoyo wa tshiendelele.  Bakuabo, badi bapidia Lumu Luimpe, badi muinshi mua tshiji tshia Nzambi katataka  (Yone 3:36).

 

Dikenga ne kanyinganyinga nebikale kudi muntu yonso udi wenzenza malu mabi, kudi Muena Yuda diambedi ne kudi Muena Gelika kabidi. Kadi butumbi ne buneme ne ditalala nebikale kudi muntu yonso udi wenza malu mimpe, kudi Muena Yuda diambedi ne kudi Muena Gelika kabidi. Bualu bua kakuena kansungusungu. 2:9-11

 Masanka a Lumu Luimpe akadi kudi Bena Yuda diambedi, kadi bikalabo balupidia nebikale bapishibua diambedi. Bikala Bena Gelika bapidia Lumu Luimpe, bobo nebimane nabo bapishibua muomumue. Lupetu lua bupidia ludi tshiji ne difika dia munda. "Tshiji tshia Nzambi tshidi tshilua kudi bana ba bupidia" (Kolosai 3:6).

 

Bualu bua bonso bakadi benza malu mabi kabayi ne mikenji nebafue bu badi kabayi ne mikenji; ne bonso bakadi ne mikenji bakadi benza malu mabi nebalumbuluishibue ku mikenji. Badi bakane ku mesu kua Nzambi kembumvu ba mikenji, kadi benji ba mikenji nebabingishibue. 2:12,13

 Nansha muntu umue udi mua kuimana kumpala kua Nzambi bualu bua midimu yende mimpe. "Bonso badi beyemena kuenza kua mikenji badi  muinshi mua mulawu;  bu muakafundabo ne,  Muntu yonso udi

kayi ulonda malu onso adi mafunda mu mukanda wa mikenji bua kuenza udi ne mulawu" (Galatia 3:10).

 

Bualu bua penza bisamba bia bende bidi kabiyi ne mikenji bilele bidi mikenji miambe, bobo, kabayi ne mikenji, badi badielela mikenji. Badi baleja mudimu wa mikenji mufunda mu mitshima yabo, muoyo-mukese wabo udi umanyishangana nayi ne meji abo adi abapisha, ababingisha. 2:14,15

Paulo udi wamba mu mvese 14-15, bua bisamba bia bende, buena kuamba ne, Bobo kabakadi Bena Yuda. Kabakadi ne mikenji ya Mose, kadi "mudimu wa mikenji" wakadi mu mitshima yabo. "Bantu badi bitabuja ne mutshima bua kupeta buakane" (Lomo 10:10). Nzambi muakane udi uteta meji a bantu ne mitshima yabo (Musambu 7:9).

 

Nunku nebalumbuluishibue ku dituku didi Nzambi ulumbulula malu masokome a bantu kudi Yesu Kilisto, bu mudi lumu luimpe luanyi luamba. 2:16

Mu dituku didi Nzambi ulumbulula malu masokome a bantu kudi Yesu Kilisto bantu nebamone malu masokome a mutshima bu mudi Nzambi uwamona. "Kakuena tshintu tshifukibua tshidi katshiyi tshimueneshibua ku mesu kuende, kadi bintu bionso bidi butaka ne bibuluka ku mesu kua utudi nende ne bualu" (Ebelu 4:13).

 

Kadi biwikala muidike ne, Muena Yuda, udi weyemena mikenji, udi uditumbisha bua Nzambi, udi mumanye disua diende, udi wanyisha malu adi mapitangane buakane, udi muyishibue mikenji, wewe udi uditekemena ne, Ndi bianyi mulombodi wa bafofo, ndi munya wa badi mu midima, ndi mulengeshi wa bapote, ndi muyishi wa bana batekete, bualu bua ndi ne tshilejilu tshia lungenyi ne tshia malu malelela mu mikenji; nunku wewe udi uyisha mukuabo, kuena udiyisha, anyi? 2:17-21

 Bena Yuda bakaditumbisha bualu bua bakadi ne Mikenji ya Mose, kadi Nzambi kakabapesha mikenji bua kubavuija bakane - mikenji idi ileja malu mabi adi mu mutshima wa muntu. Mikenji idi ileja muntu ne, "Bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi" (Lomo 3:23). Muena Yuda wakadi ne Dipungila Dikulukulu, wakamanya disua dia Nzambi, mikenji yakamulongesha bu muakadiye ne bua kuenza.

 Bafundi   ba   mikenji   ne   Bafalese   bakaditumbisha   mu  mikenji kadi bakadi  bashipi  ba  mikenji.  Mukelenge  Yesu  wakababela bikole ne, "Nuenu bena lubombo, bulelela, Yeshaya wakamba bualu buenu ne, Bantu aba badi bannemeka ne mishiku yabo, kadi mitshima yabo kayena kundi, idi kule. Badi bantendelela tshianana, badi bayisha bantu diyisha dia mikenji ya bantu" (Matayo 15:7-9).

 

Wewe udi wamba ne, Kanuibi, udi wiba, anyi? Wewe udi ubambila ne, kanuendi masandi, udi wenda masandi, anyi? Wewe udi ukenuka mpingu, udi upaula bia mu ntempelo, anyi? Wewe udi uditumbisha bua mikenji, udi ufuisha Nzambi bundu bua bushipi buebe bua mikenji, anyi?  2:21-23.

 Mukelenge Yesu wakamba bualu bua bafundi ba mikenji ne Bafalese ne, "Badi bashikama mu nkuasa wa Mose; nuenze, nutumikile malu onso adibo banuambila; kadi kanuenji malu adibo benza; bualu bua bobo batu bamba, kadi kabatu benza" (Matayo 23:1-3). Butudi nabu mbua kuvuluka ne, Malu aa onso adi mafunda bua bualu buetu kabidi.

 

Bualu bua dina dia Nzambi didi dipendibua bualu buenu munkatshi mua bisamba bia bende, bu muakafundabo. Bua ditengula didi dikukuatshisha biwikala wenza mikenji; kadi biwikala mushipi wa mikenji, ditengula diebe diakulua bu kadiyi ditengula. 2:24,25

 Bantu ba bende bakapenda dina dia Nzambi bualu bua Bena Yuda. Mukelenge Yesu wakabambila ne, "Mose kakanupa mikenji, anyi? Kadi kakuena umue wenu udi uyenza. Nudi nukebela kunshipela tshinyi?" (Yone 7:19). Anu Mukelenge biende wakenza malu onso adi mikenji yamba.

 

Bikala muntu kayi mutengula ulama meyi a mikenji, kabena babala muntu ewu udi kayi ne ditengula bu mutengula, anyi? Udi kayi mutengula bu mu tshilele, bienzeye mikenji, kena ukupisha wewe, udi mushipi wa mikenji ne meyi a mikenji ne ditengula, anyi? 2:26,27

 Bena Yuda bakaditumbisha bu bantu batengula ba Nzambi, kadi Nzambi neabapidie bikalabo kabena bamutumikila. Kadi bikala Bena Gelika batumikila Nzambi pakadibo kabayi batengula, Nzambi neabitabuje.

 

Bua muntu kena Muena Yuda anu bua mubidi wende; ditengula dia  mubidi  nkayawu  kadiena  ditengula  dilelela.  Kadi  yeye  udi Muena  Yuda  bua  malu  adi munda muende; ne ditengula didi dia mu mutshima didi mu nyuma, kadiena mu mikenji mifunda; udi ne butumbi buende kabuyi bufuma kudi bantu, kadi budi bufuma kudi Nzambi. 2:28,29

 Ditengula dilelela didi dia mutshima. Mose wakambila Bena Isalele bualu bua malu adi Nzambi ulomba ne, "Nuditengule mu mitshima yenu, kanuikadi bantu ba tshitshu kabidi. Bualu bua tuetu tudi batengula badi batendelela ku Nyuma wa Nzambi ne badi batumbila mu Kilisto Yesu, ne badi kabayi ne dieyemena dia malu a mubidi" (Dutelonome 10:16. Filipoi 3:3).

 Mu Lomo nshapita 2 Bena Gelika ne Bena Yuda badi basanganibua mu dipila. Mu nshapita 3 Paulo udi uleja ne, "Kakuena muntu udi muakane, nansha umue" (3:10). Kadi netumone bu mudi Nzambi mumanye mua kusungila bantu babi bualu bua wakasangana tshia kubapikula natshi (3:25,26).

 

4      Nshapita 3 — Bantu bonso badi bimana mu dipila   kumpala kua Nzambi

Nunku ditamba kayi didi Muena Yuda nadi, anyi dikuatshisha dia ditengula didi ku tshinyi? Adi a bungi mu malu onso. Bualu bua kumudilu, bakafila meyi a Nzambi mu bianza biabo. 3:1,2

 Mu nshapita ewu makonka mashilangane ne manene adiku. Kuikala Muena Yuda kudi kupetesha muntu bualu bulengele kayi? Muntu udi mua kuamba ne, Muena Yuda udi mu dipila bu bantu bakuabo. Paulo udi wamba ne, Masanka abo adi a bungi. Bena Yuda bakadi balami ba Diyi dia Nzambi, bakadi ne bupianyi buimpe. Paulo wakambila Bena Lomo bua bualu buabo ne, "Badi ne bupianyi bua bana, ne butumbi, ne mapungila, ne kupebua kua mikenji, ne mitendelelu, ne milayi" (Lomo 9:4,5). Ditengula diakadi tshimanyinu tshia dipungila dia Nzambi ne Abalahama ne tunkanunuina tuende (Genese 17:1-14. Yoshua 5:2-9).

 

Kadi bikala bakuabo kabayi bitabuja, dipanga diabo dia kuikala ne ditabuja nedivuije dieyemenyibua dia Nzambi ne patupu, anyi? Nansha kakese! Nzambi ikale muena bulelela, kadi muntu yonso ikale muena mashimi, bu muakafundabo ne, Bua wewe ubingishibue mu meyi ebe, ne bua wewe utambe mu dilumbulula diebe. 3:3,4

 Nzambi kena upidia bobo badi bamuitabuja bualu bua bakuabo kabena bitabuja. Nzambi udi wa kueyemenyibua.

 Paulo udi utela meyi a Davidi pakapangeye mu bualu bua Betasheba (Musambu 51). Davidi wakabingisha Nzambi kadi wakadipila, wakamba ne, "Nakukuenzela wewe, wewe nkayebe, bibi; nakuenza bualu bubi abu ku mesu kuebe".

 

Bikala bubi buetu bujadika buakane bua Nzambi, netuambe tshinyi? Nzambi udi uvuija tshiji udi mubi, anyi? (Ndi ngakula bu mudi bantu bakula). Nansha kakese! Bikaleye kayi wenza nunku, Nzambi nealumbuluishe ba pa buloba munyi?3:5,6

 Makonka aa onso adi makonka a mutshima wa bupidia, a mutshima udi musue kudibingisha. Paulo udi bu muntu ne bundu bua kufundila malu aa - udi wamba ne, "Ndi ngakula bu mudi bantu bakula".

 Muntu udi mua kuamba ne, "Bikala bubi bundi ngenza bumuenesha buakane bua Nzambi, nengenze bubi bukuabo", kadi Paulo udi wamba ne, "Nansha kakese". Nzambi nealumbuluishe bantu badi bamba nunku.

 

Bikala bushuwa bua Nzambi bukumbaja butumbi buende bualu bua mashimi anyi, munyi mutshidibo bampisha kabidi bu muntu mubi? Munyi katuambi ne, Tuenze malu mabi bua kuvuija malu mimpe (bu mudibo batushiminyina ne bu mudi bakuabo bamuangalaja lumu ne, Badi bamba)? Dipila diabo nedikale dijalama. 3:7,8

 "Bushuwa bua Nzambi" budi malu onso adi Nzambi wakasokolola kudi bantu bua bobo baapete ku ditabuja. Bena lukuna bakuabo ba Paulo bakamba ne, Udi uyisha ne, "Tuenze malu mabi bua malu mimpe amueneke". Paulo udi ujadika bualu mu miaku inayi: "Dipila diabo nedikale dijalama".

 

Nunku tumanye bishi?Tudi tubatamba buimpe, anyi? Nansha kakese. Bualu bua tuakudianjila kubanda Bena Yuda ne Bena Gelika kabidi ne, Buonso buenu nudi muinshi mua bukokeshi bua bubi. Bu muakafundabo ne, Kakuena muntu udi muakane nansha umue. 3:9,10

 Katataka Paulo udi utela mu tshikoso mianda ya mu mvese 1-8. Bena Yuda ne ba bisamba bikuabo bionso, badi bakokeshibua kudi bubi. Buonso buabo, popamue, badi bimana kumpala kua Nzambi mu dipila.

 

4.1   Mianda dikumi ne inayi mu mvese 10-18

  1)  Kakuena muntu udi muakane, nansha umue.

  2)  Kakuena muntu udi ujingulula buakane bua Nzambi.

  3)  Kakuena muntu udi ukeba Nzambi.

  4)  Bonso bakapambuka.

  5)  Bakalua ba tshianana bonso.

  6)  Kakuena muntu udi wenza malu mimpe, nansha umue.

  7)  Muminu wabo udi bu lukita lubulula.

  8)  Bakashimangana ne ndimi yabo.

  9)  Lulengu lua nyoka ya ntoka ludi ku mishiku yabo.

10)  Mukana muabo mudi muule tente ne milawu ne bululu.

11)  Makasa abo adi aya lubilu bua kumatshisha mashi.

12)  Dibutula ne kanyinganyinga bidi mu njila yabo.

13)  Kabena bamanye njila wa ditalala.

14)  Ditshina dia Nzambi kadiena ku mesu kuabo.

Mu mvese eyi Nzambi udi uleja tshikadilu tshia bantu ku mesu kuende bua bantu bonso kabapetshi mushindu wa kudibingisha. Diyi dia Nzambi didi ditedibua misangu muanda mutekete bua kujadika bualu (Musambu 10:7. 14:1-3. 36:1. 53:1-3, 53:5-9. 140:3. Yeshaya 59:7-8).

 

Tudi bamanye ne, Meyi onso adi mikenji yamba, idi yaambila badi muinshi mua mikenji, bua kubuikila mukana muonso, ne bua ba pa buloba bonso babuejibue muinshi mua dilumbuluisha dia Nzambi. Bualu bua kakuena muntu wabingishibua ku mesu kuende bua kuenza kua mikenji. Bualu bua ku mikenji kudi kufuma dijingulula dia bubi. 3:19,20

 Mikenji idi ifikisha muntu ku dimanya dia bubi buende, idi ileja muntu bubi budi munda mua mutshima wende. Nansha muntu umue udi mua kudibingisha bualu bua udi ulama mikenji (Tangila Galatia 2:16. 3:10).

 

Kadi katataka buakane bua Nzambi buakumueneshibua butapuluke ku mikenji, bu mudibo babuamba mu mikenji ne kudi baprofete. Buakane mene bua Nzambi bua ku ditabuja dia mu Yesu Kilisto kudi bonso badi bamuitabuja; bualu bua kakuena ditapuluka. Bualu bua bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi. 3:21-23

 Mu tshitupa etshi tshia mukanda tudi tumona ne, Nzambi udi muakane kadi udi Mubingishi wa muntu yonso udi witabuja Mukelenge Yesu Kilisto, nansha yeye udi muntu mubi. Tudi mua kudikonka ne, Bu mudi Nzambi Nzambi wa buakane tshishiki udi mua kubingisha muntu munyi? Diandamuna didi ne, Mukelenge wakafuta dibanza diende ne mashi ende (mvese 25). Lumu Luimpe ludi lujadikibua pa buakane bua Nzambi, kadi anu ditabuja dia mu Kilisto Yesu didi dimanye mua kusungila muntu.

 

Badi babingishibua anu patupu ku ngasa wende bualu bua dipikula didi mu Kilisto Yesu. 3:24

 Paulo udi ujadika kabidi ne, Muntu kena mumanye mua kupeta lupandu ku midimu anyi ku dilama dia mikenji.  Lupandu ludi dipa dia Nzambi kudi bobo badi bitabuja Lumu Luimpe. "Difutu dia bubi ndufu, kadi dipa dia luse dia Nzambi mmuoyo wa tshiendelele mu Kilisto Yesu Mukelenge wetu" (6:23).

 

Nzambi wakamujadika ku mesu kua bantu bua kuikaleye mulambu wa kubuikila nawu malu mabi a bantu, ku ditabuja dia mu mashi ende, bualu bua kuleja buakane buende mu dipita diende dia malu mabi akenzabo diambedi, bua lutulu lua Nzambi. Wakenza nunku bua kuleja buakane buende mu tshikondo etshi, bua yeye kuikala muakane ne mubingishi wa muntu yonso udi witabuja Yesu. 3:25,26

 Mukelenge Yesu wakalua bua kushikija mikenji ya Mose ne meyi a baprofete (Matayo 5:17), ne bua kudifila bua bualu buetu bu mulambu ne tshintu tshishipa bua kuikaleye mupuya wa dipembu dimpe kudi Nzambi (Efeso 5:2). Muntu udi witabuja Mukelenge Yesu Kilisto bu Musungidi udi mua kuamba ne bena kuitabuja bonso ne, Mukelenge udi buakane buanyi.

 

Nunku kuditumbisha kudi panyi? Kuakuumushibua. Ku mukenji wa mushindu kayi? Ngua bienzedi, anyi? Nansha, kadi anu ku mukenji wa ditabuja. Nunku tudi tuamba ne, Muntu udi ubingishibua ku ditabuja, kenku kuenza kua mikenji. 3:27,28

 Anu muntu umue wakalama mikenji tshishiki, muntu ewu wakadi Muntu, Kilisto Yesu, "Yeye kakenza bualu bubi, kabakamusangana ne didinga mukana muende" (1 Petelo 2:22). Paulo wakafundila Bena Galatia ne,  "Mikenji yakalua ndeshi wetu wa kutufikisha kudi Kilisto, bua tuetu tubingishibue ku ditabuja" (Galatia 3:24).

 

Nzambi udi anu Nzambi wa Bena Yuda nkayabo, anyi? Yeye kena Nzambi wa bisamba bia bende kabidi, anyi? E, udi Nzambi wa bisamba bia bende kabidi; bikala Nzambi umue, ne yeye neabingishe mutengula ku ditabuja ne udi kayi mutengula bua ditabuja. Nunku tudi tuvuija mikenji ne, Nya tshianana bua ditabuja, anyi? Nansha kakese! Tudi tujadika mikenji. 3:29-31

 Paulo udi ujadika bualu patoke too, Nzambi udi ubingisha muntu anu bua ditabuja, kenku kuenza kua mikenji. Udi Mubingishi wa muntu yonso udi witabuja Mukelenge Yesu Kilisto. Bakuabo badi bayisha ne, "Bantu bonso badi ne buimpe bukuabo munda muabo". Bakuabo badi bamba ne, "Tuetu tudi bakane - katuena tushipa   mikenji". Kadi badi badidinga. Mbidi bimpe bua kuteta kulumbuluisha mitshima yetu mu munya wa nshapita ewu.

 

5      Nshapita 4 — Buakane bua muena kuitabuja

Nunku netuambe ne, Abalahama, nkambua wetu, wakasangana tshinyi bua mubidi wende? bualu bua bikala Abalahama mubingishibue ku bienzedi, udi ne tshia kuditumbisha natshi, kadi kenku mesu kua Nzambi. 4:1,2

 Abalahama udi tshifuanyikiji tshimpe tshia kubingisha ku ditabuja. Yeye wakadi ne bidimu bu lukama pakamueneka Mukelenge kudiye mu tshilota (4:19). Abalahama wakamba ne, "Mukelenge Yehowa, wewe neumpe tshintu kayi, bualu bua meme tshiena ne muana … Yehowa wakalupuka nende mu nzubu, wakamba ne, Tangila mulu, bala mitoto, biwamanya mua kuyibala. Yeye wakamuambila ne, Tunkanunuina tuebe netuikale bungi nunku. Yeye wakitabuja Yehowa, ne Yehowa wakabala kuitabuja kuende ne, Mbuakane buende" (Genese 15:1-6).

 

Mukanda wa Nzambi udi wamba tshinyi? Ne, Abalahama wakitabuja Nzambi, ne ditabuja diende diakabadibua bu buakane. Bukenji kabuena bubadibua kudi muntu udi wenza mudimu bu bua ngasa, kadi budi bubadibua bua dibanza. 4:3,4

 Muanda munene wa mu nshapita 3 udi buakane bua Nzambi, muanda munene wa mu nshapita 4 udi buakane bua muena kuitabuja, "buakane  mene  budi  bufuma  kudi Nzambi pangitabuja" (Filipoi 3:9).

Abalahama  wakitabuja  mulayi  wakamulaya  Nzambi  ne  wakashala mu ditekemena dia mulayi awu kayi ne mpata, kayi ne bualu bua kutekemena. Edi didi ditabuja dilelela. Nzambi udi ubala ditabuja dia muntu bu buakane. "Bantu badi bitabuja ne mutshima bua kupeta buakane, badi bajukula ne mukana bua kupeta lupandu" (10:10).  Mulayi wa Nzambi kudi Abalahama ne, "Bisamba bionso bia pa buloba nebisanke bua bualu buebe", wakamba bua Kilisto  (Genese 12:3).

 

Kudi muntu udi kayi wenza mudimu wa mikenji, kadi udi witabuja Nzambi udi ubingisha badi kabayi benza malu ende, ditabuja diende didi dibadibua bu buakane. 4:5

  Nzambi, mu luse ne ngasa munene udi ubingisha bantu babi. Paulo wakafunda ne, "Diyi edi didi mua kueyemenyibua ndidi bonso bamanye mua kuitabuja ne, Kilisto Yesu wakaluila pa buloba bua kusungileye bantu babi, bandi kumpala kuabo ku bubi" (1 Timote 1:15).

  Muntu udi mua kuamba ne, Kadi Yakobo wakamba ne, "Bana betu, dikuatshisha kayi didi kudi muntu, biambeye ne, Ndi ne ditabuja, kadi yeye kena ne kuenza? Ditabuja adi didi dimanye mua kumusungila, anyi?" (Yakobo 2:14). Mu mvese eyi yonso tudi ne nseke ibidi ya bualu bumue! Paulo udi utangila ku Genese 15:6. Abalahama wakitabuja Yehowa, ne Yehowa wakabala kuitabuja kuende ne, Mbuakane buende. Yakobo udi utangila ku Genese 22:1-19. "Tatu wetu Abalahama kakabingishibua ku kuenza kuende pakafileye muana wende Isaka ku tshioshelu, anyi? … ditabuja diende diakavuijibua diakane tshishiki ku kuenza kuende" (Yakobo 2:21,22). Paulo udi wamba bualu bua malu adi Nzambi umona, Yakobo udi wamba bualu bua malu adi amueneka ku mesu kua bantu (Miaku minene mu Mukanda wa Yakobo idi ne, "Nudi nutangila" (Yakobo 2:24). Bantu kabena bamanye mua kutangila ditabuja - anu bikaladi dilejibue ku bienzedi.

 

Bu mudi Davidi wamba disanka dia muntu kudi Nzambi ubala buakane budi kabuyi bua mudimu, ne, Bobo badi basankishibua badi ne bupidia buabo bulekedibue, mbadi ne malu mabi abo mabuikidibue. Muntu udi usankishibua ngudi Mukelenge kayi ubala bubi buende. 4:6-8

 Davidi wakamba ne, "Disanka didi kudi muntu udi ne ditomboka diende diumushibue, ne udi ne bubi buende bubuikidibue!" (Musambu 32:1).  Meyi   aa   adi   amba   bualu   bua   disanka   dia   muntu  udi  mubingishibue bu muakadi Abalahama mubingishibua bua ditabuja, Davidi kabidi wakadi mubingishibua ku ditabuja. Nzambi wakapunga tshipungidi tshiende ne Davidi bu muakapungeye tshipungidi tshiende ne Abalahama  (2 Samuele 7:16. 1 Kulondolola chap. 17. Musambu 89:3,4).

 

Nunku disanka edi didi anu kudi batengula, anyi kudi badi kabayi batengula kabidi? Bualu bua tudi tuamba ne, Bakabala ditabuja dia Abalahama kudiye bu buakane. Bakamubadiladi munyi?  Pakadiye mutengula, anyi pakadiye kayi mutengula? Kabakamubadiladi pakadiye mutengula, kadi bakamubadiladi pakadiye kayi mutengula. 4:9,10

  Bena Yuda bakaditumbisha mu ditengula. Bakuabo bakayisha ne, "Binuikala kanuyi batengula bu mu tshilele tshia Mose, kanuena bamanye mua kusungidibua" (Bienzedi 15:1). Kadi Mukanda wa Nzambi udi uyisha patoke too ne, Muntu kena mumanye mua kuimana kumpala kua Nzambi bualu bua midimu yende. Ditengula kadiena dimanye mua kusungila muntu, Dibatiza kadiena mua kusungila muntu, anyi kuangata kua Bidia bia Mukelenge, anyi kulama kua mikenji ya Mose. "Nudi basungidibue ku ngasa bua ditabuja … kadiena difuma ku midimu, bua muntu kaditumbishi" (Efeso 2:8,9).

 

Wakangata tshimanyinu tshia ditengula bu tshimanyishilu tshia buakane bua ku ditabuja diakadiye nadi pakadiye kayi mutengula, bua yeye kuikala nkambua wa bonso badi bitabuja, nansha bobo kabayi batengula kabidi, bua buakane bubadibue kudibo; ne nkambua wa batengula kudibo, kengua anu kudi badi batengula, kadi kudi badi balonda mu makasa a ditabuja diakadi nadi nkambua wetu Abalahama pakadiye kayi mutengula. 4:11,12

  Bena Isalele bakadibala bu bantu ba Nzambi mene, bakabala bisamba bionso bikuabo bu "badi kabayi batengula". Ditengula diakadi tshimanyinu tshia tshisumbu tshia bantu batapuluke kudi ba pa buloba bua bualu bua Nzambi, kadi Bena Isalele kabakadi batapuluke kudi Nzambi mu mitshima yabo.

  Paulo udi ujadika ne, Abalahama wakadi mubingishibua ku ditabuja diambedi yeye kayi muanji kuangata dipungila dia ditengula kudi Nzambi. "Bikala muntu mutengula, anyi bikaleye kayi mutengula, kakuena bualu; kadi kuikala muntu mupia-mupia kudi bualu" (Galatia 6:15).

 

Bualu bua mulayi wa kupianeye buloba kawakadi kudi Abalahama anyi kudi tunkanunuina tuende bualu bua mikenji; kadi wakadiku bua buakane bua ku ditabuja. 4:13

  Ku matuku a bapostolo to ne lelu bayishi bakuabo bakakeba kusesuisha bantu mu njila wa ditabuja, bela meji ne, Tudi tubingishibua bua mikenji. Paulo wakafundila Bena Galatia ne, "Mbu muakitabuja Abalahama Nzambi, ne bakamubadila ditabuja edi bu buakane. Numanye bienu ne, Bantu badi ba ditabuja mbobo badi bana ba Abalahama. Nunku badi ba ditabuja badi bavudijibua disanka ne Abalahama, muena ditabuja" (Galatia 3:6,9)

  Nzambi wakapesha Abalama dina dia Abalahama, buena kuamba ne, "Tatu wa tshisumbu tshinene tshia bantu" (Genese 17:5).

 

 Bikala bena mikenji bapianyi, ditabuja didi divuijibua patupu, ne mulayi kawena ne bualu. Mikenji idi yenzeja tshiji, kadi kudi kakuyi mikenji, kakuena kushipa kua mikenji. 4:14,15

 Mikenji ya Mose idi bualu bukole, idi yenzeja tshiji. Paulo wakafundila bena Galatia ne, "Bonso badi beyemena kuenza kua mikenji badi muinshi mua mulawu; bu muakafundabo ne, Muntu yonso udi kayi ulonda malu onso adi mafunda mu mukanda wa mikenji bua kuenza udi ne mulawu" (Galatia 3:10).

 

Bua bualu ebu bupianyi budi bufuma ku ditabuja, bua kuikalabu bua ngasa. Buakadi nunku bua kujadikabo mulayi kudi tunkanunuina tuonso; kenkudi badi ne mikenji nkayabo, kadi kudi badi ne ditabuja dia Abalahama kabidi, udi biende nkambua wa buonso buetu, (bu muakafundabo ne, Nakakuvuija nkambua wa bisamba bia bungi). Mulayi wakajadikibua kumpala kua wakuitabujeye, Nzambi mene, udi upa badi bafue muoyo, udi ubikila bidi kabipu bu bidi bikalepu. 4:16,17

  Ngasa udi muaku munene, butudi nabu mbua kuela meji bualu bua meyi makuabo mashilangane bua kujingulula muaku ewu. (Udi "charis" mu Buena Gelika ne "grâce" mu Francais). Muaku udi wamba bualu bua buimpe bua Nzambi, udi wamba bua dinanga diende ne bua luse luende. Udi wamba bua bulengele bua Nzambi kudi bantu, bubapeshibua tshianana.

* Mose wakatupa mikenji, kadi ngasa ne bulelela biakafuma kudi Yesu Kilisto" (Yone 1:17).

* Mu ngasa Mukelenge Yesu Kilisto watuluila panshi (2 Kolinto 8:9).

Nzambi udi ubikila bantu ku Lumu Luimpe lua ngasa wende  (Bienzedi 20:24).

* Tudi tusungidibua ku ngasa bua ditabuja (Efeso 2:5,8). Diyi dia ngasa dia Nzambi didi dimanye mua kudiundisha muena kuitabuja mu malu a Nzambi (Bienzedi 20:32).

* Diyi dia ngasa dia Nzambi didi dimanye mua kutupa bupianyi munkatshi mua bonso badi balengeshibue (Bienzedi 20:32.

Mukelenge Yesu utshidi wambila bantu bende mu butekete buabo ne, "Ngasa wanyi udi ukukumbana, bua bukole buanyi budi bukumbajibua tshishiki mu butekete buebe" (2 Kolinto 12:9).

 

Bualu bua Abalahama, wakitabuja ne ditekemena, kayi ne bualu bua kutekemena, bua kulueye nkambua wa bisamba bia bungi, bu mudi diyi diakambabo ne, Ke muikale tunkanunuina tuebe. 4:18

 Ditabuja dia Abalahama diakadi ditabuja dinene mene. Kakadi ne bualu bua kutekemena, kadi bualu bua Nzambi wakamba diyi yeye wakitabuja. Sala, mukaji wende wakadi mukaji wa ditabuja kabidi. "Bua ditabuja Sala muine kabidi wakangata bukole bua kuimiteye difu bidimu bia lulelu bimane kupita, bualu bua wakabala wakamulaya diyi edi ne, Udi wa kueyemenyibua" (Ebelu 11:11). Ditabuja dikole nunku didi dinemeka Nzambi, Nzambi udi unemeka ditabuja. Nzambi wakamba ne, "Badi bantumbisha nembatumbishe" (1 Samuele 2:30).

 

Yeye kakateketa mu ditabuja diende pakamanyeye ne, Mubidi wanyi mumane kufua (yeye wakadi bu bidimu lukama), ne Sala muikale nkumba. Bua yeye wakatangila ku mulayi wa Nzambi, kakalenduka mu bupidia, kadi wakakola mu ditabuja, mutumbishe Nzambi. 4:19,20

   Nzambi udi Nzambi wa dibika dia ku lufu. Abalahama kakateketa mu ditabuja diende, nansha yeye wakamanya ne, "Mubidi wanyi mumane kufua", ku luseke lua kulela kua bana. Musangu mukuabo tuetu ba bungi katuena ne ditabuja dijalame bu  muakadiye nadi. Kadi Nzambi udi mumanye butekete buetu. Dituku dikuabo muntu, mu kanyinganyinga ka mutshima wende bualu bua muanende, wakambila Mukelenge Yesu ne, "Ndi ngitabuja; unkuatshishe, umane mpata yanyi". Mukelenge wakondapa muanende mulume (Mako 9:24).

 

Ne  muushibue  tente  ne  dimanya  ne,  Nzambi  udi mua kuenza bu muakandayeye kabidi. Bua bualu ebu ditabuja diende diakabadibua kudiye bu buakane. 4:21,22

 "Ditabuja didi dimanya dia malu atudi tutekemena ne didi dijadika dia malu atudi katuyi bamone" (Ebelu 11:1).  Ditabuja dia Abalahama diakadi nunku. Nzambi wakabala ditabuja diende bu buakane. Pitabuja muntu Mukelenge Yesu bu Musungidi ne Mukelenge ditabuja diende didi dibadibua bu buakane kabidi. Abalahama wakatekemena musoko udi ne bishimikidi, mulongolodi wawu ne muibaki wawu nNzambi" (Ebelu 11:10). Too ne lelu bena kuitabuja badi batekemena muaba mutambe buimpe muomumue ne Abalahama.

 

Nunku diyi edi kadiakafundibua bua bualu buende nkayende ne, Ditabuja diende diakabadibua kudiye, kadi diakafundibua bua bualu buetu kabidi kudibo bamba kubadila ditabuja, badi bitabuja wakabisha Yesu Mukelenge wetu ku bafue, wakafidibua ku lufu bua malu mabi etu, wakabishibua bua dibingishibua dietu. 4:23-25

 Masanka onso a bena kuitabuja adi mu "Yesu Mukelenge wetu". "Mu munga muntu yonso kamuena lupandu, bualu bua kakuena dinga dina muinshi mua diulu, dipa bantu, didi dimanye mua kutusungila" (Bienzedi 4:12).

Tudi tubingishibua ku mashi a Kilisto (Lomo 5:9. 1 Petelo 1:18,19).

Mukelenge wakafuta dibanza dietu, wakadi mupishibua ku   lufu bua bualu buetu (Yeshaya 53:5,6.  2 Kolinto 5:21. 1 Petelo 2:24).

2) Tudi tubingishibua ku dibika dia Mukelenge (Lomo 4:25).

 Nzambi wakitabuja mudimu wende wa dipikula. Yeye

 wakamubisha ku lufu (Lomo 6:4. 10:9. Bienzedi 3:15).

3) Tudi tubingishibua ku ditabuja. Bualu bua Nzambi udi ubala

 ditabuja dia muena kuitabuja bu buakane, tudi ne ditalala ne

 Nzambi bua Mukelenge wetu Yesu Kilisto (Lomo 3:26. 5:1).

 

6      Nshapita 5 — Ditalala ne Nzambi

Nunku bualu bua tuakabingishibua ku ditabuja, tuikale ne ditalala ne Nzambi bua Mukelenge wetu Yesu Kilisto. 5:1

Tuakamana kumona mu Lomo 4:6 ne, “Bobo badi basankishibua badi ne bupidia buabo bulekedibue, mbadi ne malu mabi abo  mabuikidibue”.  Pakadi Paulo pepi ne kujikija mukanda wende kudibo, wakabafundila ne,  “Nzambi wa ditekemena anuje tente ne disanka ne ditalala dia mu ditabuja dienu, bua nuenu nukumbane mu ditekemena mu bukole bua Nyuma Muimpe” (15:13).  Meyi malenge ne mimpe. Mukelenge Yesu wakavuija "ditalala ku mashi a ku mutshi wende mutshiamakane … Yeye udi ditalala dietu" (Kolosai. 1:20. Efeso 2:14).

 

Bua bualu buende kabidi tudi ne tshibueledi tshietu bua ditabuja mu ngasa emu mutudi bashindame; tutumbile bietu bua ditekemena dia butumbi bua Nzambi. 5:2

Ku ngasa wa Nzambi, bualu bua Mukelenge Yesu, tudi mua kusemena bapuipi ne Nzambi. Diyi dia Nzambi ku mukuna wa Sinai (Sinai udi uleja mikenji) diakadi ne, "Bakuidi ne bantu kabalu pa buipi nansha" (Ekesode 19:24). Kadi diyi kudi bena Kilisto didi ne, "Tusemene ne dikima pepi ne nkuasa wa butumbi wa ngasa, bua tuetu tupete luse ne bua tusangane ngasa bua kutukuatshisha mu tshikondo tshia dikengela dietu" (Ebelu 4:16).

 

Bualu bukuabo kabidi, tutumbile bietu mu ntatu, tumanye ne, Ntatu idi yenzeja ditantamana, ne ditantamana didi dienzeja dijadikibua, ne dijadikibua didi dienzeja ditekemena. 5:3,4

Paulo ne Banaba, mu luendu ne Lumu Luimpe, bakadi "benda bakolesha mioyo ya bayidi, babasengelela ne, Nushale mu ditabuja dienu; bua tuetu kubuela mu bukelenge bua Nzambi, anu patuapitshila mu makenga a bungi" (Bien. 14:22). Mukelenge Yesu wakamba patoke too ne, "Pa buloba nudi ne dikenga" (Yone 16:33).

 Yakobo wakamba ne, "Bana betu … diteta dia ditabuja dienu didi dienzeja ditantamana. Ditantamana dikale ne mudimu wadi muimpe tshishiki, bua nuenu nuikale bakane tshishiki, bakumbane mu malu onso, kanuyi nupanga mu bualu bumue" (Yakobo 1:2-4). Ditantamana didi dienzeja dijadikibua. Muntu udi mujadikibua udi muntu mujalame, bu muakadi Timote (Filipoi 2:22), mukumbane bua kukuatshisha bakuabo. Dijadikibua didi dienzeja ditekemena.  Ditekemena dia muena Kilisto kadiena bu mudi ba pa buloba badibala, kadi ditekemena ditudi nadi didi bu luongo lua muoyo wetu, didi dikuata bikole, didi dishindama (Ebelu 6:19).

 

Ne ditekemena kadiena difuisha bundu, bualu bua luse (dinanga) lua Nzambi luakitshikila mu mitshima yetu kudi Nyuma Muimpe wakatupeye. 5:5

Ditekemena kadiena difuisha bundu, kadi didi dikolesha mitshima yetu bu mutudi tupitshila buloba ebu bu bena luendu. Tudi mu luendu ku buloba budi butambe buimpe (Ebelu 11:16).

 Nyuma Muimpe udi mutedibua bua musangu wa kumpala mu mukanda mu mvese 5.  Nyuma Muimpe udiku bua kuangata malu a Mukelenge ne kutuambilawu, ne "bua tuetu tumanye masanka akatupabo tshianana kudi Nzambi" (Yone 16:15. 1 Kolinto. 2:12).

 

6.1    Nzambi udi Muena Kupa munene

*  "Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba, yeye wakabapa Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi wikale ne muoyo wa tshiendelele" (Yone 3:16).

*  "Nzambi wakatupa muoyo wa tshiendelele, ne muoyo ewu udi munda mua Muana wende" (1 Yone 5:11).

*  Nzambi wakatupa dipa dia Nyuma Muimpe. Wakuteka dinanga diende mu mitshima yetu kudiye  (Lomo 5:5).

* "Nzambi kakatupa nyuma wa buowa; kadi wakatupa nyuma wa bukole ne wa dinanga ne wa kudikanda (2 Timote 1:7).

 

Bualu bua patutshivua batekete, mu tshikondo tshiakane Kilisto wakafuila bantu babi. Budi bualu bukole bua muntu kufuila anu  muntu mubingishibue, kadi bumue mukuabo neitabuje kufuila muntu muimpe wa bushuwa. Kadi Nzambi wakatamba kuleja luse luende (dinanga) kutudi mu muanda ewu ne, Patutshivua bantu babi, Kilisto wakatufuila. 5:6-8

 Tuakumona ne, Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba yeye wakabapa Muanende, katataka tudi tumona ne, Nzambi wakatamba kuleja dinanga diende kutudi patuakadi bena lukuna nende. Kilisto wakafuila bantu babi pakatshidibo butekete, pakadibo kabayi ne ditekemena, kabayi ne bukole bua kudikuatshisha.

 

Ke bualu budi butambe nunku ne, Patutshidi tubingishibua mpindiewu ku mashi ende, netusungidibue ku tshiji tshia Nzambi kudiye. Bualu bua, bituikala balengesha ne Nzambi ku lufu lua Muana wende, patuakadi bena lukuna nende, nunku netutambe kusungidibua ku muoyo wende patuakamana kulengesha nende. 5:9,10

  Mashi adi atuambila bua muoyo mutekibua panshi. Mashi a Mukelenge  Yesu  Kilisto  adi  atuambila  bua  mushinga  wa bupikudi buetu (1 Petelo 1:18,19).  Kadi Musungidi wetu kena Musungidi mufue, udi ne muoyo. Bikala Nzambi wakatuvuija bakane ku mesu kuende bua lufu lua Muanende, netutambe kusungidibua ku muoyo wende. (Tudi tusangana muaku "kutamba" mu mvese 8,9,10,15,17,20). Mukelenge wakamba ne, "Bualu bua meme ndi ne muoyo, nuenu kabidi nenuikale ne muoyo" (Yone 14:19).

"Nzambi kakatusungula bua kututekela tshiji, kadi bua tuetu kupeta lupandu bualu bua Mukelenge wetu Yesu Kilisto" (1 Tesalonike 5:9,10).

 

Ke muanda ewu nkayawu, kadi tudi tutumbila kabidi mu Nzambi bua Mukelenge wetu Yesu Kilisto, kutudi bapete dilengesha kudiye mpindiewu. 5:11

 Tuakumona ne, Bena kuitabuja badi balengeshibua ne Nzambi bualu bua lufu lua Muana wende (5:10). Bobo mene bakadi diambedi ba bende ne bena lukuna nende mu meji abo bua bienzedi biabo bibi.  (Kolosai 1:21). Nunku tudi tutumbila mu Nzambi wetu bualu bua Mukelenge wetu, tudi tusanka bualu bua lupandu luende lunene.

 

Nunku, bu muakalua bubi pa buloba bualu bua muntu umue, ne bu muakalua lufu bua bubi abu, nunku lufu luakafika kudi bantu bonso, bua bonso bakenza malu mabi. 5:12

  Mvese 12-21 idi ituleja ne, Mfumu ibidi idiku - Adama ne Kilisto. Badi ku mutu kua milongo ibidi, anyi bisamba bibidi. "Muntu wa kumudilu udi mufukibue ne dinfuenkenya dia buloba; muntu muibidi udi muntu wa mu diulu" (1 Kolinto. 15:47). Lufu mbualu bua Adama, muoyo mbualu bua Yesu Kilisto.

 

Bualu bua bubi buakadi pa buloba too ne pakalua mikenji ya Mose, kadi bubi kabuena bubadibua kudi muntu padiku kakuyi mikenji. Kadi lufu luakakokesha ku Adama too ne ku Mose, ne ku bobo bine bakadi kabayi benze malu mabi mafuane bupidia bua Adama: yeye ntshifuanyikiji tshia wakadi pa kulua. 5:13,14

 Bidimu biakadi bia bungi pankatshi pa Adama ne Mose, kadi tudi tubala bua tunkanunuina tua Adama ne, Bakikala ne muoyo bidimu kampanda ne bakafua biabo (Genese ch. 5). Bantu aba kabakadi muinshi mua mikenji, kadi bakafua bualu bua bubi. Muana wa kumpala wakaledibua pa buloba, Kana, wakadi mushipianganyi, bonso bakamulonda bakapanga kabidi, nansha bubi buabo kabuakadi bu bualu bubi buende.

 

Kadi bushipi bua mikenji kabuena bu dipa dia luse dia Nzambi. Bua  bikala  bantu  bangi  bakafua  bua  bushipi bua mikenji bua muntu umue, ngasa wa Nzambi ne dipa dia ku ngasa wa kudi muntu umue, Yesu Kilisto mene, biakatamba kukumbanyina bantu bangi. Dipa dia luse kadiena dilua bu mudi bubi buakenza muntu umue; bualu bua dilumbuluisha diakalua bua muntu umue ku dipila, kadi dipa ditupesha patupu diakalua bua malu mabi a bungi ku dibingishibua. 5:15,16

 Dipa dia luse dia Nzambi didi dibingishibua ne muoyo wa tshiendelele, didi dia Nzambi ku ngasa, ditupeshibua patupu kudiye bualu bua Mukelenge Yesu Kilisto. Bantu badi bafua bua bupidia bua muntu umue, Adama, kadi ba bungi badi babingishibua ku butumikidi bua muntu umue, Mukelenge Yesu Kilisto. Dibingisha didi dijadikibua pa buakane bua Nzambi, udi mumanye mua kuumusha matombokela a bantu kule kudibo - "bu mudi luseke lua esete kule ku wesete" (Musambu 103:12).

 

Bualu bua bikala lufu luakakokesha bua muntu umue bualu bua bushipi bua mikenji bua muntu umue, bantu badi bangata kupumukila kua ngasa ne kua dipa dia buakane nebatambe kukokesha mu muoyo kudi umue, Yesu Kilisto. 5:17

 Bantu badi bitabuja dipa dia luse lua Nzambi, didi muoyo wa tshiendelele, badi ne disanka (6:23). Badi bangata kupumikila kua ngasa, badi ne dipa dia buakane bualu bua Yeye wakafidibua ku lufu bua bualu buabo ne wakabishibua bua dibingishibua diabo. (4:25). Nebatambe kukokesha mu muoyo kudi Yeye wakavuija tshianana "udi ne bukole bua lufu, ndiabolo mene" (Ebelu 2:14). "Tuasakidila kudi Nzambi, udi utupa kutamba kua lufu bualu bua Mukelenge wetu Yesu Kilisto" (1 Kolinto. 15:57).

 

Ke mudi bualu bubi bumue buakavuija dipila kudi bantu bonso, nunku kabidi bualu buakane bumue buakavuija dibingishibua dia muoyo kudi bantu bonso. Ne bu muakavuijibua ba bungi bantu babi bua bupidia bua muntu umue, nunku ba bungi nebavuijibue bantu bakane bua kutumikila kua muntu umue. 15:18,19

 Bantu bonso badi mu dipila bualu bua bupidia bua Adama, kadi ba bungi nebavuijibue bantu bakane kumpala kua Nzambi bualu bua ditumikila dia Kilisto.  Bua bupidia bua Adama - dipila ne lufu. Bua ditumikila dia Kilisto - buakane ne muoyo.

 Mukanda wa Nzambi kawena wamba ne, Bonso nebavuijibue bantu bakane, udi wamba ne, "Ba bungi", buena kuamba ne, Bobo mene badi bitabuja Kilisto. Muntu udi witabuja Kilisto udi mubadibua kudi Nzambi bu muntu "mu Kilisto", kena kabidi "mu Adama".

 

Mikenji yakabuelamu kabidi bua bushipi bua mikenji buvulangane. Kadi pakavulangana bubi, ngasa wakatamba kuvulangana. Bualu bua bu muakakokesha bubi bantu ku lufu, muomumue muamanya ngasa mua kukokesha bantu bua buakane ku muoyo wa tshiendelele kudi Yesu Kilisto Mukelenge wetu.  15:20,21

  Mikenji idi ileja bantu ne, Bubi budi bualu butamba bukole ku mesu kua Nzambi. Idi ileja ne, Bantu bakadi muinshi muayi bakatamba kuikala mu dipila. Kadi pakadi bubi buvulangana ngasa wakatamba kuvulangana. Ngasa (udi wamba bualu bua buimpe, luse, ne dinanga bia Nzambi), udi muanda munene mu tshitupa etshi tshia Mukanda wa Nzambi. Bubi budi bukokesha bantu ku lufu, budi buamba bua miadi, binsonshi ne kanyinganyinga. Ngasa wa Nzambi udi wamba bua disanka, udi wamba bualu bua Mukelenge Yesu Kilisto, "wakafuila bua malu mabi etu, bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba wakajikibua, wakubishibua ku lufu pakapita matuku asatu, bu mudi  Mukanda wa Nzambi wamba" (1 Kolinto. 15:3,4).

 

7      Nshapita 6 — Lupandu ku bukokeshi bua bubi

  Apu netuambe tshinyi? Netushale mu dienzenza dia bubi bua ngasa avulangane, anyi? Nansha kakese! Tuetu bakafua ku bubi, munyi mutuikalemu kabidi? 6:1,2

 Paulo wakamba bua malu mabi, adi mamuma a bubi, mu tshitupa tshia kumpala tshia mukanda wa Lomo (chap. 1-5:11), katataka udi wamba bualu bua "bubi", budi muji wa malu mabi.

Mu 5:20 Paulo wakafunda ne, "Pakavulangana bubi, ngasa wakaamba kuvulangana". Muntu udi mua kuamba ne, "Tuenze malu mabi bua kuvuija malu mimpe" (Lomo 3:8). Nansha kakese! Dikonka bu edi didi difuma kudi bapidi ba Lumu Luimpe. Paulo wakabela Bena Galatia bua malu aa ne, "Nuenu, bana betu, nuakabikidibua bua  budishikaminyi;  kadi nudimuke ne budishikaminyi buenu kabulu tshia

kusankisha natshi mubidi" (Galatia 5:13).

 

Kanuena bamanye ne, Tuetu bonso bakabatijibua mu Kilisto Yesu, tuakabatijibua mu lufu luende? Ke tuakajikibua nende ku dibatiza mu lufu, bualu bua bu mudi Kilisto mubishibue ku bafue bua butumbi bua Tatu, muomumue kabidi butudi nabu mbua kuenda mu muoyo mupia-mupia. 6:3,4

Dibatiza dia muena Kilisto didi diamba bua buobumue buende (identification) ne Mukelenge Yesu Kilisto mu lufu luende, mu dijikibua diende, ne mu dibika diende dia ku lufu. Tuakumona mu nshapita 5 ne, Muntu udi witabuja Kilisto kena "mu Adama" kabidi, udi "mu Kilisto". "Nunku bikala muntu mu Kilisto, yeye udi mufukibue mupia-mupia; malu makulukulu akaya, monayi, akalua mapia-mapia" (2 Kolinto. 5:17). Muoyo mupia-mupia udi lupetu lua ditabuja, dibatiza kadiena dimanye mua kusungila muntu kadi didi bumanyishi kudi bantu ne, Ndi muena Kilisto.

 

Bituikala babumbakaja nende mu tshifuanyikiji tshia lufu luende, netuikale babumbakaja nende kabidi mu tshifuanyikiji tshia dibika diende dia ku lufu. 6:5

Paulo wakafundila Bena Kolosai ne, "Bualu bua nuakafua, ne muoyo wenu udi musokoka ne Kilisto mu Nzambi. Pamueneshibua Kilisto udi muoyo wetu, pashishe nuenu kabidi nenumueneshibue nende mu butumbi" (Kolosai. 3:3,4). Mu dituku dilualua, bena Kilisto nebikale bafuanangane nende, nebamumone bu mudiye (1 Yone 3:2).

 

Tudi bamanye bualu ebu ne, Muoyo wetu mukulukulu wakashipibua nende ku mutshi mutshiamakane, bua mubidi wetu wa bubi kujimijibua; bua tuetu katuikadi mu bupika bua bubi kabidi.  Bua muntu udi mufue udi mubingishibue ku bubi. 6:6,7

 Muoyo wetu mukulukulu udi wamba bua tshikadilu tshietu "mu Adama" ne bienzedi bietu biakadi bisuikibua ne tshikadilu atshi. Paulo wakafundila Bena Kolosai ne, "Kanushimianganyi, bualu bua nuakamana kuvula muntu mukulukulu ne bienzedi biende,  nuakaluata muntu mupia-mupia udi uvuijibua mupia-mupia mu dimanya dilelela, bu mudi tshifuanyikiji tshia Mumufuki" (Kolosai 3:9,10).

 Dituku dikuabo muntu mukuabo, dina diende ne, Yone, wakasua kusombesha nzubu mukese kadi muena nzubu wakamupidia. Yone wakadi ne dina dibi mu musoko, wakadi mukuatshiki wa maluvu, miaku ne bienzedi biende biakadi bibi bitambe, kadi wakalua muena kuitabuja. Yone wakambila muena nzubu ne, Mukulumpe Yone udi mufue, ndi Yone mupia-mupia. Yeye wakadibala mufue ne Kilisto, katataka wakadi mufukibue mupia-mupia mu Kilisto Yesu. Yone wakapeta nzubu.

 

Bituikala bamane kufua ne Kilisto, tudi tuitabuja ne, Netuikale nende ne muoyo kabidi. Tudi bamanye ne, Kilisto wakabishibua ku lufu kena ufua kabidi; lufu kaluena mua kumukokesha kabidi. Bualu bua pakafueye, yeye wakafua ku bubi musangu umue tshiendelele; kadi muoyo udiye nawu, udi nawu kudi Nzambi. Muomumue nuenu kabidi, nudibale ne, Tudi bafue ku bubi, kadi tudi ne muoyo kudi Nzambi mu Kilisto Yesu. 6:8-11

 Kilisto wakabishibua ku lufu kena mua kufua kabidi. Mukelenge,  ku lufu luende, wakatamba lufu bukole. Paulo wakajingulula bualu bimpe, wakafundila Bena Galatia ne, "Nakashipibua ku mutshi  mutshiamakane ne Kilisto; nunku kememe kabidi udi ne muoyo, kadi Kilisto ngudi muoyo munda muanyi; ne muoyo undi nawu mu mubidi katataka ndi nawu mu ditabuja dia mu Muana wa Nzambi, wakannanga, wakadifila bua bualu buanyi" (Galatia 2:20).

  Mukenji wa mu nshapita 6 udi mu mvese 11 ne, "NUDIBALE NE (bu bualu bulelela), Tudi bafue ku bubi, kadi tudi ne muoyo kudi Nzambi mu Kilisto Yesu".

 

Nunku kanuitabuji bua bubi bukokeshe mu mibidi yenu ifuafua, bua nuenu nutumikile nkuka yayi. Kanufidi bitupa bia mibidi yenu ku bubi, bu bielelu bia mvita bia malu mabi; kadi nudifile kudi Nzambi bu bantu bakubika ku lufu, nufile bitupa bia mibidi yenu kabidi bu bielelu bia mvita bia buakane kudi Nzambi. 6:12,13

 Muena kuitabuja udi mua kuikala ne budishikaminyi ku bupika bua bubi. Udi mua kuamba ne, "TO" kudibu. Mukelenge Yesu wakamba ne, "Bianupa Muana budishikaminyi, nenuikale badishikamine bulelela". (Yone 8:36). Kembualu bua kuenza bu mutudi basue kadi bua kuenda mu njila udi usankisha Nzambi. Nunku Paulo udi ufunda ne, KANUFIDI bitupa bia mibidi yenu ku bubi, kadi NUDIFILE kudi Nzambi bu bantu bakubika ku lufu.

 

Bualu bua bubi kabuena bunukokesha; bua kanuena muinshi mua mikenji, nudi muinshi mua ngasa. 6:14

 Muena kuitabuja kena muinshi mua mikenji, udi muinshi mua ngasa.  Mikenji yamba bua kulumbulula ne lufu, kadi ngasa udi bualu bukuabo, udi wamba bua budishikaminyi ne muoyo mupia-mupia mu Kilisto. "Mose wakatupa mikenji, kadi ngasa ne bulelela biakafuma kudi Yesu Kilisto" (Yone 1:17).

 

Tuenze tshinyi? Tuenze malu mabi bualu bua katuena muinshi mua mikenji ne bua tudi muinshi mua ngasa, anyi? Nansha kakese! Kanuena bamanye ne, Unudi nudifila kudiye bu bapika bua kumutumikila, nudi bapika ba unudi nutumikila; ne ba bubi too ne ku lufu, ne ba ditumikila too ne ku buakane? 6:15,16

Mukelenge Yesu wakamba ne, "Muntu kena mumanye mua kukuatshila bamfumu babidi mudimu diakamue" (Matayo 6:24). Diambedi Bena Lomo bakadi bapika ba bubi, katataka badi "mu Kilisto", badi babadibue  bantu bakane bualu bua ditabuja diabo.

 

Tuasakidila kudi Nzambi, ne, Nuenu nuakadi bapika ba bubi, kadi nuakatumikila mu mitshima yenu mushindu wa diyisha diakanubuejabomu. Panuakapikudibua ku bubi, nuakavuijibua bapika ba buakane (Ndi ngakula ne tshiakuidi tshia bantu bualu bua butekete bua mibidi yenu).  6:17-19

 Bena Lomo bakatumikila diyisha diakapetabo ne mitshima yabo mijima, kabakadi kabidi bapika ba bubi ne ba Satana, bakadi bapika ba buakane ne bua Mukelenge Yesu. Bu bapika ba Mukelenge  bakadi badishikamine! (Yone 8:36).

 Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Nuikale bana batumikidi, kanudifuanyikiji bu munuakadi mu nkuka yenu ya diambedi, mu  bupote buenu; bu mudi yeye wakanubikila udi wa tshijila, nunku nuenu kabidi nulue ba tshijila mu malu onso a muoyo wenu" (1  Petelo 1:14,15).

 

Bu munuakafila bitupa bia mibidi yenu bu bapika ba bukoya ne malu mabi pamutu pa malu mabi, nunku katataka filayi bitupa bia mibidi yenu bu bapika ba buakane bua kudijidila. 6:19

  Bena Lomo bakadi mu njila munene wa ku kabutu (Matayo 7:13), katataka badi mu njila wa ku muoyo. Nunku Paulo udi ubasengelela bua kufila bianza biabo, makasa abo, mishiku yabo, bitupa bionso bia mibidi yabo bu bapika ba buakane. "Bualu bua Nzambi kakatubikidila bua kuikala ne bukoya bua mutshima, kadi wakatubikidila mu malu a tshijila" (1 Tesalonike 4:7).

 

Bualu bua panuakadi bapika ba bubi, nuakadi ne budishikaminyi ku buakane. Nunku mu tshikondo atshi nuakadi ne mamuma kayi mu malu adi anufuisha bundu katataka? Bua kunshikidilu kua malu awu ndufu. 6:20,21

 Ditamba kayi didi mupika wa bubi nadi, anyi dikuatshisha kayi? Nansha dimue! Difutu dia bubi ndufu. Masanka a malu mabi adi a tshitupa tshipi (Ebelu 11:25).

 

Kadi katataka panuakapikudibua ku bubi, ne panuakavuijibua bapika ba Nzambi, nudi ne mamuma enu a ku dijidila dienu; kunshikidilu kua malu awu mmuoyo wa tshiendelele. Bualu bua difutu dia bubi ndufu, kadi dipa dia luse dia Nzambi mmuoyo wa tshiendelele mu Kilisto Yesu Mukelenge wetu. 6:22,23

 Katataka mamuma a Bena Lomo kaena mamuma bua kubavuija bundu kabidi to, adi bua kutumbisha nawu Nzambi.  DIFUTU dia bubi ndufu. Mamuma a bubi adi afila muntu ku makenga, ku kanyinganyinga, ne kunshikidilu, ku lufu. Kadi Nzambi, udi mubanji mu luse, udi upesha muntu yonso udi witabuja Muanende bu Musungidi ne bu Mukelenge, DIPA dia muoyo wa tshiendelele.

 

8      Nshapita 7 — Wansulula ku mubidi wa lufu elu, nganyi?

Kanuena bamanye, bana betu (ndi ngambila bantu badi bamanye mikenji) ne, Mikenji idi ikokesha muntu matuku onso atshidiye ne muoyo? Mukaji udi ne bayende, udi musuikibue kudi bayende ne mikenji patshidiye ne muoyo; kadi biafua bayende, mukaji udi musuluibue ku mukenji wa bayende. Nunku, patshidi bayende ne muoyo, biabakibua mukaji kudi munga mulume, nebamuidike ne, Muena masandi; kadi biafua bayende, mukaji udi umushibua ku mukenji wa bayende, ne kena muena masandi biabakibueye kudi mulume mukuabo. 7:1-3

 Butudi nabu mbua kujingulula nshapita 6 bimpe bua kujingulula nshapita 7. Mu nshapita 6 tuakumona ne muena kuitabuja wakamana kufua ne Kilisto, tuakumona kabidi ne, Bubi kabuena bumukokesha bua yeye kena muinshi mua mikenji, udi muinshi mua ngasa. Katataka Paulo udi utupesha tshifuanyikiji tshia dibaka bua kutukuatshisha kujingulula bushuwa bua malu aa.

Mikenji idi ya tshijila, kayena bualu bubi (7:7,12), kadi idi bualu bukole kudi bobo badi batekemena kudiyi. "Bonso badi beyemena kuenza kua mikenji badi muinshi mua mulawu; bu muakafundabo ne, Muntu yonso udi kayi ulonda malu onso adi mafunda mu mukanda wa mikenji bua kuenza udi ne mulawu" (Galatia 3:10).

 

Nunku, bana betu, nuenu kabidi nuakashipibua ku mikenji bua mubidi wa Kilisto, bua nuenu kuikala kudi mukuabo, yeye mene wakabishibua ku lufu, bua tuetu tukuamine Nzambi mamuma. 7:4

 Mu nshapita 6 tuakuela meji bualu bua lupandu ku bubi, katataka tudi tuela meji bualu bua lupandu ku mikenji ya Mose. Njila wa ku lupandu ku mikenji udi anu muomumue ne ewu wa ku lupandu ku bubi - ku buobumue buetu (identification) ne Musungidi wetu mu lufu luende ne mu dibika diende. Tudi "kudi mukuabo", kudi Mukelenge wetu Yesu Kilisto, udi utunanga (Tangila Efeso 5:25. Yone 15:5).

 

Bualu bua patuakadi mu malu a mubidi, nkuka ya malu mabi yakadiku bualu bua mikenji, yakenzeja bitupa bia mibidi yetu bua kukuamisha mamuma a lufu. 7:5

 Malu adi mafunda mu mvese 5 to ne mvese 24 adi aleja tshikadilu tshia muena kuitabuja bikaleye mutekibue muinshi mua mikenji, idi kayi mimanye mua kumukuatshisha, idi imuleja ne, Ndi muena mapanga.  "Patuakadi mu malu a mubidi" bidi biamba bua tshikondo diambedi katuyi banji kukudimuna mitshima yetu (Tangila 8:8,9).

 

Kadi katataka tuakamana kumushibua ku mikenji patuakafua ku muanda utuakadi basuikamu; nunku tudi tukuatshila Nzambi mudimu mu malu mapia-mapia a Nyuma, katuena tumukuatshilawu mu malu makulukulu a maleta a mikenji. 7:6

Muena kuitabuja kena muinshi mua mikenji kadi udi ne budishikaminyi bua kukuatshila Nzambi mudimu mu malu mapia-mapia a Nyuma. "Malu makulukulu akaya, monayi, akalua mapia-mapia" (2 Kolinto. 5:17).

 

Netuambe tshinyi? Mikenji idi bualu bubi, anyi?Nansha kakese! Kadi, tshiakadi kumanya bubi tshiyi mubumanye ku mikenji; bualu bua tshiakadi kumanya disamina muoyo bu mikenji kayi mimane kuamba ne, Kusaminyi bintu bia mukuenu muoyo; kadi bubi, bualu bua buakapeta tshikondo tshiakane, buakenzeja munda muanyi mishindu yonso ya disamina muoyo; bualu bua kudi kakuyi mikenji, bubi budi bufue. 7:7,8

Bidi bu Paulo udi wamba ne, Tshiakamanya tshikadilu tshianyi bu muntu mubi too ne nakajingulula bunene bua mukenji udi wamba ne, Kusaminyi bintu bia mukuenu muoyo. Bualu bua mikenji nakamona ne, Dipanga kadiena mu mikenji kadi didi munda muanyi.

 

Tshikondo tshikuabo nakuikala ne muoyo tshiyi ne mikenji; kadi pakalua mukenji, bubi buakatabuluka, ne meme nakafua. Mukenji, wakadi ku muoyo, ewu nakasangana muikale ku lufu. 7:9,10

Paulo wakadi wela meji ne, Ndi muenji wa mikenji, too ne pakajingululeye ne, Tshiena mumanye mua kuenza anyi kulama mikenji. Mikenji idi yamba ne, Enza biebe mikenji, newikale ne muoyo (Luka 10:28). Ngasa udi wamba ne, "Itabuja Mukelenge Yesu, neusungidibue" (Bienzedi 16:31).

 

Bualu bua bubi buakapeta tshikondo tshiakane, buakanteya ku mukenji, buakanshipa nawu. Nunku mikenji idi ya tshijila, ne mukenji awu udi wa tshijila ne udi muakane ne udi muimpe. 7:11,12

Bubi buakafofomesha mutshima wa Paulo. Wakela meji ne, Ndi mua kuikala mubingishibua ku mikenji ne kupeta muoyo kudiyi. Kadi bualu buakadiye ujingulula budi muoyo buakamupisha, buakalua bualu bua lufu. Bena Kilisto kabayi beyemena mikenji, kadi badi bayilama, kembualu bua kupeta lupandu anyi diakalengele kudi Nzambi, kadi badi basue kusankisha Yeye wakabasungila.

 

Nunku muanda wakadi muimpe wakalua lufu kundi, anyi? Nansha kakese! Kadi bubi, bua buobuo bumueneshibue ne, Mbubi, mu kuenzeja kua lufu kundi ku muanda udi muimpe; bua bubi bulue bubi butamba bunene bua mukenji. 7:13

 Biakadi nunku, bubi, bumanyishibue kudi Paulo ku mikenji,  buakalua bubi butambe bua mikenji!

 

Tudi bamanye ne, Mikenji idi ya nyuma, kadi meme ndi ne mutshima wa kulonda malu mabi a mubidi, ndi mupanyibue ku bubi. Bualu bua tshiena njingulula bualu bundi ngenza; tshitu ngenza bualu bundi musue kuenza, kadi ndi ngenza bualu bundi nkina. 7:14,15

 Mu mvese eyi tudi ne muadi wa muena kuitabuja udi musue kumanya budishikaminyi bua bushuwa. Mu mvese idi ilonda netumone bu mudiye mua kumanya budishikaminyi ne kuikala ne ditalala mu mutshima wende.

 

Bingenza  bualu  ebu  bundi tshiyi musue, ndi ngitabuja mikenji ne, idi  mimpe.  Nunku  kameme  kabidi  udi  wenza  bualu  ebu,  kadi mbubi budi buikala munda muanyi budi bubuenza. 7:16,17

 Paulo udi uyila malesona manene mu nshapita ewu. Malu a mubidi  kaena mua kumukuatshisha anyi kumupesha ditalala. Udi ujingulula ne, Muena lukuna munene udi "bubi budi buikala munda muanyi". Udi witabuja ne, Mikenji idi mimpe, kadi mikenji kayena mimanye mua kumukuatshisha ne kumupesha bukole bua kuenza malu udiye musue kuenza.

 

Ndi mumanye ne, Munda muanyi, mu mubidi wanyi mene, kamuena muikale bualu buimpe; bualu bua disua dia kuenza bimpe didi kundi, kadi bukole bua mua kuenza nabu bimpe kabuenaku. Bualu bua muanda muimpe undi musue kuenza, tshiena ngenza, kadi muanda mubi undi tshiyi musue kuenza, ewu ngundi ngenza. 7:18,19

  Mvese eyi idi ituleja tshikadilu tshia muntu udi muena kuitabuja, kadi udi mu bupika bua malu mabi audi kayi musue. Bena kuitabuja ba bungi batshidi mu muaba wa muntu ewu. Badi basuikibua ku mikenji.

 

Kadi bingenza muanda undi tshiyi musue kuenza, kameme kabidi udi wenza, kadi bubi budi buikala munda muanyi budi bungenzeja. Nunku ndi nsangana mukenji ewu kundi meme ne, Pandi musue kuenza bimpe, bubi budi nanyi. 7:20,21

 Mvita udiku! Muntu mupia-mupia wakafukibua mu tshifuanyikiji tshia Nzambi ne buakane ne tshijila (Efeso 4:24), kadi bilele bia  muntu mukulukulu utshidi umutatshisha. "Dijinga dia malu a mubidi didi difuilangana ne dijinga dia malu a Nyuma" (Galatia 5:17). Malu aa adi abengangana!

 

Ndi nsanka munda muanyi bua mikenji ya Nzambi, kadi ndi mona mukenji mukuabo mu mubidi wanyi udi uluangana ne mukenji wa mu meji anyi, ne udi umbueja mu bupika bua mukenji wa bubi udi mu mubidi wanyi. 7:22,23

 Mukenji wa mu meji a Paulo udi meji wa muntu mupia-mupia mu  Kilisto. Mukenji mukuabo mu mubidi wende udi wamba bua bilele bia mubidi. Mukelenge Yesu wakamba ne, "Wakaledibua kudi mubidi udi mubidi; wakaledibua kudi Nyuma udi nyuma" (Yone 3:6). Mukenji wa bubi ewu udi umutatshisha bikole be, udi unyingalala, udi musue kupanduka.

 

Ka meme muena majiya! Wansulula ku mubidi wa lufu elu, nganyi? Ndi nsakidila Nzambi bua Yesu Kilisto Mukelenge wetu! Nunku meme panyi ku meji anyi ndi nkuatshila mikenji ya Nzambi mudimu, kadi ku mubidi wanyi ndi nkuatshila mukenji wa bubi mudimu. 7:24,25

  Katataka udi ujingulula ne, Kembualu bua meme kushala muena majia to, bukole bukuabo budiku budi butamba bukole bua bubi bukole. Udi utumbisha Nzambi, udi ujingulula ne, Pandi ntangila munda muanyi ndi anu ne majiya ne dibungama, kadi pandi ntangila kudi Yesu, mbualu bukuabo - ndi ne budishikamyinyi.

 

9      Nshapita 8 — Kakuena dipila mpindiewu kudi badi mu Kilisto Yesu

Nunku kakuena dipila mpindiewu kudi badi mu Kilisto Yesu. Bualu bua mukenji wa Nyuma wa muoyo wa mu Kilisto Yesu wakampikula ku mukenji wa bubi ne wa lufu. 8:1,2

 Binatangila munda muanyi bu muntu wa mu mubidi, ndi ngamba ne, Ka meme muena majia! Kadi bindi ntangila munda muanyi bu mu Kilisto Yesu, ndi mmona ne, Kakuena dipila mpindiewu. Ndi mufue ku malu onso anakadi mu Adama, kadi ndi ne muoyo kudi Nzambi mu Kilisto Yesu. Masanka etu onso adi munda muende.

 

Bualu bua malu akadi mikenji kayi ne bukole bua kuenza bua yakadi mitekete bua mibidi ya bantu, Nzambi, pakatumeye Muana wende mene ne mubidi mufuane wa malu mabi, ne bua bualu bua bubi, wakapisha bubi mu mubidi. 8:3

 Mikenji kayakadi mimanye mua kukuatshisha muntu, kayakadi mua kusungila muntu ku dipila dia bubi anyi bua kumusungila ku bukole buabu. Kadi "Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba, yeye wakabapa Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi ikale ne muoyo wa tshiendelele" (Yone 3:16). Ngasa mutamba bunene! Mukelenge wa Butumbi wakalua mu mubidi mufuanangane ne mubidi wetu bua kutupandisha mu bianza bia Satana. Mubidi wa Mukelenge wakadi "mufuane wa malu mabi", kadi tuvuluke ne, Yeye wakadi kayi mumanye bubi, Yeye kakenza bualu bubi. Kamuena  bubi  munda  muende  (2 Kolinto. 5:21.  1 Petelo 2:22.   1 Yone 3:5).

 

Bua buakane budi mikenji yamba bushikijibue munda muetu, badi  kabayi benda mu malu a mubidi, kadi badi benda mu malu a Nyuma. 8:4

  Bu mutudi benda mu malu a Nyuma, buakane bua mikenji budi bukumbajibue munda muetu. Kuenda mu Nyuma kudi kuenda batangile kudi Yesu.

 

Bualu bua badi balonda malu a mubidi badi bateka meji abo ku malu a mubidi; badi balonda Nyuma badi bateka meji abo ku malu a Nyuma. Bualu bua meji mateka ku malu a mubidi adi lufu, kadi meji mateka kudi Nyuma adi muoyo ne ditalala. 8:5,6

 Malu a mubidi ne malu a Nyuma kabiena biumvuangana nansha. Katuena mua kubuejakaja malu a mubidi ne malu a Nyuma. "Bualu bua dijinga dia malu a mubidi didi difuilangana ne dijinga dia malu a Nyuma, ne dijinga dia malu a Nyuma didi difuilangana ne dijinga dia malu a mubidi; bua malu aa adi mimanyinangane" (Galatia 5:17).

 

Bua meji mateka ku malu a mubidi adi ne Nzambi lukuna, kaena manze kudipuekesha muinshi mua mikenji ya Nzambi; bualu bukuabo kabidi, kaena ne bukole bua kuenza nunku. Badi bikala mu malu a mubidi kabena bamanye mua kusankisha Nzambi. 8:7,8

 Meji mateka ku malu a mubidi adi lufu, adi ne Nzambi lukuna. Kaena mua kukokela Nzambi, kaena ne bukole bua kuenza nunku. Badi bikala mu malu a mubidi kabena bamanye mua kusankisha Nzambi.

 

Kadi nuenu kanuena nuikala mu malu a mubidi, nudi nuikala mu malu a Nyuma, bikala Nyuma wa Nzambi munda muenu. Ne bikala muntu kayi ne Nyuma wa Kilisto, kena wa Kilisto nansha.  8:9

 Banganyi badi ne Nyuma Muimpe munda muabo? Muena kuitabuja yonso! Bikala muntu kayi ne nyuma wa Kilisto kena wa Kilisto nansha. Bena Kilisto bakangata dipa dia Nyuma Muimpe tshikondo kayi? Pakitabujabo Mukelenge Yesu bu Musungidi ne Mukelenge (Efeso 1:13,14. Galatia 3:2).

 

Bikala Kilisto munda muenu, mubidi udi mufue bualu bua bubi, kadi nyuma udi ne muoyo bualu bua buakane.  8:10

Bu mudi Nyuma wa Kilisto (Nyuma Muimpe) munda mua muena kuitabuja yonso nunku Kilisto udi munda mua muena kuitabuja yonso (Kolosai. 1:27). Bikala  Kilisto munda muetu, katupeshi malu a mubidi muaba bua kukokesha mu mioyo yetu. Bikala Nyuma utulombola, malu etu ne bienzedi bietu nebikale biakane.

 

Bikala Nyuma wa yeye wakabisha Yesu ku bafue muikale munda muenu, yeye wakabisha Kilisto Yesu ku bafue neape kabidi mibidi yenu ifuafua muoyo, bualu bua Nyuma wende udi usomba munda muenu. 8:11

 Dibika dia Mukelenge Yesu ku bafue didi dijadika dibika dia bantu bende. Nyuma wa Nzambi, munda mua muena kuitabuja, udi tshieya tshia bualu ebu (Efeso 1:14). "Kabuena buanze kumanyibua mutuikala. Tudi bamanye ne, Biamueneshibueye, netuikale bafuanangane nende; bualu bua netumumone bu mudiye" (1 Yone 3:2).

 

Nunku, bana betu, tudi bena dibanza, kendia mubidi bua kulonda malu a mubidi. Bua binualonda malu a mubidi, nudi ne bualu bua kufua; kadi binuafuisha bienzedi bia mubidi kudi Nyuma, nenuikale ne muoyo.  8:12,13

 Butudi nabu mbua kuikala badimuke. Butudi nabu mbua kuamba ne, "TO" ku malu mabi lukasa. Paulo wakafundila Bena Galatia, bakadi mu njiwu munene kudi bantu bakasua kubateka muinshi mua mikenji ne, "Ndi nuambila ne, Endayi mu Nyuma Muimpe, nunku kanuena nulonda lukuka lua mubidi" (Galatia 5:16). Patuenda mu malu a Nyuma katuena tuenda mu lukuka lua mubidi. Malu a Nyuma  adi malu a muoyo ne a ditalala.

 

Bonso badi balombodibua kudi Nyuma wa Nzambi, bobo badi bana ba Nzambi. Bua kanuakuangata nyuma wa bupika tshiakabidi bua kutshina; kadi nuakuangata nyuma wa bupianyi bua bana utudi tubikila nende Nzambi ne, Aba, Tatu8:14,15

"Tangilayi mushindu wa dinanga diakutupa Tatu bua tuetu tubikidibue ne, Bana ba Nzambi; ne tudi nunku. Kamuena ditshina mu dinanga; kadi dinanga diakane tshishiki didi dipata ditshina. Nzambi kakatupa nyuma wa buowa; kadi wakatupa nyuma wa bukole ne wa dinanga ne wa kudikanda" (1 Yone 3:1. 4:18. 2 Timote 1:7).

 

Nyuma Muimpe muine udi mumanyishangane ne nyuma yetu ne, Tuetu tudi bana ba Nzambi. Ne bituikala bana, tudi bapianyi kabidi; bapianyi ba Nzambi, ne bapianyi tshiapamue ne Kilisto: bituakenga nende, mbua tuetu tutumbishibue nende. 8:16,17

 Bupianyi ebu budi mu Kilisto. Nyuma Muimpe muine udi tshieya tshia  bupianyi  buetu.  Bupianyi  budi  kabuyi  bubola,  budi  kabuyi

bunyanguka, budi butekibua mu diulu bua bualu buetu, budi bupianyi bua tshiendelele (Efeso 1:11,14. 1 Petelo 1:4. Ebelu 9:15).

 

Bualu bua ndi mbala makenga a mu tshikondo  etshi ne, Kaena makumbane bua kuelekeshibua ne butumbi budi buamba kumueneshibua kutudi. 8:18

 Paulo wakamanya makenga pamutu pa bantu ba bungi (2 Kolinto. 11:23-27). Kadi wakamanya kabidi ne badi bakenga bualu bua Kilisto nebasanke ne disanka dinene ku dibuluibua dia butumbi bua Kilisto (Tangila 1 Petelo 4:12,13). Paulo wakafundila Bena Kolosai ne, "Pamueneshibua Kilisto udi muoyo wetu, pashishe nuenu kabidi nenumueneshibue nende mu butumbi" (Kolosai. 3:4). Ditekemena edi didi ditekemena dia muena Kilisto yonso.

 

Bualu bua ditekemena dikole dia bifukibua didi dindila dimueneshibua dia bana ba Nzambi. Bualu bua bifukibua biakatekibua kunyima kua malu a patupu, kembualu bua kudisunguila kuabi, kadi bua Nzambi, wakabiteka nunku mu ditekemena edi ne, Bifukibua mene nebipikudibue kabidi ku bupika bua dibola diabi, nebibuejibue mu budishikaminyi bua butumbi bua bana ba Nzambi. 8:19-21

 Bifukibua bionso bitshidi bitua mikemu too ne mpindiewu (8:22). Bubi buakanyanga bufuki buimpe bua Nzambi, kadi dituku dilualua padi "tshimungu netshilale mu nzubu umue ne muana wa mukoko, ne nkashama nealale popamue ne muana wa mbuji. Muana wa ngombe ne nyama wa ntambue ne nyama udi ne manyi neyidie mashinde mu muaba umue, ne muana mutekete neayilombole" (Yeshaya 11:6-9. 65:25).

 

Bualu bua tudi bamanye ne, Bifukibua bionso bidi bitua mikemu popamue ne bidi bidinyenga popamue too ne katataka. Kambiobio nkayabi bidi bienza nunku, kadi tuetu kabidi badi ne mamuma a kumudilu a Nyuma Muimpe, tuetu bine tudi tutua mikemu munda muetu, patudi tuindila bupianyi buetu bua bana, mbupikudibu bua mibidi yetu mene. 8:22,23

 Buloba buetu budi buule tente ne kanyinganyinga ne makenga. Bena Kilisto badi bakenga bu bakuabo. Bifukibue bia Nzambi bidi bikenga muomumue. Katuena tuindila bua kupeta lupandu luetu, muntu  yonso  udi  witabuja  Mukelenge  bu Musungidi ne Mukelenge udi nalu katataka. Mukanda wa Nzambi udi wamba  ne,  Udi  witabuja Muana udi ne muoyo wa tshiendelele (Yone 3:36). Kadi tudi tuindila bupianyi buetu bua bana ne lutulu. "Bualu bua kuetu mene kudi mu diulu, kutudi tuindila kabidi Musungidi, Mukelenge Yesu Kilisto; yeye neakudimune mibidi ya bupuekele buetu bua kufuananganayi ne mubidi wende wa butumbi (Filipoi 3:20,21).

 

Bua tuakasungidibua mu ditekemena; kadi ditekemena didibo bamona ku mesu kanditekemena; bualu bua muntu kayi udi utekemena bidiye umona ku mesu? Kadi bituatekemena bitudi katuyi tumona ku mesu, tudi tuindila ne ditantamana. 8:24,25

 Ditekemena edi kadiena ditekemena dia lupandu, kadi didi diamba bua kupikudibua kua mubidi (mvese 23). "Bu mutuakatuala tshifuanyikiji tshia wakafukibua ne dinfuenkenya, netutuale kabidi tshifuanyikiji tshia wa mu diulu" (1 Kolinto. 15:49).

 

 Muomumue kabidi, Nyuma Muimpe kabidi udi ukuatshishangana netu mu butekete buetu; bua katuena bamanye mua kulomba Nzambi bu mutudi nabu mbua kumulomba, kadi Nyuma muine udi utuakuila ne mikemu idi kayi mua kuambibua. Nzambi, udi ukeba mu mitshima ya bantu, udi mumanye meji a Nyuma ne, Udi wakuila basanto bu mudi Nzambi musue. 8:26,27

  Nyuma Muimpe udi mukuatshishi wetu pa buloba. Mukelenge Yesu udi mukuatshishi wetu mu diulu. Nyuma Muimpe udi muakuidi wetu pa buloba, Mukelenge Yesu udi Muakuidi wetu mu diulu. Nansha tuetu bietu, mu butekete buetu, katuena bamanye mua kulomba Nzambi bu mutudi ne bua kumulomba, yeye udi mumanye meji adi munda mua mitshima yetu, udi mumanye meji a Nyuma kabidi, ne Nyuma Muimpe udi wakuila bena Kilisto bu mudi Nzambi musue.

 

Tudi bamanye kabidi ne, Malu onso adi akuatshishangana bua kuvuija diakalengele kudi bantu badi bananga Nzambi, kudi badi babikidibue bu mudi disungula diende.  8:28

 Anu bantu ba Nzambi badi bamanye mua kuamba ne, "Tudi bamanye", ba pa buloba badi bamba ne, "Katuena bamanye". Misangu ya bungi bidi bualu bukole bua kuitaba "malu onso" mu mitshima yetu, kadi tudi bamanye ne, Nzambi neakumbaje disua diende dionso bua bualu buetu. Patuafika mu nzubu wende netuikale mua kuamba ne, Yeye wakenza malu onso bimpe.

 

Bua  bantu  bakadianjileye  kumanya  diambedi  yeye wakadianjila kubasungula kabidi, bua kuikalabo bafuanyikishibue ku tshifuanyikiji tshia Muana wende, bua yeye ikale muana a bute munkatshi mua bana babo ba bungi. 8:29

 Mu Mukanda wa Nzambi, patuikala ne muaku, "muana a bute", mutedibua ne dina dia Mukelenge Yesu Kilisto, udi wamba bua Yeye udi wa kumpala mu malu onso (Kolosai. 1:15,18. Ebelu 1:6). Ku luseke lua Ekeleziya Mukelenge udi muana a bute munkatshi mua bantu bende (8:29). Ku luseke lua ba pa buloba Nzambi wakajadika ne, "Nemmuvuije muana a bute wanyi, mukelenge udi mupite bakelenge ba pa buloba kutumba" (Musambu 89:27). Mukelenge Yesu kena ufua bundu bua kubikila bantu bende ne, Bana betu (Ebelu 2:11), kadi tuetu bietu tudi tumubikila ne, Mukelenge.

 

Bakadianjileye kusungula, yeye wakababikila kabidi; ne bakabikileye, yeye wakababingisha kabidi; ne bakabingisheye yeye wakabatumbisha kabidi. 8:30

 Satana udi ubueja mpata bualu bua buimpe bua Nzambi mu mitshima ya bantu (bu muakenzeye ne Eva mu Budimi wa Edene. Genese 3:1-5). Ba bungi badi ne mpata bualu bua lupandu luabo, kadi muena kuitabuja yonso udi mua kuamba ne bukokeshi buonso bua Diyi dia Nzambi ne, Ndi musungudibue, ndi mubikidibue, ndi mubingishibue, ne panashikija luendu luanyi pa buloba nengikale ne Kilisto mu butumbi, "bualu ebu budi butamba buimpe" (Filipoi 1:23).

 

Netuambe tshinyi bua malu aa? Bikala Nzambi netu, nganyi udi mumanye mua kutupumbisha? Yeye kakimina Muana wende mene, kadi wakamufila bua buonso buetu, munyi muapidieye kutupa nende kabidi bintu bionso patupu? 8:31,32

 Dinanga dia Nzambi didi dinene, didi dipita dijingulula dia bantu.  Nzambi udi Mupi Munene: wakatupesha Muanende, wakapesha  bantu bende dipa dia Nyuma wende, wakabapesha muoyo wa tshiendelele. "Malu adi disu kadiyi dianze kutangila, ne ditshu  kadiyi dianze kumvua, adi kayi manze kubuela mu mutshima wa muntu, malu onso akalongoluela Nzambi badi bamunanga" (1 Kolinto. 2:9).

 

Udi mua kubanda basungudibue kudi Nzambi nganyi? Udi ubabingisha nNzambi. Udi ubapisha nganyi? NKilisto Yesu mene wakafua, E, bulelela, wakabishibua ku lufu, udi ku tshianza tshikole tshia Nzambi, udi utuakuila kabidi. 8:33,34

Bikala muntu ne mpata bualu bua lupandu luende, anyi bualu bua dibingisha diende, mona diandamuna dia Nzambi mu mvese 33 ne 34. Kilisto wakatufuila, wakashikija dibanza dietu. Nzambi wakitabuja mudimu wende wa bupikudi, wakamubisha ku bafue. "Kilisto … wakabuela mu diulu muine, bua kumuenekeye mpindiewu kumpala kua Nzambi bua bualu buetu" (Ebelu 9:24).

 

Udi mua kutupandulula ku dinanga dia Kilisto nganyi? Ntatu idi mua kuenza nunku, anyi kanyinganyinga, anyi tshinyangu, anyi tshiole, anyi butaka, anyi njiwu, anyi muele wa mvita? Mbu  muakafundabo ne, Bua bualu buebe tudi tushipibua dinda too ne ku dilolo; tudi tubadibua bu mikoko ya kushipibua. Nansha; mu malu aa onso tudi tutamba kupita bualu bua bukole bua Yesu wakatunanga. 8:35-37

 Paulo udi utela njiwu ne makenga bia mishindu ya bungi, kadi nansha tshintu tshimue tshidi tshimanye mua kupandulula muena Kilisto ku dinanga diende. Udi ushikija mvese ne diyi dia disanka, dia diyi dia bantu badi batambibua mu Kilisto.

 

Bualu bua ndi ngitabujijibua ne, Kakuena lufu, kakuena muoyo, kakuena banjelo, kakuena bakokeshi, kakuena malu atshidiku, kakuena malu atshilualua, kakuena makelenge, kakuena bule, kakuena ndondo, kakuena tshintu tshionso tshikuabo tshifukibua tshidi ne bukole bua kutupandulula ku dinanga dia Nzambi didi mu Kilisto Yesu Mukelenge wetu. 8:38,39

  Ku tshibangidilu tshia nshap. 8 tudi tubala ne, "Nunku kakuena dipila mpindiewu kudi badi mu Kilisto Yesu". Mu mvese 35, tuakubala ne, Udi mua kutupandulula ku dinanga dia Kilisto nganyi? Kakuena tshintu tshimue tshidi mua kutupandulula kudinanga dia Nzambi mu Kilisto Yesu. Dinanga diende didi dinanga dia tshiendelele!

 

10   Nshapita 9 — Paulo udi unyingalala bualu bua bupidia bua Bena Isalele

Ndi ngamba bualu bulelela mu Kilisto, tshiena nshima; muoyomukese wanyi udi umanyishangana nanyi mu Nyuma Muimpe ne, Meme ndi ne kanyinganyinga kanene ne majia adi kayi ashika mu mutshima wanyi. Nakadi kusua kuedibua mulawu wa kumushibua panyi kudi Kilisto, bualu bua bana betu, badi bakuetu ba mubidi. 9:1-3

 Mu nshapita 9 too ne ku nshapita 11,  Paulo udi upingana ku muanda wa Bena Isalele. Mu 9:1,2 udi unyingalala bikole bualu bua Bena Isalele, udi ubabikila ne, "Bakuetu ba mubidi". Badi bena lukuna lua Lumu Luimpe lua Nzambi, bakamba bualu bua Paulo nkayende ne, "Bumusha muntu ewu pa buloba, kabiakadi bimpe bia yeye kuikala ne muoyo" (Bienzedi 22:22). Kadi yeye udi ubaleja dinanga bu muakenza Mfumu wende.

 

Badi Bena Isalele mene, badi ne bupianyi bua bana, ne butumbi, ne mapungila, ne kupebua kua mikenji, ne mitendelelu, ne milayi. Bankambua betu mbabo, kudibo nkudi Kilisto mufume mu buntu buende, udi biende kumutu kua bonso, Nzambi mene, mutumbishibue tshiendelele. Amen. 9:4,5

  Katataka Paulo udi utela masanka akadi Bena Isalele nawu bu tshisamba tshia bantu kale:

1) Bupianyi bua bana. Nzambi wakambila ne, "Nuenu nkayenu  mbanakumanya munkatshi mua bisamba bionso bia panshi pa buloba". (Amosa 3:2).

2) Butumbi. Pakasa Mose Nzubu wa Tshitendelelu, Nzambi wakambila Bena Isalele ne, "Meme nensangakeneku ne Bena Isalele; ne tshitendelelu netshikale tshijidibue ku butumbi buanyi" (Ekesode 29:43). Butumbi bua Nzambi buakuja Nzubu wa Tshitendelelu tente. Ku tshikondo atshi Bena Isalele bakamanye ne, Nzambi udi munkatshi muetu.

3)  Mapungila. Dipungila dia Nzambi ne Abalahama (Genese 12:1-3). Dipungila ne Mose (Ekesode 19:3-7). Dipungila ne Davidi (2 Samuele 7:16) Dipungila dipia-dipia (Yelemiya 31:31-34).

4)   Kupebua kua mikenji ku mukuna wa Sinai (Ekesode chap. 20).

5) Mitendelelu. Mitendelelu idi yamba bualu bua mushindu wa kutendelela kua Bena Isalele mu Nzubu wa Kutendelela ne mu Ntempelo.

6) Milayi. Mulayi munene wakadi mulayi wa Kilisto, "kudibo nkudi Kilisto mufume mu buntu buende, udi biende kumutu kua bonso, Nzambi mene, mutumbishibue tshiendelele. Amen".

7) Bankambua ba Bena Isalele bakadi Abalahama, Isaka, ne Yakoba.  Bobo  bakadi  bantu  banene  ba  ditabuja.  Nzambi  wakapesha Yakoba dina dipia-dipia ne, Isalele. Tunkanunuina tuabo tudi ne dina edi too ne lelu (Genese 32:28).

 

Kadi bualu ebu kabuena buleja ne, Diyi dia Nzambi diakupanga. Bualu bua bonso ba mu Isalele kabena Bena Isalele bulelela; ne buonso buabo kabena bana bende, bualu bua badi tunkanunuina tua Abalahama; kadi mbu muakafundabo ne, Mu Isaka tuakanunuina tuebe netubikidibue. 9:6,7

 Bena Isalele bakapanga bualu bua bupidia buabo, Diyi dia Nzambi kadiakapanga nansha. Nzambi neakumbaje milayi yende yonso kudi bantu bende ba kale. Mu mvese 6-13 Paulo udi wamba bua milongo ibidi: Mulongo wa "bana badi baledibua ku mubidi" ne mulongo wa "bana ba mulayi." (mvese 8). Bena Yuda bakuabo bakamba ne,"Tuetu tudi ne Abalahama tatu wetu". Mukelenge Yesu wakabambila ne, "Bu nuenu bikale bana ba Abalahama, nuakadi kuenza bienzedi bia Abalahama" (Luka 3:8. Yone 8:39). Bana balelela ba Bena Isalele badi bena kuitabuja, badi ba mu mulongo wa Isaka, udi biende tshifuanyikiji tshia Kilisto (Genese chap. 22). Paulo wakafundila bena Kilisto ba ku Galatia ne, "Tuetu, bana betu, tudi bana ba mulayi bu muakadi Isaka" (Galatia 4:28).

 

Nunku, kembana badi baledibua ku mubidi badi bana ba Nzambi, kadi bana ba mulayi badi babadibua bu tunkanunuina. Bua edi ndiyi dia  mulayi ne, Palua tshikondo etshi, nendue, ne Sala nealele muana mulume. 9:8,9

  Bana ba mulayi badi bobo badi bitabuja Kilisto. Mukelenge Yesu Kilisto "wakalua kudi bintu biende, kadi bantu bende mene kabakamuitabuja. Yeye wakapa bonso bakamuitabuja bukole bua kuluabo bana ba Nzambi, bobo mene badi bitabuja dina diende; bakadi kabayi baledibue kudi mashi, anyi kudi disungula dia muntu, kadi bakaledibua kudi Nzambi" (Yone 1:11-13).

 

Kembualu ebu nkayabu, kadi Lebeka wakimita difu kudi nkambua wetu, Isaka; ne diambedi bana kabayi banze kuledibua, kabayi banze kuenza bualu buimpe anyi bualu bubi, bualu bua disua dia Nzambi dikale dijalama bu mudi disungula diende, kambua kuenza kua mikenji, kadi bua yeye udi ubabikila, Nzambi wakamuambila ne, Mukulu neakuatshile muakunyi mudimu. Mbu muakafundabo ne, Nakananga Yakoba, kadi nakakina Esau. 9:10-13

 Yakoba wakabala milayi ya Nzambi ya mushinga mukole, nansha

yeye wakakadi diambedi mudingi (Dina Yakoba didi diamba ne, "mudingi"). Esau kakadi ne dijinga dia malu a Nzambi nansha, wakaapetula. Tudi tubala ne, "Nutangile bimpe bua muntu kikadiku udi upanga ngasa wa Nzambi … ne bua kakuikadi muena masandi anyi muena tshikama bu Esau, wakapana bintu bia buanabute ku katupa ka bia kudia. Bua nudi bamanye ne kunyima pakasueye kupiana disanka, bakamupidia; bua kakasangana kaba ka kukudi muna naku mutshima wa tatu wende, nansha yeye munanukile kukakeba ne binsonshi ku mesu" (Ebelu 12:15-17).

 

Nunku netuambe tshinyi?  Malu mabi adi kudi Nzambi, anyi? Nansha kakese! Nzambi wakambila Mose ne, Nenfuile bantu luse bandi musue kufuila luse, nendeje bantu dinanga bandi musue kuleja dinanga. Nunku luse elu kambua disua dia muntu, anyi bua bienzedi bia muntu, kadi anu bua Nzambi udi ufua luse. 9:14-16

 Mvese eyi idi ileja bukole bua Nzambi bua kuenza bu mudi disua diende: bua kuleja bantu luse anyi bua kukolesha mitshima ya badiye musue. Mu mvese idi ilonda tudi ne tshifuanyikiji tshia Palo.

 

Mukanda wa Nzambi udi wambila Palo ne, Bua bualu ebu    nakakubishila, bua kuleja bukole buanyi munda muebe, ne bua dina dianyi ditedibue pa buloba buonso. Nunku udi ufuila badiye musue luse, udi ukolesha mitshima ya badiye musue. 9:17,18

 Pakalua Mose ne Alona ne diyi dia Nzambi kudi Palo ne, "Ulekele bantu banyi", yeye wakamba ne, "Yehowa nganyi? Tshiena ngitabuja diyi diende bua kulekela Bena Isalele" (Ekesode 5:2). Nzambi wakakolesha mutshima wende, kadi wakaleja Bena Isalele luse.

 

Nunku neungambile ne, Nzambi utshidi utandishila bantu bualu kayi? Bualu bua wakuanza kufunyina Nzambi ku disua diende nganyi? Nansha, kadi wewe, muntu udi nganyi udi wela Nzambi mpata? Tshintu tshifukibua netshikonke mufuki watshi ne, Wakunfuka nunku bualu kayi, anyi? Mufumbi kena ne bukokeshi bua dima bua kufumba ne dibulu diodiumue tshifuadi tshimue tshia mudimu wa butumbi ne tshinga tshia mudimu wa patupu, anyi? 9:19-21

 Musangu mukuabo Paulo udi wela meji bualu bua tshimanyilu tshia nzubu wa mufumbi mu Yelemiya nshapita 18. Malu akamoneye akadi tshimanyishilu kudi Bena Isalele ne bua diyisha dietu kabidi. Pakadi luesu luakadi mufumbi ufumba ne dima lunyanguke mu tshianza tshiende, yeye wakafumba nadi luesu lukuabo, bu muakadiye musue kulufumba. Mukenji kudi Bena Isalele wakadi ne, "Nuenu Bena Isalele, tshiena mua kunuenzela bu mudi mufumbi ewu wenza, anyi? Monayi, bu mudi dima mu bianza bia mufumbi, mbu munudi mu bianza bianyi, nuenu Bena Isalele" (Yelemiya 18:6).

 Nzambi udi wenza malu onso bu mudi disua diende. Bikala muntu mua kuenza nunku ne dima, Nzambi udi utamba mua kuenza malu adiye musue ne bantu, mudimu wa bianza biende.

 

Bikala Nzambi, pakasueye kuleja bantu tshiji tshiende, ne kubamanyisha bukole buende, wakatukisha ne lutulu lunene bifuadi bitekela tshiji tshiende bilongolodibua bua dibutuka, ne bua kumanyisha bantu bua bubanji bua butumbi buende ku bifuadi bileja luse biakadianjileye kulongolola ku butumbi, tuetu mene, bakabikileye kabidi, kamba munkatshi mua Bayuda nkayabo, kadi ba munkatshi mua bisamba bia bende kabidi; ebu mbualu bukole, anyi? 9:22-24

 Bifuadi bitekela tshiji tshiende, bilongolodibua bua dibutuka, bidi bobo bakananukila kupidia Lumu Luimpe. Pakafunda Paulo mukanda wende kudi Bena Lomo, Bena Isalele bakamana kupidia Lumu Luimpe, bakadi bakengesha bena mudimu ba Nzambi too ne ku lufu. Bifuadi bidi bileja luse, bilongolodibua bua butumbi bidi biamba bua bobo badi batonda malu mabi abo, Bena Yuda ne bantu ba bisamba bia bende (Tangila Yelemiya 18:7,8).

 

Bu mudiye muambe kabidi mu Hoshea ne, Nembikile bakadi kabayi bantu banyi ne, Mbantu banyi; Nembikile wakadi kayi munangibue ne, Munanga. Bualu ebu nebuikaleku kabidi ne, Mu muaba muakadibo bamba ne, Kanuena bantu banyi, muamua   nebabikidibue ne, Bana ba Nzambi wa muoyo. 9:25,26

 Meyi a muprofete mu Hoshea 2:23 neakumbajibue mu dituku dilualua, kadi lelu Bena Isalele batshidi bapidia Mukelenge Yesu Kilisto bu Mashiya yabo. Milayi yonso ya Nzambi kudi Abalahama, Isaka, Yakoba ne kudi Davidi, batatu ba tshisamba tshia Bena Isalele, neyikumbajibue tshishiki kudi Nzambi wa muoyo.

 

Yeshaya wakela diyi dikole ne, Bikala bungi bua Bena Isalele bu nsenga ya kukala kua mayi manene, difuka didi dishala nedisungidibue.  Bualu  bua  Mukelenge  nenze  diyi  diende  pa buloba; neadishikije, neadikose. Mbu muakamba Yeshaya diambedi ne, Bu Mukelenge wa Misumba Yonso kayi mutushile diminu dia bantu, Tuakadi kulua bu Sodoma, tuakadi kuvuijibua bu Amola. 9:27-29

  Papona tshilumbu tshia Nzambi pamutu ba Bena Isalele, tshilumbu netshikale tshikole be. Yeshaya udi ufunda bualu bua "diminu dia bantu". Mukelenge Yesu wakambila bayidi bende ne, "Bu matuku awu kayi makepeshibue kudi Nzambi, nansha muntu wakadi kupanduka; kadi Yeye neakepeshe matuku awu bualu bua badibo basungula kudi Nzambi" (Matayo 24:22).

 

Apu, netuambe tshinyi? Netuambe ne, Bantu ba bisamba bia bende, bakadi kabayi balonda buakane, bakapeta buakane, buakane mene budi bua ku ditabuja. Kadi Isalele, wakadi ulonda mukenji wa buakane, kakafika ku mukenji ewu. 9:30,31

  Bantu ba bisamba bia bende bakapeta buakane bua ku ditabuja, Bena Isalele bakapanga bualu bua bakateta kupeta buakane ku kuenza kua mikenji. Mikenji yakabaleja ne bakadi bena mapanga, kadi mitshima yabo yakadi mikole bualu bua bubi. Bikala bantu ba bisamba bia bende anyi Bena Yuda bapeta lupandu bidi anu bua luse lua Nzambi, udi mubingishi wa muntu yonso udi witabuja Yesu (Lomo 3:26). Anu ditabuja didi ditusungila.

 

Bualu kai? Bualu bua bakabukeba kenku ditabuja, kadi bu mudibo babukeba ku kuenza kua mikenji. Bakalenduka ku dibue dia tshilenduishi, bu muakafundabo ne, Tangila, ndi nteka mu Siona dibue dia tshilenduishi, ne dibue dia buteyi; ne weyemena kudidi kena ufuishibua bundu. 9:32

  Bena Isalele bakakeba kupeta lupandu ku midimu ya bianza biabo, kabakajingulula ne, "Bienzedi bietu biakane bionso biakulua bu tshivualu tshidi tshinyanguke" (Yeshaya 64:6). Bakalenduka ku "dibue dia tshilenduishi", didi Kilisto. Paulo wakafundila Bena Kolinto ne, "Tuetu tudi tuamba Kilisto wakashipabo ku mutshi mutshiamakane, ntshilenduishi kudi Bena Yuda ne mbupote kudi bisamba bia bende; kadi kudi badi babikidibue, ne Bena Yuda ne Bena Gelika, Kilisto mbukole bua Nzambi ne meji a Nzambi" (1 Kolinto 1:23,24).

 

11   Nshapita 10 — Bena Isalele bakapidia buakane bua ku ditabuja

Bana betu, disua dia mu mutshima wanyi ne dilomba dianyi kudi Nzambi bua bualu buabo bidi bua bobo bapete lupandu. Bua ndi mumanyi wa bualu buabo ne, Badi ne lukunukunu kudi Nzambi, kadi kandua lungenyi lulelela. 10:1,2

 Paulo utshidi wela meji bualu bua bantu bende, Bena Isalele, "bana betu, badi bakuetu ba mubidi" (9:3). Udi ujinga lupandu luabo bikole. Diambedi yeye kayi muanji kukudimuna mutshima wende, wakadi anu muomumue nabo, wakambila mukelenge Agipa ne, "Bulelela, meme kabidi nakadi ngelangana meji ne, Bundi nabu mbua kuenza malu a bungi adi abipisha dina dia Yesu wa ku Nazaleta" (Bienzedi 26: 9). "Mukelenge … kena musue umue wenu ajimine, kadi udi  musue  bonso  balue  kukudimuna  mitshima  yabo" (2 Petelo 3:9. 1 Timote 2:4).

 

Bualu bua pakapangabo kumanya buakane bua Nzambi, ne pakadibo bakeba kujadika buakane buabo mene, kabakadikokesha ku buakane bua Nzambi. Bualu bua Kilisto udi kundekelu kua mikenji too ne ku buakane kudi yonso udi witabuja. 10:3,4

 Patuamanya buakane bua Nzambi, katuena tukeba kujadika buakane buetu mene. Yobo wakamba ne, "Nakumvua lumu luebe diambedi anu ku matshu, kadi mpindiewu mesu anyi akukumona. Bua muanda ewu ndi mudipishe, ndi nkudimuna mutshima wanyi, ndi nsomba mu lupuishi ne mu butue" (Yobo 42:5,6).  Patuajingulula ne, Kilisto udi kundekelu kua mikenji too ne ku buakane kutudi patuamuitabuja, mbualu bua disanka. Katataka tudi mua kuamba ne, Mukelenge udi buakane buetu (Tangila 1 Kolinto 1:30).

 

Mose wakafunda ne, Muntu udi wenza buakane bua ku mikenji neikale ne muoyo bualu buabu. Kadi buakane bua ku ditabuja budi buamba nunku ne, Kudiambi munda muebe ne, Wabanda mu diulu nganyi? (bualu ebu budi bu kupuekesha Kilisto pa buloba); anyi, Wapueka mu muaba wa bafue nganyi? (bualu ebu budi bu kubisha Kilisto ku bafue). 10:5-7

 Buakane bua ku ditabuja budi bujadika ne, Kilisto wakamana kulua bua kutusungila, wakatufuila, wakabishibua ku lufu, wakabuela mu Diulu mene, bua kumuenekeye mpindiewu kumpala kua Nzambi bua bualu buetu (1 Kolinto 15:3,4. Ebelu 9:24). Kembualu bua kubanda mu Diulu bua kupeta dimanya dia malu aa, anyi kupueka mu muaba wa bafue, kadi Paulo udi ufunda ne, Diyi edi didi pabuipi nebe!

 

Kadi buakane bua ku ditabuja budi buamba tshinyi? Diyi edi didi pabuipi nebe, didi mukana muebe mene ne mu mutshima webe; edi ndiyi dia ditabuja ditudi tuambila bantu. Biwajukula ne mukana muebe ne, Yesu udi Mukelenge, ne biwitabuja mu mutshima webe ne, Nzambi wakamubisha ku bafue, neusungidibue. Bualu bua bantu badi bitabuja ne mutshima bua kupeta buakane, badi bajukula ne mukana bua kupeta lupandu. 10:8-10

  Miaku minene mu tshitupa etshi tshia nshapita idi "biwajukula" ne "biwitabuja". Kujukula ne Yesu kudi Mukelenge kudi bualu bunene. Bikala Yesu Mukelenge wanyi, udi Mfumu wanyi. Ndi muinshi mua bukokeshi buende. Tshiena muena muoyo wanyi, nakasumbibua ku mushinga mukole (1 Kolinto 6:20). "Muntu yonso udi ujukula ne, Yesu udi Muana wa Nzambi, Nzambi utu wikala munda muende, ne yeye utu wikala munda mua Nzambi" (1 Yone 4:15). "Biwitabuja mu mutshima webe" bidi biamba bua ditabuja dilelela. Ditabuja dilelela didi dibadibua kutudi bu buakane, kutudi "badi bitabuja wakabisha Yesu Mukelenge wetu ku bafue, wakafidibua ku lufu bua malu mabi etu, wakabishibua bua dibingishibua dietu" (Lomo 4:24).

 

Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, Wamuitabuja kena ufuishibua bundu. Bualu bua kakuena ditapuluka pankatshi pa Muena Yuda ne Muena Gelika, bualu bua umue udi Mukelenge wa bonso, udi ne bubanji bua luse kudi bonso badi bamutendekena. Bualu bua muntu yonso watendekena dina dia Mukelenge neasungidibue. 10:11-13.

 Mu nshapita 3 tuakabala ne, "Bualu bua kakuena ditapuluka. Bualu bua bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi" (3:22,23). Katataka tudi tubala kabidi ne, "Kakuena ditapuluka". Mukelenge udi mubanji mu luse kudi bonso badi bamutendekena. Muntu yonso watendekena dina dia Mukelenge neasungidibue. Muntu yonso udi umuitabuja neikale ne muoyo wa tshiendelele (Yone 3:16).

 

Munyi muamutendekenabo kabayi banze kumuitabuja? Munyi muamuitabujabo  kabayi  banze  kumvua  lumu  luende.  Munyi mumvuabo lumu luende kabayi ne muambidi. Munyi muambilabo kabayi batumibua? Mbu muakafundabo ne, Makasa malengele nga bantu badi balua ne lumu luimpe lua malu mimpe. 10:14,15

 Mukelenge Yesu wakamba ne, "Bulelela, bintu bia kunowa bidi bia bungi, kadi bena mudimu badi banya-banya. Nunku, nulombe Mukelenge wa bintu bia kunowa, atume biende bena mudimu mu kunowa kuende" (Matayo 9:37,38). Nzambi abikile ne atume bantu mu kunowa kuende. "Badi bamiamina maminu ne binsonshi ku mesu nebapuole bia kudia ne mbila ya disanka. Udi uya biende, wenda udila, mutuale maminu bua kukuna, neapingane bulelela ne mbila ya disanka, mutuale bisumbu biende bia ble" (Musambu 126:5,6).

 

Kadi bonso kabakateleja ku lumu luimpe. Bua Yeshaya udi wamba ne, Mukelenge, wakuitabuja mutuakuamba nganyi? Nunku ditabuja didi difuma ku diumvua, ne diumvua didi bua diyi dia Kilisto. Kadi ndi ngamba ne, Kabakumvua, anyi? E, bulelela, bakumvua, ne, Diyi diabo diakamuangalaka pa buloba buonso, ne meyi abo akambibua kunfudilu kua buloba. 10:16-18

 Bonso kabakateleja ku Lumu Luimpe. Tudi bamanye ne, Bena Yuda, bu tshisamba tshia bantu bakalupidia, kadi pakalua dituku dia Pentekoste Petelo wakabambila Lumu Luimpe mu bukole bua Nyuma Muimpe, nansha bakuabo bakaseka, bantu bu binunu bisatu bakumvua ne bakitabuja (Bienzedi 2:41). "Bua bualu ebu butudi nabu mbua kutamba kudimuka ku malu atuakumvua … tuetu mene netupanduke munyi, bituapetula lupandu bunene nunku?" (Ebelu 2:1-3).

 

Kadi ndi nkonka ne, Bena Isalele kabakamanya, anyi? Diambedi Mose udi wamba ne, Meme nenufuishe mukawu kudi badi kabayi bu tshisamba; nenukuatshishe tshiji kudi tshisamba tshia bantu bapote. 10:19

 Bena Isalele bakaditumbisha bualu bua bobo bakadi balami basungudibua kudi Nzambi bua kulama Dipungila Dikulukulu (Lomo 3:2), kadi kabakajingulula ne, Mifundu eyi yakabapila.

 

Ne Yeshaya udi ne dikima dikole, udi wamba ne, Nakasanganyibua  kudi  bakadi  kabayi  bankeba;   nakamueneka  kudi  badi  kabayi  bangebeja.  Kadi   bua   Bena   Isalele   udi  wamba ne,  Dituku dijima nakolola bianza bianyi kudi bantu badi nakolola bianza bianyi kudi bantu badi ne bupidia ne butontolodi. 10:20,21

 Nzambi wakaleja Bena Isalele lutulu lua bungi wakamba ne, "Nakuolola bianza bianyi dinda too ne dilolo kudi bantu badi bantombokela, badi benda mu njila udi kayi muimpe, balonda malu adi bobo bine badipangidijila" (Yeshaya 65:2). Kadi bikala Bena Isalele bapidia Lumu Luimpe bantu ba bende nebaluitabuje.

 

12   Nshapita 11 — Nzambi kakumusha Bena Isalele kashidi

Nunku ndi ngamba ne, Nzambi wakumusha bantu bende, anyi? Nansha kakese! Bualu bua meme kabidi, ndi Muena Isalele, kankanunuina ka Abalahama ka mu tshisamba tshia Benyamina. 11:1

 Dikonka dia Paulo didi dia mushinga mukole. Nansha Nzambi wakamana kuteka Isalele bu tshisamba ku luseke, bualu bua bupidia buabo bua Kilisto, ne bua bupidia buabo bua bumanyishi bua Nyuma Muimpe mulue panshi pakalua dituku dia Pentekoste, Nzambi  kakumusha bantu bende ba kale kashidi kudiye. Paulo biende wakadi umue wa "difuka dikese", "Muena Isalele, wa tshisamba tshia Benyamina, Muena Ebelu wa Bena Ebelu" (Filipoi 3:5). Bu nunku yeye wakadi tshieya ne Nzambi neakumbaje milayi yende kudi Bena Isalele.

 

Nzambi kakumusha bantu bende bakadianjileye kumanya. Anyi kanuena bamanye diyi didi Mukanda wa Nzambi wamba bualu bua Eliya, anyi? Mbu mudiye usengelela Nzambi bua kukengesheye Isalele ne, Mukelenge, bakashipa baprofete bebe, bakabutula bioshelu biebe, ne meme ndi mushale nkayanyi, ne badi bakeba muoyo wanyi. Kadi diandamuna dia Nzambi didi dimuambila tshinyi? Udi wamba ne, Bua bualu buanyi nakadishila balume binunu muanda mutekete badi kabayi batue binu panshi kudi Baala. 11:2-4

 Muprofete Eliya wakela meji ne anu yeye mu Bena Isalele wakashala wa kueyemenyibua kudi Nzambi ne ku diyi diende, kadi Nzambi wakadi ne "difuka dikese", bu mu matuku etu, dia bantu ba ditabuja. Mukelenge udi mumanye bantu bende kuonso, nansha kabena babadibua kudi bantu (Yone 10:27-30).

 

Nunku muomumue mu tshikondo etshi difuka dikese didiku buadisungula dia ngasa. Kadi bikaladi bualu bua ngasa, kendia kuenza kua mikenji kabidi; bua bikaladi nunku, ngasa kena kabidi ngasa. 11:5,6

  Lumu Luimpe ludi luambibua kudi bisamba bia pa buloba lelu kabidi anu bualu bua ngasa wa Nzambi. Lupandu ku ngasa ne lupandu ku bienzedi kabiena biumvuangana nansha, Nzambi kena witabuja disangishibua dia mikenji ne ngasa.

 

Nunku tshinyi? Bualu budi Isalele ukeba, mbudiye kayi upeta; kadi basungudibue kudi Nzambi bakabupeta, ne bakuabo bakakoleshibua mu mitshima. Mbu muakafundabo ne, Nzambi wakabapa nyuma wa  kubabungisha tulu, mesu bua kaamonyi, ne matshu bua kawumvu, too ne ku dituku edi mene. 11:7,8

  Bena Isalele bakakeba buakane kumpala kua Nzambi ku midimu, ku kulama kua mikenji ne ku kutumikila kua bilele bia bankambua babo. Mupostolo Paulo wakadi mumanyi wa lukunukunu luabo kudi Nzambi (10:2), kadi mitshima yabo yakadi mikole. Kadi bikala Bena Isalele, bu tshisamba tshia bantu, bakapanga mu kudisua kuabo, Nzambi udi ubala "difuka dikese" munkatshi muabo buakane. Bua tshinyi? Bualu bua bakalua kudiye batonda mibi yabo, bajukula ne, Katuena bamanye mua kudisungila, bambila ne, Mukelenge, utusungile. Too ne lelu kakuena njila mukuabo wa lupandu.

 

Ne Davidi udi wamba ne, Mesa a bia kudia alue bukuondo ne buteyi ne tshilenduishi, ne difutu dipingana kudibo; mesu abo ikale midima bua kabamonyi, ukobemeshe nyima yabo matuku onso. 11:9,10

 Baprofete ba kale bakabela Bena Isalele bikole, Paulo udi utela meyi a Eliya mu mvese 3, katataka udi utela meyi a Davidi. Bualu bua bupidia buabo mitshima yabo mijabale yakalua midima.

 

Nunku ndi ngamba ne, Bakadilenduisha bua kuponabo, anyi? Nansha kakese! Kadi bua kupona kuabo lupandu luakulua kudi bisamba bia bende bua kufuisha Bena Isalele mukawu. Apu bikala kupona kuabo kuakulua bubanji bua ba pa buloba, ne bikala dipanga diabo diakulua bubanji bua bisamba bia bende, divulangana dia dipingana diabo neditambe kuvuija disanka misangu bungi munyi? 11:11,12

 Kupona kua Bena Isalele kakuena kua kashidi. Lelu, difuka dikese (didiku  bua  disungula  dia ngasa,  mvese  5),  didi  tshieya  tshia  kupingana kua Bena Isalele mu tshikondo tshisungudibua kudi Nzambi. Pakaponabo, "lupandu luakulua kudi bisamba bia bende bua kufuisha Bena Isalele mukawu". Nzambi udi musue kusankisha bantu bende, kadi biapidiabo Lumu Luimpe, bakuabo nebaluitabuje. "Bubanji bua ba pa buloba", kabuena masanka a Lumu Luimpe, anyi? Nikodemo, mulopo wa Bena Yuda, wakayila ne, Nzambi kena anu Nzambi wa Bena Yuda. "Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba" (Yone 3:16).

  Masanka kayi, papingana Bena Isalele kudi Mashiya wabo, Mukelenge Yesu Kilisto! "Disanka dia tshiendelele nedikale pamitu pabo; nebapete disanka ne diakalengele; kanyinganyinga ne kupumuna nebinyeme kule" (Yeshaya 35:10).

 

Ndi nuambila diyi, nuenu ba bisamba bia bende. Bualu bua meme ndi mupostolo kudi bisamba bia bende, ndi ntumbisha mudimu wanyi; ne binamanya mua kufuisha ba tshisamba tshianyi mukawu ku muanda wonso, ne kusungila bakuabo ba munkatshi muabo. 11:13,

 Paulo wakadi nangananga muambi ne mupostolo kudi bantu ba bende (1 Timote 2:7), kadi utshidi ujinga bikole bua "kusungila bakuabo" ba munkatshi mua tshisamba tshiende. Mbidi bimpe kuvuluka Bena Isalele mu milombu yetu. Tuvuluke ne, Masanka etu onso adi mu Kilisto, "wakaledibua bu mudi buntu buende kudi tunkanunuina tua Davidi" (Lomo 1:3).

 

Bua bikala kumushibua kuabo kuakulua dilengesha dia ba pa buloba ne Nzambi, ditabujibua diabo nedilue tshinyi tshikuabo, anu muoyo wa ku bafue mene? Bikala bintu bia kunowa bia kumudilu bia tshijila, bionso nebikale bia tshijila; bikala muji wa tshijila, matamba adi muomumue kabidi. 11:15,16

 Dilengesha dia bena kuitabuja ne Nzambi didi "bualu bua lufu lua Muana wende", mu dituku dilualua Bena Isalele nebikale balengeshibua nende anu muomumue, palua dituku adi ditabujibua diabo nedikale "anu muoyo wa ku bafue mene" (Yehezekele chap. 37. Yelemiya 33:7-9).

  Bintu bia kunowa bia kumudilu bia tshijila ne muji wa tshijila bidi

biamba bualu bua Abalahama (Tangila Galatia 3:6,7).

 

Bikala  matamba  makuabo  akuapudibua,  ne  wewe,  mutshi  wa oleve wa  tshisuku  wakalamakashibua  munkatshi  muawu,  ne  wakalua muangatshi nawu wa bukole bua muji wa mafuta wa mutshi muimpe wa oleve; kuditumbishi ku matamba aa. 11:17,18

 Mu Mukanda wa Nzambi mutshi wa oleve udi tshifuanyikiji tshia Bena Isalele. "Yehowa wakakuidika dina ne, Mutshi wa oleve  mubishi, udi mulengele muikale ne mamuma makane" (Yelemiya 11:16).  Njiwu udiku! Bisamba bia bende (bobo badi bamba ne, Tudi Bena Kilisto), mutshi wa oleve wa tshisuku, bidi mua kuditumbisha ku Bena Isalele bakuabo badi batekibua ku luseke bua bubi buabo.

 

Kadi biwaditumbisha, uvuluke ne, Kenguewe udi ukolesha muji,  kadi mmuji udi ukukolesha wewe. Nunku newambe ne, Bakuapula matamba bua meme kulamakajibuamu. Bimpe; bakuaapula bua bupidia buawu; kadi wewe udi ujalamamu bua ditabuja diebe. Kuedi meji a kudileja, kadi utshine biebe. 11:18-20

 Bena Isalele bakadi bumushibua bua bupidia buabo, kadi ba mu bisamba bia bende budibo nabu mbua kuvuluka ne, Badi bimana mu muaba wa diakalenga anu bua ditabuja diabo. "Nunku nuvuluke ne diambedi nuenu, bantu ba bisamba bia bende mu kuledibua kuenu … ku tshikondo atshi nuakadi kanuyi ne Kilisto, nuakadi bantu ba bende kudi tshisamba tshia Isalele, nuakadi benyi ku bipungidi bua mulayi wa Nzambi, kanuyi ne ditekemena, kanuyi ne Nzambi mu buloba ebu" (Efeso 2:11,12).

 

Bua bikala Nzambi kayi mubenge kuapula matamba malelela, kena ubenga kuapula wewe kabidi. Ka, mona buimpe ne mutshima mukole bia Nzambi, - mutshima mukole kudi bakapona, ne buimpe bua Nzambi kudi wewe, biwananukila mu buimpe buende; kadi biwapanga kunanukila, wewe neukoshibue kabidi. 11:21,22

 Nzambi wakaleja buimpe buende kudi bisamba bia bende, kadi bikalabo benda mu kudisua ne mu kupidia bu Bena Isalele, nebakoshibue kudi Nzambi kabidi. Nzambi, mu buimpe buende, udi ubikila Bena Yuda ne bisamba bia bende bua kukudimunabo mitshima yabo. Biapangabo, Nzambi nealumbuluishe buonso buabo.

 

Ne bobo kabidi, bikalabo kabayi bananukila mu bupidia buabo, nebalamakajibue ku mutshi kabidi; bualu bua Nzambi udi ne bukole bua kubalamakajaku kabidi. Bua bikala wewe mukoshibue ku  mutshi  wa  oleve  udi  udiunda  mu  tshisuku  bu  mudi tshilele tshiawu, ne biwikala mulamakajibue ku mutshi muimpe wa oleve bu mudi kamuyi tshilele; bualu budi butamba bua wowo, adi matamba malelela, alamakajibue ku mutshi wawu mene. 11:23,22

 Paulo udi ufuanyikija bisamba bia bende ku mutshi wa oleve udi udiunda mu tshisuku (tshifuanyikiji tshia malu adi kaayi a Nzambi ne a bupidia), kadi bikala bantu ba bisamba bia bende mua kuikala bangatshi ba "bukole bua muji wa mafuta wa mutshi muimpe wa oleve", Nzambi udi utamba kumanya mua kupingaja bantu bende ba kale mu muaba wakadibo bakoshibue. Nzambi wakamba ne, "Meme nengondape, nenshikije kutomboka kuabo; nembanange ne mutshima wanyi wonso; bualu bua tshiji tshianyi tshinakadi natshi kudibo tshiakuumuka" (Hoshea 14:4).

 

Bana betu, tshiena musue nupange kumanya bualu ebu busokoka, bua nuenu kanuditekemenyi bu munudi bena meji, ne, Bukole bua mutshima buakakuata Bena Isalele tshitupa tshipi, too ne pafika dikumbana dia bisamba bia bende mu lumu luimpe. 11:25

  Katataka Nzambi utshidi wangata munkatshi mua bisamba bia bende bantu bua kuikalabo ne diyi diende (Bienzedi 15:14), buena kuamba ne, Ekeleziya wende. Pakumbana tshikondo, Mukelenge Yesu nealue bua kushikija mulayi wende kudi Ekeleziya ne bua kuwangata bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba (Yone 14:3. 1 Kolinto 15:51. 1 Tesalonike 4:13-18). Pashishe Yeye nealue ne bantu bende ne bukole butamba bunene ne mu butumbi. "Tangilayi, yeye udi ulua ne matutu; ne disu dionso nedimumone, ne bobo bine bakamutua difuma nebamumone; ne bisamba bionso bia pa buloba nebidile muadi bua bualu buende. Bulelela. Amen" (Buakabuluibua 1:7).

  Pankatshi pa dilua dia Mukelenge bua kuangata Ekeleziya wende ne kulua kuende mu bukole ne butumbi bunene, tshikondo tshikuabo tshidi tshitedibua mu Mukanda wa Nzambi, tshibikidibue ne, Tshikondo tshia lutatu lua bana ba Yakoba (Yelemiya 30:7). Nzambi nealumbuluishe Bena Isalele ne kulumbulula kukole. (Danyele. 12:1. Matayo 24,21,22). Pashishe Bena Isalele, bu tshisamba tshia bantu nebapingane kudi Mukelenge Yesu batonda mibi yabo. Yeye neabalengeshe ku malu mabi abo onso.

 

Nunku Bena Isalele bonso nebasungidibue, bu muakafundabo ne, Musungidi neapatuke mu Siona; neatshinguluile Yakoba malu adi kayi a Nzambi; ne etshi ntshipungidi tshianyi tshindi mpunga nabo, panumusha malu mabi abo. 11:26,27

  Mu dituku adi Nzambi neakumbaje milayi yende kudi Bena Isalele. Bantu bonso nebamanye ne, Yelushalema udi musoko wa Mukelenge Munene (Yeshaya 2:3,4. 11:6-9. 65:19-25).

 

Mu bualu bua lumu luimpe, Bena Isalele badi bena lukuna ba Nzambi bua bualu buenu; kadi mu bualu bua disungula dia Nzambi badi banangibua kudiye bua bualu bua bankambua babo. Bua Nzambi kena ukudimuna mutshima bua mapa ende ne dibikila diende kudi Isalele. 11:28,29

  Kale Mose wakambila Bena Isalele ne, "Yehowa kakateka luse luende kunudi, kakanusungula bualu bua nuenu nuakapita bantu bakuabo bungi; nuenu nuakatamba bantu bonso bukese; kadi bualu bua Yehowa udi munusue ne bualu bua yeye utu watumikila mulayi wakalayeye batatu benu" (Dutelonome 7:7,8).

 

Bu munuakadi ne bupidia kudi Nzambi mu bikondo biakashala kunyima, kadi mpindiewu nuakupeta luse ku bupidia buabo; muomumue bobo kabidi badi ne bupidia katataka kudi Nzambi, bua kupetabo luse katataka ku luse luakanulejeye. Bua Nzambi wakinshidila bantu bonso mu bupidia, bua kuleja bantu bonso luse. 11:30-32

 Dinanga dia Nzambi kadiena disuikibua kudi tshisamba tshimue. Bonso bakadi bena bupidia, bonso bakenza malu mabi. "Mukanda wa Nzambi wakinshidila malu onso muinshi mua bubi, bua kupa bantu  badi bitabuja mulayi ku ditabuja dia mu Yesu Kilisto" (Galatia 3:22). Masanka onso atudi nawu mu Yesu Kilisto, adi afuma kudi Nzambi anu bua luse luende lunene kutudi.

 

Monayi ndondo wa bubanji bua meji ne lungenyi bia Nzambi! Monayi mutudi katuyi mua kujingulula bilumbuluidi biende, mutudi katuyi mua kulonda njila yende! Bua wakamanya meji a Mukelenge nganyi?Anyi wakamupa meji nganyi?Anyi muntu kayi wakadianjila kupa Mukelenge tshintu, ne nebamupingajiletshi kabidi? Bualu bua bintu bionso biakafuma kudiye, bidiku bua bualu buende, bidi bikala anu kudiye. Butumbi buikale kudiye tshiendelele! Amen. 11:33-36

 Paulo udi ushikija tshitupa etshi tshia mukanda wende, bualu bua Bena Isalele (nshap. 9-11), ne meyi mimpe a kutumbisha Nzambi nawu.

"Monayi ndondo wa bubanji bua meji ne lungenyi bia Nzambi!" Monayi ndondo wa bubanji bua luse ne bua dinanga kutudi!

 

13   Nshapita 12 — Malu adi Nzambi musue bantu bende benze ne mushindu wa bantu udibo ne bua kuikala

Nunku, bana betu, ndi nusengelela, bua luse lua Nzambi, bua nufile mibidi yenu bu mulambu udi ne muoyo, wa tshijila, udi usankisha Nzambi bimpe; bualu ebu budi kutendelela kuenu kudi ne meji. Kanudifuanyikiji ku malu a mu tshikondo etshi, kadi nuandamuke ku dikudimuna dia meji enu bu meji mapia-mapia bua nuenu nujingulule mudi disua dia Nzambi didi dimpe, didi dimusankisha, ne didi diakane tshishiki.  12:1,2

Too ne kunshikidilu kua nshapita 11 tuakadi ne diyisha bualu bua bishimikidi bia Lumu Luimpe, katataka mu nshapita 12 too ne kunshikidilu kua mukanda Paulo udi usengelela bena Kilisto bua kuikala benji ba diyi.

Paulo wakafundila Bena Kolinto ne, "Kanuena bamanye ne mibidi yenu idi bitupa bia mubidi wa Kilisto, anyi? … anyi, kanuena bamanye ne mubidi wenu udi ntempelo wa Nyuma Muimpe udi munda muenu, unudi nuangata kudi Nzambi, anyi? Kanuena bena mioyo yenu. Bualu bua nuakasumbibua ku mushinga mukole; nunku nutumbishe Nzambi mu mubidi wenu" (1 Kolinto 6:15,19,20).

 

Bua ndi ngambila muntu yonso udi munkatshi muenu, ku ngasa wakumpabo ne, Katambi kudielangana meji mapite adiye ne bua kuela, kadi bua kuela meji ne meji adi malulame, bu mudi Nzambi muidikijile muntu yonso tshidikijilu tshia ditabuja. 12:3

Ngasa wakutupa Nzambi neatukuatshishe bua kuikala bantu ba kudipuekesha, bua kulonda mu makasa a Mfumu wetu, wakamba ne, "Meme ndi ne kalolo ne kanemu mu mutshima wanyi" (Matayo 11:29). Ngasa wakutupebua kudi Nzambi neatukuatshishe bua kuela meji ne meji adi malulame bilondeshile ku ditabuja didi Nzambi mutupesha. "Kadi biapanga mukuabo wenu meji, alombe kudi Nzambi udi upa bonso ne mutshima mutoke kayi ubatobolola; neamupebue" (Yakobo 1:5).

 

Bua, bu mutudi ne bitupa bia bungi mu mubidi umue, ne bitupa bionso kabiena ne mudimu muomumue,  nunku,  tuetu, bantu ba bungi, tudi mubidi umue musangila mu Kilisto, ne kudi muntu ne muntu, tudi tuikalangana bu bitupa bia bakuabo. 12:4,5

Katataka bena Kilisto bonso badi "mubidi umue musangila mu Kilisto".  "Bua mubidi kawena tshitupa tshimue, kadi udi bitupa bia bungi … bikala mubidi mujima anu disu, kumvua kudi panyi? Bikala mubidi mujima anu kumvua, kununkila kudi panyi? Kadi katataka Nzambi wakalongolola bitupa mu mubidi, tshitupa ne tshitupa, bu muakasueye" (1 Kolinto 12:14-18).

 

Bualu bua tudi ne bipedi bitapuluka bu mudi ngasa wakatupabo, bituikala ne mudimu wa buambi, tuambe bietu bu mudi tshidikijilu tshia ditabuja dietu; anyi, bituikala ne mudimu wa mukuatshishi, tuenze mudimu wetu bimpe; ne udi uyisha alamate kudi buyishi. Musengeledi alamate kudi disengelela diende, muntu udi ufila bintu, abifile ne mutshima mulelela; udi ukokesha, akokeshe ne disuminyina; udi uleja luse, aluleje ne disanka. 12:6-8

 Nzambi udi upesha muena kuitabuja yonso dipa, anyi mapa, bua kukuatshishangana nawu, bua kukuatshisha mubidi, buena kuamba ne, Ekeleziya. "Mishindu ya bipedi idiku, kadi Nyuma udi anu muomumue. Mishindu ya midimu idiku kabidi, kadi Mukelenge udi anu muomumue. Mishindu ya bienzelu idiku, kadi Nzambi udi muomumue, udi wenzeja malu onso mu bantu bonso" (1 Kolinto 12:4-6).

 

13.1                       Paulo udi utela mapa muanda mutekete mu nshapita ewu

1)  Mudimu wa buambi. "Muntu udi wambila bantu diyi dia Nzambi  udi wakula nabo bua kubadiundisha, bua kubasamba, ne bua kubakolesha mitshima" (1 Kolinto 14:3). Mudimu ewu udi mudimu wa dinanga, kawena mudimu mutekete nansha. Muambi wa Diyi dia Nzambi budiye nabu mbua kuenda bu mudi Mukanda wa Nzambi  wamba.

2)  Mudimu wa bukuatshishi. Misangu ya bungi bana betu ba bakaji badi bapita balume mu kuenza kua tshipedi etshi. Foibe udi tshifuanyikiji tshimpe tshia mukuatshishi. Paulo wakafunda bua bualu buende ne, "Yeye wakumana kulua mukuatshishi wa ba bungi, ne wa meme muine" (Lomo 16:1,2. Bienzedi 9:36).

3) Mudimu wa buyishi. Diyisha dilenga didi dia mushinga mukole kudi bena Kilisto bua kubajadika mu ditabuja diabo. Mu matuku a kumpala a Ekeleziya bena Kilisto "bakananukila kuikala mu dilongesha   dia   bapostolo"   (Bienzedi 2:42).  Butudi   nabu   mbua kuikala ne diyisha diakane dia Mukanda wa Nzambi bua kuya  kumpala mu njila wa ditabuja.

4)  Mudimu wa kusengelela.   Paulo ne Banaba bakakolesha mioyo ya bayidi, babasengelela ne, "Nushale mu ditabuja dienu; bua tuetu kubuela mu bukelenge bua Nzambi, anu patuapitshila mu   makenga a bungi" (Bienzedi 14:22). Paulo wakafundila Timote ne, "Ambila bantu diyi dia Nzambi mene … ubasengelele ne lutulu luonso ne diyisha" (2 Timote 4:2).

5) Kufila kua bintu. Bikala difila dia bantu ba Nzambi dikese, mudimu wende udi mua kuya kumpala bimpe munyi? (2 Kolinto   9:6,7. Nsumuinu 19:17. Ebelu 13:16).

6)  Mudimu wa kukokesha. Bakokeshi budibo nabu mbua kudivuija bifuanyikiji bimpe kudi bantu ba Nzambi (1 Petelo 5:3-5).

7)  Kuleja kua luse.  "Udi uleja luse, aluleje ne disanka".  Nzambi udi mubanji mu luse (Efeso 2:4. 4:32), bantu bende budibo nabo mbua kuleja luse kabidi.

 

Luse (dinanga) luikale kaluyi ne lubombo. Nukine malu adi mabi; nulamate malu adi mimpe. 12:9

 Muaku "luse" udi "agape" mu Buena Gelika, kuandamuna kua muaku wa Tshiluba udi wamba nangananga bualu bua dinanga. Mvese wa kunshikidilu mu nshapita munene udi wamba bualu bua dinanga, udi wamba ne, "Katataka ditabuja ne ditekemena ne dinanga bidi bishala, busatu buabi; kadi tshidi tshipita buonso buabi bunene ndinanga" (1 Kolinto 13:13).

 "Nujingulule malu onso; nulamate malu adi mimpe; nuepuke ku malu mabi a mushindu wonso" (1 Tesalonike 5:21,22).

 

Mu dinanga dia bana benu ba mu Kilisto nunangangane, muntu ne muntu; mu buneme muntu ne muntu ateke mukuabo kumpala. Mu disuminyina kanuikadi bajanguluki; nuikale ne lukunukunu mu mitshima yenu; nukuatshile Nzambi mudimu. 12:10,11

 "Dinangangana dia bana babo ba mu Kilisto dikaleku. Kanuenji muanda  bua  ditapuluka  anyi bua kuditumbisha kua patupu; kadi mu mitshima mipuekela muntu ne muntu abale mukuabo bu muntu udi umutamba yeye buimpe" ( Ebelu 13:1. Filipoi 2:3). Paulo nkayende udi  tshifuanyikiji  tshimpe  tshia  muena  disuminyinu,  wakadi  ne lukunukunu mu mutshima wende. Wakadi muena  mudimu wa kueyemena wakadifila mujalame ku mudimu wa Nzambi.

 

Nusanke mu ditekemena dienu; nuikale ne ditantamana mu makenga; nunanukile mu kutendelela. 12:12

 Ditekemena dia muena Kilisto didi dimutekedibue mu Diulu. Didi bu luongo lua muoyo wetu, didi dikuata bikole, didi dishindama. (Kolosai 1:5. Ebelu 6:19).

 Makenga adi akuata bena Kilisto bu mudiwu akuata bantu bonso. Paulo wakamanya makenga pamutu pa bantu ba bungi (2 Kolinto 11:23-33), kadi yeye wakafundila Bena Filipoi ne, "Mukelenge udi pabuipi. Lekelayi kuditatshisha ku bualu bumue; kadi mu malu onso ku ditendelela ne ku disengelela numanyishe Nzambi bua milombu yenu ne disakidila (Filipoi 4:5,6).

 

Nukuatshishe basanto ne bintu bidibo bakengela; nusankidile benyi misangu yonso. 12:13

 "Nzambi kena upanga buakane bua kupueye muoyo wa mudimu wenu ne wa dinanga dinuakaleja bua dina diende, panuakakuatshila basanto mudimu ne panutshidi nubakuatshishawu. Kanupu muoyo bua kuleja benyi luse, bua bualu ebu bakuabo bakasankidila banjelo, kabayi babamanye (Ebelu 6:10. 13:2).

 

Nusankishe badi banukengesha; nubasankishe, kanubedi mulawu.  Nusanke ne badi basanka; nudile ne badi badila. 12:14,15

 Petelo wakafunda ne, "Kilisto wakakenga bua bualu buenu, wakanushila tshilejilu bua nuenu numulonde mu makasa ende. Yeye kakenza bualu bubi, kabakamusangana ne didinga mukana muende; pakamupendabo, yeye kakabapenda kabidi; pakakengeye, yeye  kakabakanyina, kadi wakadifila mu bianza bia udi ulumbulula biakane" (1 Petelo 2:21-23. 1 Kolinto 4:12,13).

 Mvese ibidi mu Mukanda wa Nzambi idi ne anu miaku ibidi: "Yesu wakashikunka" (Yone 11:35), ne "Nuikale nutendelelatendelele" (1 Tesalonike 5:17). Buloba buetu budi buule tente ne binsonshi ne kanyinyanyinga kadi bena Kilisto badi mua kuamba ne mupostolo Paulo ne, "Bu badi ne kanyinganyinga ka mutshima, kadi tutu tuasanka misangu yonso" (2 Kolinto 6:10).

 

Nuikalangane ne meji amue, muntu ne muntu; kanuteki meji enu ku malu mapite, kadi nudipuekeshe ku malu adi mapuekela.  Kanuditekemenyi bu munudi bena meji. 12:16

 Diyi dia kunshikidilu dia Paulo kudi Bena Kolinto diakadi ne "Tshiashadidi mpindiewu, bana betu … nuikale ne meji amue, nuikalangane talala; ne Nzambi wa dinanga ne ditalala neikale nenu" (2 Kolinto 13:11).

 

Kualukijidi muntu bubi ku bubi buende. Nudianjile kuela meji bua kuikala ne malu mimpe ku mesu bua bantu bonso. Binuamanya mua kuenza nunku mu bienzedi bienu, nuikale ne bantu bonso ditalala. 12:17,18

 "Kuambi ne, Nemmuenzele bu muakungenzeleye; nempingajile muntu ewu difutu diakanangane ne bienzedi biende. Tudi tulongolola malu adi mimpe, kenku mesu kua Mukelenge nkayende, kadi ku mesu kua bantu kabidi" (Nsumuinu 24:29. 2 Kolinto 8:21). Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Nukebe  kupeta ditalala ne bantu bonso, ne kujidibua kudi muntu kayi naku kena mumanye mua kutangila Mukelenge" (Ebelu 12:14).

 

Kanudisombuedi, bana betu banangibue, kadi nushile tshiji tshia Nzambi muaba; bualu bua bakafunda ne, Busombuedi mbuanyi, meme nemfute; mudi muamba Mukelenge. Kadi bikala muena lukuna webe ne nzala, umupe bia kudia; bikaleye ne nyota, umupe bia kunua; bualu bua biwenza nunku, neutentekeshe makala a kapia pamutu pende. 12:19,20

 Bituenda ku ditabuja katukebi mua kudisombuela. "Tshiji tshia muntu katshiena tshienza malu makane a Nzambi" (Yakobo 1:20). Busombuedi budi kudi Nzambi. Mukelenge Yesu wakamba ne, "Nuakumvua diyi diakambabo ne, Sua mukuenu, ikala ne udi nebe lukuna tshiji; kadi meme ndi nuambila ne, Sua badi nenu lukuna, lombelayi badi banukengesha Nzambi; nunku nenuikale bana ba Tatu wenu udi mu diulu" (Matayo 5:43-45).

 

Lekela kupitshibua kudi malu mabi; kadi wikale upite malu mabi ku malu mimpe. 12:21

 Kembualu butekete bua kuenda bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba, anyi bua kuikala bapitshi. Tulonde mu makasa a Danyele. Pakadiye nsongalume, wakapangadija bualu mu mutshima wende bua kuenda mu njila wa buakane (Danyele. 1:8), wakadi muntu wa kulomba kua Nzambi (Danyele. 6:10. 9:4), bena lukuna bende "kabakamusangana ne bualu anyi dipanga, bualu bua yeye wakamanya mua kueyemenyibua" (Danyele. 6:4).

 

14   Nshapita 13 — Bantu ba Nzambi batumikile diyi dia bamfumu babo ne badi ne bukokeshi

Muntu yonso aditeke kunyima kua bakokeshi badi kumutu kuende. Bua kakuena bukokeshi budi kabuyi bulua kudi Nzambi; ne makokeshi adiku akajadikibua kudi Nzambi. Nunku muntu udi upidia kudikokela kudi bukokeshi udi upidia meyi majadikibue kudi Nzambi. Badi bapidia nunku nebadiangatshile dilumbuluisha. 13:1,2

 Nzambi wakamanyisha mukelenge mutambe munene wa kale, Nebukadenesa, kudi muntu wende Danyele ne, "Mutambe Bunene wa mu diulu udi ukokesha bukelenge bua bantu, ne udi ubupesha muntu yonso udiye musue" (Danyele 4:25. Tangila Yone 19:11). Makokeshi adiku adi ajadikibua kudi Nzambi. Bena Kilisto budibo nabu mbua kutumikila meyi a bena mbula matadi badi mu bukokeshi.

 

Bualu bua bakokeshi kabena bavuija buowa kudi benji ba malu mimpe, kadi anu kudi benji ba malu mabi. Wewe udi musue kuikala kuyi ne buowa kudi bukokeshi, anyi? Wenze malu mimpe ne wewe newikale ne butumbi kudibu. Bualu bua mukokeshi yonso udi muena mudimu wa Nzambi kuudi bua kukuvuijila buimpe. Kadi biwenza bibi, utshine; bua yeye kena utuala muele wa mvita patupu. Udi biende muena mudimu wa Nzambi, udi musombuedi wende bua kuvuija tshiji kudi udi wenza bibi. 13:3,4

 Bakokeshi badi ne bujitu pambidi pabo bua kukokesha bimpe. Nebadile malu abo kudi Nzambi. Kadi bena Kilisto budibo nabu mbua kunemeka mbula matadi. Pakadi muntu ne muntu mu Isalele wakenza anu malu akadi mimpe ku mesu kuende, malu akadi matamba bukole mu buloba (Balumbuluishi 21:25). Mbula matadi udi muena mudimu wa Nzambi bua kunyoka benji ba malu mabi.

 

Nunku bunudi nabu mbua kuditeka kunyima kuabo, kenganu bualu bua tshiji atshi, kadi bua muoyo-mukese wenu kabidi. Bua bualu ebu nudi nulambula kabidi; bua bobo badi bakuatshi ba mudimu ba Nzambi balamata ku muanda ewu mene. 13:5,

"Bena mudimu, nudikokeshe kudi bakelenge benu ne ditshina dionso; kenganu kudi badi bimpe ne badi ne bupole, kadi kudi badi ne tshinyangu kabidi" (1 Petelo 2:18. Tangila Tito 3:1). Bikala  diluangana didiku  pankatshi pa nseke ibidi - diyi dia bakokeshi ne Diyi dia Nzambi - bantu ba Nzambi budibo nabu mbua kutumikila Diyi dia Nzambi. Kale kale, Shadalaka, Meshaka ne Abedenego bakapidia mukenji wa mukelenge Nebukedenesa bua kutendelela lupingu luende (Danyele 3:16-18). Petelo ne Yone wakapidia kutumikila diyi dia balombodi ba Bena Yuda pakabambilabo ne, "Kanuambidi bantu bualu mu dina dia Yesu, kanubayishi. Kadi Petelo ne Yone bakabakudimuna ne, Nusungule budi buakane ku mesu kua Nzambi, kutumikila diyi dienu anyi diyi dia Nzambi" (Bienzedi 4:18-20. 5:29).

 

Nualukijile bantu bonso mabanza abo: mulambu kudi muena mulambu, mpunga kudi unudi mua kupunga, buowa kudi unudi mua kutekela buowa, buneme kudi unudi mua kunemeka. 13:7

 Mukelenge Yesu wakamba ne, "Nupe Kaisa bintu bia Kaisa, nupe Nzambi bintu bia Nzambi" (Kaisa wakadi mukelenge munene wa Bena Lomo. (Mako 12:17). Bena kuitabuja badi ne bua kulambula mbula matadi milambu. Petelo wakafunda ne, "Nunemeke bantu bonso … nutshine Nzambi. Nunemeke mfumu munene" (1 Petelo 2:17).

 

Kanuikadi ne muntu dinga dibanza anu dia kunangangana; bua wananga mukuabo wakushikija mikenji. 13:8

 Kushikija kua mabanza lukasa mbualu buakane, kudi bimpe ku mesu kua Nzambi. Bikala muntu ushala ne mabanza a muntu mukuabo bidi mua kunyanga bulunda, "muji wa bululu" udi mua kupandulula balunda banangangane. Kadi dibanza ditudi nadi didi bua kunangangana.

 

Bualu bua mikenji eyi ne, Kuendi masandi, kushipi muntu, kuibi, kukumi mutshima kudi bintu bia mukuabo, ne bikalaku mukenji wonso mukuabo, wowo udi musungulula mu diyi edi ne, Sua mukuenu bu muudi mudisue. Dinanga kadiena dienzela mukuabo bubi; nunku dinanga didi tshiuwidi tshia mikenji. 13:9,10

 Mikenji idi ya tshijila, ne idi miakane ne idi mimpe (7:12). Dituku dikuabo mumanyi wa mikenji wakakonka Mukelenge ne, "Muyishi, mukenji kayi udi mutambe mikuabo yonso? Yesu wakamuambila ne, Sua Mukelenge Nzambi webe ne mutshima webe wonso ne muoyo webe wonso ne lungenyi luebe luonso.  Ke mukenji munene,  udi wa kumudilu. Muibidi udi mufuanangane nawu ne, Sua mukuenu bu muudi mudisue. Mikenji yonso ya Mose ne meyi a baprofete bidi bikudika   ku   mikenji   eyi   ibidi"   (Matayo 22:36-40).   Dinanga  didi tshiuwidi tshia mukenji.

 

Nuenze malu aa, bualu bua nudi bamanye tshikondo etshi ne, Diba diakumana kufika bua nuenu kubishibua ku tulu; bua katataka lupandu luetu ludi lutamba dituku dituakadianjila kuitabuja kuikala pa buipi. 13:11

 Pakadi Mukelenge Yesu mu buloba Yeye wakadi munya wa ba pa buloba (Yone 9:5). Kadi pakalua balombodi ba Bena Yuda bua kumukuata ne kumufila mu bianza bia Bena Lomo bua kumushipabo, Mukelenge wakamba ne, "Edi diba ndienu, ne bukokeshi bua midima". (Luka 22:52,53. Yone 9:4,5). Ku tshikondo atshi too ne katataka buloba buakushala mu midima. Mbidi butuku mu buloba, kadi bua bantu ba Mukelenge disanka didi dilua patshiabu.

 

Butuku budi buamba kutshia, munya wakusemena pabuipi, nunku tuvule bienzedi bia midima, tuluate bintu bia mvita bia munya. 13:12

 "Nunku nudimuke bienu bu munudi nuenda; kanuendi bu badi kabayi ne meji, kadi nuende bu bena meji; nudisumbile tshikondo patshiditshiku tshia kuenzamu malu mimpe, bualu bua matuku adi mabi" (Efeso 5:15,16). Diba diakukumbana bua tuetu kubika ku tulu. Butuku budi buamba kutshia, kupingana kua Mukelenge Yesu kudi pepi. Tudi bamanye ne, Pamueneka Kilisto, "netuikale bafuanangane nende; bualu bua netumumone bu mudiye. Muntu yonso udi ne ditekemena edi kudiye udi udilengesha bu mudiye mulengele" (1 Yone 3:2,3).

 

Tuendakanayi bietu bilengele, bu mutudi tuenda mu munya; katuendi mu manaya a tshianana ne mu bukuatshiki bua maluvu, mu malu a bundu ne a bienzenza bia masandi, mu kutandangana ne mukawu. Kadi nudiluatshishe ne Mukelenge Yesu Kilisto; kanulongoluedi mibidi malu bua kumana nkuka yayi. 13:13,14

 Bidi bualu butekete bua muena Kilisto kusesuka mu njila muimpe wa Nzambi. Butudi nabu mbua kuikala badimuke. Pakasangana Mukelenge bayidi bende balale tulu, Yeye wakabambila ne, "Nudimuke, nutendelele Nzambi; nunku kanuponyi mu mateyi; mutshima udi musue nunku, kadi mubidi udi mutekete" (Mako 14:38). Paulo wakafundila bena Kilisto ba ku Efeso ne, "Diambedi nuakadi midima, kadi katataka nudi munya mu Mukelenge; endayi bienu bu bana ba munya". (Efeso 5:8).

 

15   Nshapita 14 — Kuteki tshilenduishi mu njila wa muanetu wa mu Kilisto

Nuitabuje muntu udi mutekete mu ditabuja diende bu muanenu, kadi kembua kuelangana nende mpata. 14:1

 "Muntu udi mutekete mu ditabuja," udi wamba bua muntu udi unanga Mukelenge, kadi kena mumanye muaba wende mu Kilisto bimpe mene mene, ditabuja diende kadiena dianji kuikala dijalama mene mene. Muntu udi mukole mu ditabuja budiye nabu mbua kudimuka: kambimpe kuenza bualu anyi kuamba diyi bidi mua kupangisha muanabo mu Kilisto - budiye nabu mbua kukolesha mutshima wende mu malu a Nzambi.

 

Munga muntu udi ne ditabuja dia mua kudia bintu bionso, kadi mukuabo udi mutekete mu ditabuja udi udia midioko. Muntu udi udia bintu bionso kapetudi udi kayi ubidia; ne udi kayi ubidia kalumbuluishi udi ubidia; bualu bua Nzambi mene wakamuitabuja. 14:2,3

 Bena kuitabuja ba mu Lomo bakadi Bena Yuda ne bantu ba bisamba bia bende kabidi. Buakadi bualu bukole bua Bena Yuda kulekela bilele biakadibo nabi muinshi mua mikenji. Nansha Petelo wakadi ne bualu bua kuyila ne, Bilele bia Bena Yuda kabiena ne muaba munkatshi mua bena Kilisto, pakumvueye diyi diakalua kudiye ne, "Kubikidi tshiakulengeshabo kudi Nzambi ne, Ntshia tshianana" (Bienzedi 10:15).

 

Wewe udi nganyi udi ulumbuluisha muena mudimu wa mu nzubu wa mukuabo? Yeye udi wimana anyi udi upona bua mukelenge wende mene. Yeye neimane, bualu bua Mukelenge udi ne bukole bua kumuimanyika. 14:4

 Muntu udi wimana anyi udi upona bua Mukelenge wende. Mukelenge wakamufuila (14:15), Mukelenge udi ne bukole bua kumuimanyika. Paulo udi upingana ku muanda wa kulumbuluishangana mu mvese 10: "Apu wewe, udi ulumbuluisha muanenu bua tshinyi?" Buonso buetu tudi mua kulumbuluisha muanetu wa mu Mukelenge lukasa! Ke momo, anyi?

 

Mukuabo udi utumbisha dituku pamutu pa dikuabo; kadi mukuabo  udi  utumbisha matuku onso muomumue.  Muntu ne muntu ikale ne dijingulula dijalame bua bualu budi bupita buimpe. Udi uteka meji ende ku dituku udi wateka nunku bua Mukelenge; ne udiadia, udiadia bua Mukelenge, bualu bua udi usakidila Nzambi. Ne udi kayi udia, kena udia bua Mukelenge, ne udi usakidila Nzambi. 14:5,6

 Musangu mukuabo Paulo udi wela meji bualu bua matuku a masanka akadi masuika ne mikenji ya Mose. Muena Kilisto kena muinshi mua mikenji ya Mose kadi butudi nabu mbua kuikala ne "dijingulula dijalame" bualu bua malu a bungi adi mua kuvuija mpata. Muntu ne muntu ikale ne budishikaminyi bua kujadika bualu bu mudi meji ende ambila, kadi bu kumpala kua Mukelenge.

 

Bua kakuena muntu munkatshi muetu udi ne muoyo pa nkayende, ne kakuena muntu udi udifuila pa nkayende. Bua bituikala ne muoyo, tudi ne muoyo bua Mukelenge; bituafua, tufuafua bua Mukelenge; nunku, bituikala ne muoyo, anyi bituafua, tudi ba Mukelenge. Bua bualu ebu Kilisto wakafua, ne wakadi ne muoyo kabidi, bua yeye ikale Mukelenge wa bafue ne wa badi ne muoyo kabidi. 14:7-9

 Paulo wakafundila Bena Galatia ne, "Nakashipibua ku mutshi mutshiamakane ne Kilisto; nunku kememe kabidi udi ne muoyo, kadi Kilisto ngudi muoyo munda muanyi; ne muoyo undi nawu mu mubidi katataka ndi nawu mu ditabuja dia mu Muana wa Nzambi, wakannanga, wakadifila bua bualu buanyi" (Galatia. 2:20). "Kanuena bena mioyo yenu. Bualu bua nuakasumbibua ku mushinga mukole; nunku nutumbishe Nzambi mu mubidi wenu" (1 Kolinto 6:19,20).

 

Apu wewe, udi ulumbuluisha muanenu bua tshinyi? Anyi wewe kabidi, udi upetula muanenu bua tshinyi? Bua buonso buetu netuimane kumpala kua tshilumbuluidi tshia Nzambi. Bua badi bafunda ne, Mukelenge udi wamba ne, Bu mundi ne muoyo, muntu yonso neantuile binu panshi, ne ludimi luonso nelutumbishe Nzambi. Nunku, buonso buetu, muntu ne muntu, neabadile malu ende kudi Nzambi. 14:10-12

 Mukanda wa Nzambi udi wamba ne, "Butudi nabu mbua kumueneshibua buonso buetu kumpala kua tshilumbuluidi tshia Kilisto, bua muntu ne muntu kuangateye bintu bia mu mubidi wende bu muakenzenzeye, nansha malu mimpe nansha malu mabi" (2 Kolinto 5:10). Tuvuluke   ne,   Tshilumbuluidi   etshi  katshiena   bua   kupisha   bena kuitabuja bua malu mabi abo (Nzambi udi wamba ne, "Tshiena nvuluka kabidi mibi yabo ne malu mabi abo". (Ebelu 10:17. Tangila Yone 5:24). Ku tshilumbuluidi tshia Kilisto bienzedi bia bantu bende ne mudimu ubakenzela Mukelenge nebimueneshibue kudibo patoke too, bu muakabitangileye. Muntu ne muntu neangate difutu diende bilondeshile ku mudimu wende mene (Buak. 22:12. 1 Kolinto 3:11-15).

 

Katulumbuluishanganyi kabidi; kadi mbimpe dilumbulula dienu dikale bua muntu kateki buteyi anyi tshilenduishi mu njila wa muanetu wa mu Kilisto. 14:13

 Bikala muntu wa Nzambi ulonda "Malu makane ne a buimpe bua Nzambi ne ditabuja ne dinanga ne ditantamana ne kalolo" (1 Timote 6:11), yeye kena ne tshilele tshia kulumbuluisha muanende wa mu Kilisto, kena ulenduisha muanende wa mu Mukelenge. Misangu ya bungi kulumbuluishangana kudi kufuma ku kudisua ne ku malu a mubidi. Butudi nabu mbua kuikala badimuke, katuponi mu buteyi bua Satana. Mbualu butekete bua muji wa bululu bua kutoloka ne kunyanga buobumue munkatshi mua bana babo ba mu Kilisto.

 

Ndi mumanye ne ndi muitabujijibue mu Mukelenge Yesu ne, Kakuena tshintu tshidi tshibi nkayatshi; anu kudi muntu udi utshibala bu tshintu tshibi, tshidi tshibi kudiye. Bikala muanenu wa mu Kilisto unyingalala mutshima bua bia kudia, wewe kuena wenda kabidi mu njila wa dinanga. Kushipi muoyo wa muntu wakafuilabo kudi Kilisto ku bia kudia biebe. 14:14,15

 Paulo wakadimuja Bena Kolinto ne, "Nudimuke bua bukole buenu kabuikadi tshilenduishi kudi badi batekete" (1 Kolinto 8:9).  Tudi ne bujitu pambidi petu bua kuenda mu njila wa dinanga. Butudi nabu mbua kuvuluka ne, Tuetu bietu tudi tusungidibua patupu, anu ku buimpe ne ngasa wa Nzambi.

 

Nunku bantu kabapendi bualu buebe buimpe. Bua bukelenge bua Nzambi kabuena bualu bua kudia ne bua kunua, kadi mbua buakane ne ditalala ne disanka bia mu Nyuma Muimpe. Bualu bua wakuatshila Kilisto mudimu mu malu aa udi usankisha Nzambi ne udi utumbishibua kudi bantu. 14:16-18

 Tudimuke bua budishikaminyi buetu, budi buimpe ne bua mushinga,  kabuikadi  bualu  bua  kupenda.  Lungenyi  lua  ba  pa  buloba ludi  luamba  ne,  "Wikishe,  udie;  unue,  usanke  biebe" (Luka 12:19).

Kadi bukelenge bua Nzambi budi bujadikibua pa buakane. Kembua kudia ne bua kunua to. Dimuma dia buakane didi ditatala, disanka didi disuika ne ditalala. Malu aa adi mamuma a Nyuma Muimpe, udi wikala munda mua muena kuitabuja yonso, nansha yeye udi mutekete.

 

Nunku tulonde bietu malu adi avuija ditalala ne malu atudi mua kudiundishangana nawu. Kushipi mudimu wa Nzambi bualu bua bia kudia. Bionso bidi bimpe bulelela, kadi bidi bibi kudi muntu udi ulenduisha mukuabo pabidieye. Bidi bimpe bua muntu kadiyi munyinyi anyi kanu maluvu anyi kenji bualu buonso budi muanenu wa mu Kilisto ulenduka nabu. 14:19-21

 "Nunku binuadia anyi binuanua, anyi malu onso anudi nuenza,  nuenze malu onso bua kutumbisha Nzambi. Kanuikadi balenduishi anyi kudi Bena Yuda anyi kudi Bena Gelika anyi kudi ekeleziya wa Nzambi" (1 Kolinto 10:31,32).

 

Apu wewe, ditabuja diudi nadi, udilaminedi nkayebe ku mesu kua Nzambi. Udi usanka ngudi kayi udilumbuluisha mu malu adiye uteta ne, Adi mimpe. Kadi udi wela mpata udi upila padieye, bualu bua kena udia ne ditabuja; bualu buonso budi kabuyi bufuma ku ditabuja budi bubi. 14:22,23

 Bena Kilisto badi ne bujitu pambidi pabo bua kuikala bakane mu malu onso abenzelangana bana babo ba mu Kilisto, bana babo bakafuilabo kudi Kilisto. "Nunange bana benu ba mu Kilisto" (1 Petelo. 2:17). Kuditumbisha, Paulo wakafundila Bena Kolinto ne, “Lungenyi ludi luvuija muntu kudisua, kadi dinanga didi dimudiundisha” (2 Timote 2:15). Katupetudi badi batekete mu ditabuja, kadi nangananga tukoleshangane mu malu a Nzambi. Tunanukile bua kudifile bajalame.

 Buonso budi kabuyi bufuma ku ditabuja budi bubi. Mukelenge Udiundishe ditabuja dietu.

 Tuakumona mu mvese 17 ne, Bukelenge bua Nzambi kabuena bualu bua kudia ne bua kunua, kadi mbua buakane ne ditalala ne disanka bia mu Nyuma Muimpe.  Nzambi Tatu wa Mukelenge wetu Yesu kilisto atumbishibue, wakatuvuidijila masanka onso a Nyuma mu miaba ya mu diulu mu Kilisto” (Efeso 1:3).

 

16   Nshapita 15 — Bantu bakole mu ditabuja budibo nabu mbua kutuala matekete a badi batekete

Butudi nabu, tuetu bantu bakole, mbua kutuala matekete a badi batekete, kembua kudisankisha nkayetu. Muntu ne muntu wa munkatshi muetu asankishe muena mutumba nende bua kuvuija malu mimpe kudiye adi mua kumudiundisha. Bua Kilisto kabidi kakadisankisha, kadi bu muakafundabo ne, Bipendu bia bakadi bakupenda, biakapona pambidi panyi. 15:1-3

 Ba pa buloba badi bamba ne, Tudisankishe, kadi muntu wa Nzambi udi ne bua kusankisha muena mutumba nende ne kuenda mu makasa a Mfumu wende. Mukelenge Yesu biende wakamba bualu bua Yeye wakamutuma ne, "Matuku onso ntu ngenza malu adi amusankisha" (Yone 8:29). Bobo badi batuala dina dia Kilisto badi ne bua kulonda tshilejilu tshia Kilisto.

 

Bua malu onso akafundabo diambedi akafundibua bua kutuyisha, bua tuetu tuikale ne ditekemena bua ditantamana dietu ne bua busambi bua mu Mukanda wa Nzambi. 15:4

 Tuakamana kutangila ne, Malu akafundabo diambedi mu Dipungila Dikulukulu (ne mu Dipungila Dipia-dipia) akafundibua bua kutuyisha (Lomo 4:23,24. 1 Kolinto 10:1-6). Paulo wakajadika malu aa mu mukanda wende kudi Timote kabidi pakafundeye ne, "Diyi dionso dia mu Mukanda wa Nzambi didi difume munda mua Nzambi bu mupuya wende, ne didi ne mudimu muimpe wa kuyisha bantu" (2 Timote 3:16). Tudi ne Diyi dia Nzambi bualu ku dituku ku dituku bua kutulombola, bua kutupesha lutulu ne kutusamba palua malu makole.

 

Nzambi wa ditantamana ne wa busambi anupe bualu ebu mene, bua kuikalangana ne meji amue bu mudi Kilisto Yesu, bua nuenu nutumbishe Nzambi Tatu ne Mukelenge wetu Yesu Kilisto ne mutshima umue ne diyi dimue. Nunku nuitabujangane bu muakanuitabuja Kilisto bua kuvuija butumbi kudi Nzambi. 15:5-7

 Mu Filipoi muakadi bakaji babidi, mena abo ne, Ewodia ne  Suntuke. Bakadi bakaji ba bena Nzambi, bakenza mudimu wa Lumu Luimpe ne Paulo, kadi bakadi batandangana. Paulo kakabalumbuluisha nansha, wakabasengelela "bua kuikalabo ne meji amue mu Mukelenge" (Filipoi 4:2,3). Wakasengelela bonso ba ku Filipoi ne, "Nuikale ne meji aa munda muenu akadi kabidi munda mua Kilisto Yesu" (Filipoi 2:5). Mukelenge, wakatushila tshilejilu bua tuetu tumulonde mu makasa ende, wakamba ne, "Tshiakufuma mu diulu bua kuenza bu mundi musue, anu bu mudi wakuntuma musue" (Yone 6:38).

 

Bualu bua ndi ngamba ne, Kilisto wakavuijibua muena mudimu wa batengula bua bushuwa bua Nzambi, bua yeye ajadike milayi   yakalaya Nzambi bankambua betu, ne bua ba bisamba bia bende batumbishe Nzambi bua luse luende, bu muakafundabo ne, Bua bualu ebu nenkupe butumbi munkatshi mua bisamba bia bende, nengimbile dina diebe misambu. 15:8,9

 Paulo udi uvuluija Bena Lomo ne, Kilisto wakalua muena mudimu wa Bena Yuda bua kuleja ne Nzambi udi Mukumbaji wa meyi ende. Pakadi Mukelenge Yesu pa buloba, Yeye wakaleja bantu ba mu bisamba bia bende luse bu mukaji wa mu Samalea, ne muena mudimu wa kapitene ka masalayi a Bena Lomo (Yone 4:4. Luka 7:2). Luse lua Mukelenge kaluakadi lusuika anu kudi Bena Isalele.

 

Udi wamba kabidi ne, Nuenu, bisamba bia bende, nusanke ne bantu bende. Udi wamba kabidi ne, Nuenu, bisamba bionso bia bende, nutumbishe Mukelenge, bantu bonso bamutumbishe. Yeshaya udi wamba kabidi ne, Muji wa Yishai newikaleku, ne udi ubika bua kukokesha bisamba bia bende neikaleku, bisamba bia bende nebimutekemene. 15:11,12

 "Muji wa Yishai" udi wamba bua Mukelenge Yesu. Yishai wakadi tatu wa Davidi, Mukelenge udi ubikidibua ne, "Muji wa Davidi," mu Buakabuluibua 5:5. Mu nshapita ewu bimbi ba musambu mupiamupia, badi bamba ne, "Wewe udi ne buakane bua kuangata mukanda ne bua kulamuna bimanyishilu biawu. Bualu bua wewe wakashipibua ne wakasumbila Nzambi ba mu tshisamba tshionso, ne ba mu muaku wonso, ne ba munkatshi mua bantu bonso, ne ba munkatshi mua ditunga dionso, ku mashi ebe" (Buakabuluibua 5:9).

 

Nzambi wa ditekemena anuuje tente ne disanka ne ditalala dia mu ditabuja dienu, bua nuenu nukumbane mu ditekemena mu bukole bua Nyuma Muimpe. 15:13

 Nzambi  udi  Nzambi  wa  ditekemena, disanka,  ditalala  ne  diteke-

mena. Disanka, ditalala ne ditekemena bidi bisuika ne ditabuja mu bukole bua Nyuma Muimpe mu mvese  wetu.  Makenga  ne binsonshi  bidi  mua kukuata Bena Kilisto kadi masanka adibo nawu mu Kilisto adi ashala kashidi. Satana, anyi ba pa buloba, kabena bamanye mua kuanyanga anyi kuumusha.

 

Ne meme bianyi kabidi, bana betu, ndi ngitabujijibua ne, Nuenu mene nudi bule tente ne buimpe, buujibua tente ne lungenyi luonso, nudi bamanye mua kudimujangana. 15:14

 Paulo biende wakadi ne ditekemena dimpe bualu bua Bena Lomo ne, Badi baya kumpala mu njila wa ditabuja, badi bajalame. Pamutu kabidi, badi bamanye mua kudimujangana. Kuyishangana ne kudimujangana mu malu a Nzambi ku Mukanda wa Nzambi, bidi bikolesha mitshima ya bantu ba Nzambi. Bena kuitabuja bu nunku,  bule tente ne buimpe, kabena bapanga bua kukuatshishangana ne kusambangana. Mu ekeleziya yonso bantu ba Nzambi badiku badi ne busambi bualu.

 

Kadi mu manga malu ndi nufundila meyi anyi ne dikima dipita, bua kumvuluija tshiakabidi, bualu bua ngasa wakampabo kudi Nzambi, bua meme kuikala mukuatshishi wa mudimu wa Kilisto Yesu mutumibue kudi bisamba bia bende, ngenza mudimu wa muakuidi wa mu lumu luimpe lua Nzambi, bua kufila kuanyi kua bisamba bia bende kuvuijibue mulambu udi Nzambi musue, mujidibue kudi Nyuma Muimpe. 15:15,16

 Paulo wakafundila Bena Lomo ne dikima. Yeye wakambila Bena Efeso muomumue ne, "Tshiakatshina bua kunuambila malu onso adi Nzambi musue" (Bienzedi 20:27). Bakuabo kabena basue kumvua "malu onso adi Nzambi musue", kadi muena mudimu wa Mukelenge budiye nabu mbua kuyisha diyisha dilenge, bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba  (2 Timote 4:2-4).

 Mupostolo Paulo wakadi bu lupanza lusungudibue kudi Mukelenge bua kutuala dina dia Mukelenge ku mesu kua bisamba bia bende (Bienzedi 9:15). Bikala Mukelenge ubikila bena mudimu, Yeye biende udi ubalombola, udi ubakuatshisha mu mudimu wabo. Kadi budibo nabu mbua kuvuluka meyi a Mukelenge Yesu kudi bayidi bende ne, "Meme ndi muonshi munene, nuenu nudi matamba; wikala munda muanyi, meme muikale munda muende, yeye neakuame mamuma a

bungi; binuikala kanuyi nanyi, kanuena bamanye mua kuenza bualu" (Yone 15:5).

 

Nunku  ndi  ne  kundi  ntumbila  mu  Kilisto  Yesu  mu  malu  adi a Nzambi.  Bua  tshiena  ne  dikamakama  dia  kuamba bua  malu makuabo, anu bua malu akenza nanyi Kilisto bua ditumikila dia bisamba bia bende, ku diyi ne ku bienzedi, mu bukole bua bimanyinu ne bua malu a kukema ne mu bukole bua Nyuma Muimpe. Nunku nakuvudija kuamba kuanyi kua lumu luimpe lua Kilisto ku Yelushalema ne ku nseke idi miunyunguluke too ne ku Iluliko. 15:17-19

 Paulo wakadi muambi wa Lumu Luimpe wa kueyemena. Diyisha diende diakadi ne bukole bua bungi bualu bua yeye wakenzela Mukelenge mudimu mu bukole bua Nyuma Muimpe.

 

16.1                       Paulo udi luidi luimpe lua muena mudimu muimpe wa Nzambi

*   Wakadi bu lupanza lusungudibue kudi Mukelenge (Bien. 9:15).

*   Yeye wakadi bu lupanza lua munda mutupu (Filipoi 3:8).

*  Yeye wakadi bu lupanza lutoke (Diyi dia Nzambi didi dilengesha mutshima wa muntu. Yone 15:3. Efeso 5:26).

*   Paulo wakadi ne nyota ya buakane ne bua kumanya Kilisto. (Filipoi 3:10).

*   Wakamba ne, Ndi mumanye mua kuenza malu onso mu Mukelenge udi unkolesha (Filipoi 4:13).

*   Paulo  wakajinga  buobumue  bua  bantu  ba  Nzambi  nende     mu milombu  kudi Nzambi bua bualu buende  (Lomo 15:30).

 

Nunku mu bualu ebu ndi ntshinta bua kuamba lumu luimpe ku nseke kudi dina dia Kilisto kadiyi dianze kutedibua, bua meme tshiashi pa bishimikidi biakatekabo kudi munga muntu. Mbu muakafundabo ne, Nebamone kudi kakuyi lumu luende kulua kudibo, ne badi kabayi banze kumvua nebajingulule. 15:20,21

 Musangu mukuabo mbualu bukole bua kulonda mu makasa a Paulo ne kumanyisha bantu Lumu Luimpe mu miaba yakadibo kabayi banji kutela dina dia Kilisto. Bantu bapita ba bungi kabena banji kumvua Lumu Luimpe. Mu maloba makuabo balombodi badi bapidia difika dia bambi ba Lumu Luimpe munkatshi muabo. Kadi kuonso bantu ba ku luseke luetu kabidi badi ne Lumu Luimpe bualu.

 

Bua bualu ebu kabidi nakapumbishibua kudi malu a bungi bua kulua  kunudi.  Kadi  katataka,  bualu  bua  tshiena ne muaba mu nseke  eyi,  ne  bualu bua bidimu ebi bia bungi nakajinga bua kulua kunudi, panaya ku Esepanya, bualu bua ndi ntekemena bua kunutangila mu luendu luanyi, ne bua nuenu nunfile kumpala mu njila wanyi, binasankishibua nenu tshitupa diambedi.  15:22-24

 Malu a bungi akapumbisha Paulo mu dijinga diende dia kumonangana ne bena kuitabuja ba mu Lomo. Pakasuaye kuya  kumonangana ne Bena Tesalonike kabidi wakadi ne mapumbisha, kadi ku tshikondo atshi wakabafundila ne, "Satana wakatupumbisha" (1 Tesalonike 2:18). Nansha Nzambi udi witabuja Satana apumbishe bantu bende bua tshikondo, yeye kena mumanye mua kupumbisha disua dia Nzambi. Paulo wakaya ku Lomo "mu tshiuwidi tshia disanka dia Kilisto" (15:29).

 

Kadi katataka nyaya ku Yelushalema bua kukuatshisha basanto. Bua Bena Makedonia ne Bena Akaya bakasanka bua kusangisha bintu bikuabo bua kukuatshisha nabi bapele ba munkatshi mua basanto ba mu Yelushalema. 15:25,26

 Bidi bimueneka ne, Pakafika Paulo ku Yelushalema ne bintu bia kukuatshisha nabi bapele, Bena Yuda ba mu Asia bakadi mu Yelushalema bakashikila bantu, bakamukuata, bakasua kumushipa. Basalayi a Bena Lomo bakamusungila mu bianza biabo. Kunyima kua bidimu bibidi mu nzubu wa lukanu, Mukelenge Agipa ne ngovena Festo bakasua kulekela Paulo, kadi Agipa wakamba ne, "Bu muntu ewu kayi mulayidile kudi Kaisa, bakadi kumanya mua kumulekela" (Bienzedi 21:27. 24:27. 26:32). Nunku Paulo wakadi mutumibue kudi Kaisa, mfumu munene wa Bena Lomo. Pakafikeye mu Lomo, yeye wakadi muena lukanu mu bianza bia basalayi.

 

Bushuwa bakadi ne disanka, ne bakadi bena dibanza diabo. Bualu bua bikala bisamba bia bende bangatshi nabo ba malu a Nyuma, badi ne bualu bua kubakuatshisha kabidi ne bintu bidi mubidi ukengela. Nunku panakamana kushikija bualu ebu, ne panakamana kufila kudibo dimuma edi, nempitshile munkatshi muenu too ne ku Esepanya. Ndi mumanye ne, Panalua kunudi, nendue mu tshiuwidi tshia disanka dia Kilisto. 15:27-29

 Bena Makedonia ne Bena Akaya bakadi basanka bua kukuatshisha bana babo ba mu Yudaya bakadi bapele. Bakadi bena dibanza diabo, kembualu  bua  bintu,  bakadi  bangatshi nabo masanka  onso  a  Lumu Luimpe luakalua kudibo kudi Bena Yuda. Mukanda wa Nzambi kawena ujadika bikala Paulo  wakaya  ku  Esepanya  (Espagne),  anu  tudi  bamanye ne Paulo wakadi muena lukanu mu bianza bia basalayi a Bena Lomo pakafikeye mu Lomo. Mu dilongolola dia Nzambi, "bakitabuja bua Paulo ashikame pa nkayende ne disalayi dimulame. Paulo wakalalamu bidimu bibidi, wakadi mu wende nzubu ufuta muena nzubu, wakadi witabuja bantu bonso bakalua kudiye, ubambila bua bukelenge bua Nzambi, ubayisha malu a Mukelenge Yesu Kilisto ne dikima dionso, muntu kakamukanda" (Bienzedi 28:16,30,31).

 

Bana betu, ndi nusengelela bua Mukelenge Yesu Kilisto ne bua dinanga dia Nyuma Muimpe, ne, Nudienzeje nanyi bikole mu dilomba dienu dia bualu buanyi kudi Nzambi, bua meme mpanduke mu bianza bia bena tshitshu ba mu Yudaya, ne bua dikuatshisha dinyaya nadi mu Yelushalema dikale bu mudi basanto basue, ne bua meme nfike kunudi ne disanka bua disua dia Nzambi, ne bua kusangana nenu dikisha. 15:30-32

 Bena Yuda bakuabo bakasua kushipa Paulo, nunku udi ujinga milombu ya bena ekeleziya ba mu Lomo bikole. Udi ujinga milombu yabo kabidi bua mudimu wende wakadiye wenzela bantu ba Nzambi muikale "bu mudi basanto basue". Yeye kena musue kuenzeja malu ku bukole anyi mu kudisua, udi musue mudimu wende bua bantu ba Nzambi muikale muitabujibue kudibo. Paulo udi utangila kumpala, udi ujinga kuikala ne Bena Lomo bua kuikala musambibue mu mutshima wende kudibo, bua kusangana nabo dikisha, kadi udi ushiya malu onso mu bianza bia Nzambi.

 

Nzambi wa ditalala ikale ne buonso buenu. Amen. 15:33

Mu mvese 5 Paulo udi mumanye Nzambi bu "Nzambi wa ditantamana ne wa busambi". Mu mvese 13 bu "Nzambi wa ditekemena" ne mu mvese wa kunshikidilu bu "Nzambi wa ditalala".

 Mu matuku a bapostolo bakelenge ba Bena Lomo bakakengesha bena Kilisto bikole, bakuabo too ne ku lufu, kabakadi ne luse, bakadi benzejibue kudi Satana, kadi bukokeshi budi bualu bua Nzambi. Mu Lomo 16:20 Paulo udi ubafundila ne, "Nzambi wa ditalala neadiatshishe Satana muinshi mua makasa enu tshitupa tshipi".

 

17   Nshapita 16 — Paulo udi utela mena a bantu ba bungi.  Udi ubatumina muoyo

Ndi numanyisha bua Foibe, muanetu mukaji wa mu Kilisto, udi mulami wa mu ekeleziya udi ku Kenekelea, bua nuenu numuitabuje mu Mukelenge bu mudi basanto ne bualu bua kuenza, ne bua kumukuatshisha ne bualu buonso budiye ukengela kunudi; bualu bua yeye wakumana kulua mukuatshishi wa ba bungi, ne wa meme muine. 16:1,2

 Foibe wakadi muena mudimu wa ekeleziya (mu buena Gelika "diakonos", anyi mu francais, "servante de l'assemblée"). Musangu mukuabo yeye wakakuatshisha bena Kilisto kembualu bua difutu kadi bua dinanga. Wakumana kulua mukuatshishi wa ba bungi ne wa Paulo muine. Katataka yeye udi ne luendu ku Lomo. Bena Lomo nebamuitabuje mu Mukelenge kabayi ne mpata bualu bua dimanyisha dia Paulo. Mukanda wa dimanyisha udi dikuatshisha ne wa mushinga munene kudi bena ekeleziya pafika muena luendu munkatshi muabo. Mbidi bimpe bua bena ekeleziya kulonda luidi elu.

 

Nuele Pisikila ne Akula, benji nanyi ba mudimu ba mu Kilisto Yesu muoyo. Bobo mene bakafila nshingu yabo bua kuikosabo bua muoyo wanyi; kudibo kutudi tubasakidila, kememe nkayanyi, kadi bena ekeleziya bonso ba mu bisamba bia bende. Nuele bena ekeleziya ba mu nzubu muabo muoyo. 16:3-5

 Tudi tubala misangu isambombo bualu bua Pisikila ne Akula. Pisikila wakadi mukaji, Akula wakadi mulume wende.  Misangu isatu Pisikila udi mutedibue mu Mukanda wa Nzambi kumpala kua Akula. Misangu isatu Akula udi mutedibua kumpala kua mukaji wende. Pakadi Paulo mu Kolinto, yeye wakadi ushikama nabo bualu bua mudimu wende ne wabo wakadi muomumue. Bakadi benji ba nzubu ya bilulu. Pisikila ne Akula wakakuatshisha Apolo, muntu wakadi muambi ne bukole bua bungi bua mu Mukanda wa Nzambi, bakamujinguluila bua njila wa Nzambi biakane (Bienzedi 18:2, 18,26.   2 Timote 4:19).

 

Nuele Epaineto, munanga wanyi, muoyo; yeye udi dimuma dia kumudilu dia mu Asia diakukuamishabo kudi Kilisto. 16:5

 Epaineto wakadi muntu wa kumpala mu Asia bua kuitabuja Lumu Luimpe.  Yeye wakadi munangibua kudi Paulo, ne kakuena ne mpata ne kukudimuna kua mutshima wende wakakolesha mutshima wa bena kuitabuja bonso ku tshikondo atshi. Kunyima kua tshikondo Paulo wakafundila Timote ne kanyinganyinga ka mutshima ne, "Bantu bonso ba mu Asia bakumuka kundi" (2 Timote 1:15). Bidi bimueneka bakalonda balombodi bakavuija matapuluka munkatshi mua bantu ba Nzambi  (Lomo 16:17).

 

Nuele Malia muoyo; yeye wakanukuatshisha ne mudimu wa bungi. 16:6

 Mukanda wa Nzambi udi utela bakaji basambombo badi babikidi-

bua ne, Malia. Tudi tubala bua Malia wa ku Lomo anu mu mvese ewu umue. Bidi bimueneka ne lumu lua mudimu wende wakumana kufika kudi Paulo, yeye bu muakadi Foibe, wakadi mukuatshishi wa bantu ba Nzambi. Mona bu mudi Paulo utela bakaji aba bakadi benzela Mukelenge mudimu. Bakuabo badi bamba ne, Paulo kakasua bakaji to, bualu bua diyi diende ne, "Bakaji bapuwe mu ekeleziya", kadi meyi aa adi mukenji wa Mukelenge (1 Kolinto 14:34,37).

 Bakaji badi bapita balume mu malu a bungi ku luseke lua kukuatshisha kua bena ekeleziya, misangu ya bungi badi bapita balume mu bienzedi bia tshijila ne bia Nzambi mene, kadi mu masangisha a ekeleziya badi ne bua kuikala kunyima kua balume bu mudi mikenji yamba.

 

Nuele Andaloniko ne Yunia muoyo; mbana betu ne bena mu lukanu nanyi, bakadi ne lumu lunene munkatshi mua bapostolo; bakadi kabidi mu Kilisto tshiyi muanze kuikala munda muanyi. 16:7

 Andaloniko ne Yunia bakadi bana babo ba Paulo, bakadi nende mu nzubu wa lukanu (Paulo wakadi mu prison misangu ya bungi (2 Kolinto 11:23).

 Kuikala "mu Kilisto" mbualu bunene. Nzambi udi umona bena kuitabuja "mu Kilisto", kabena bamonibue kabidi kudiye mu malu mabi abo. Masanka onso a bena kuitabuja adi mu Kilisto, mu Kilisto, wakabafuila ku mutshi mutshiamakane; mu Kilisto, mubishibue ku bafue; mu Kilisto, mubandishibue ku tshianza tshia bukole bua Nzambi; mu Kilisto, udi umueneka mpindiewu kumpala kua Nzambi bua bualu buabo (Ebelu 9:24).

 

 Nuele  Ampuliato,  munanga  wanyi  mu  Mukelenge,  muoyo.

Nuele Ubano, muena mudimu netu mu Kilisto, ne Staku, munanga wanyi, muoyo. 16:8,9

  Ampuliato, Ubano, ne Staku, kabena batedibua kukuabo mu Mukanda wa Nzambi. Tangila bu mudibo banangibue kudi Paulo, tangila bu mudi Nyuma Muimpe ulombola Paulo bua kufunda mena abo mu Diyi dia Nzambi. Bantu ba bungi badi benzela Nzambi mudimu mu bupole bua mutshima mu nzubu yabo ne mu misoko yabo, kabena bamanyibua bimpe kudi bantu, kadi Nzambi udi umona mudimu wabo wa ditabuja ne wa dinanga. Bienzedi biabo bidi bisankisha Mukelenge ne bidi bifundibua mu Diulu.

 

Nuele Apele, wakumana kutetshibua ne, Muimpe mu Kilisto, muoyo. Nuele ba mu nzubu wa Alistobulo muoyo. Nuele Helodio, muanetu, muoyo. Nuele ba mu nzubu wa Nakiso badi mu Mukelenge muoyo. 16:10,11

  Bantu ba Nzambi badi mu école wa Nzambi. Nzambi udi ubateta, mbimpe bua kuikala munkatshi mua bobo bakumana kutetshibua ne, "Muimpe mu Kilisto".

 

Nuele Tufaina ne Tufoso, badi benza mudimu wa Mukelenge, muoyo. Nuele Pesi, munanga, wakuenzela Mukelenge mudimu wa bungi, muoyo. Nuele Lufo, musungudibue mu Mukelenge, ne mamu wende ne wanyi, muoyo. 16:12,13

 Tufaina, Tufoso ne Pesi bakadi bana babo bakaji, benji ba mudimu wa Mukelenge ne banangibue kudi bana babo mu Kilisto. Mu Mako 15:21 tudi tubala ne, Simona, tatu wa Lufu, wakadi muenzejibue ku bukole bua kutuala mutshi mutshiamakane wa Mukelenge wetu. Musangu mukuabo Lufu ewu udi muntu mutedibua mu Lomo 16:13? Paulo wakabala mamu wa Lufu bu "mamu" wende kabidi. Kakuena ne mpata ne, Yeye wakadi mukaji wa lungenyi lua bungi mu malu a Nzambi, wakamanya mua kukuatshisha, kusamba, ne kukolesha mitshima ya bantu ba Nzambi. Ekeleziya idi ne bakaji ba mushindu ewu bualu.

 

Nuele Asunkulito, Filegone, Heme, Pateloba, Hema, ne bana betu ba mu Kilisto badi nabo, muoyo. Nuele Filogogo ne Yulia, Neleo ne muanabo mukaji, ne Olumpa, ne basanto bonso badi nabo muoyo. Nuelangane muoyo ne dituangana dia mishiku dia tshijila. Bena ekeleziya yonso ya Kilisto badi banuela muoyo. 16:14-16

 Paulo  kakadi  muanji  kufika mu Lomo kadi udi mumanye mena a basanto ba bungi. Katuena ne mpata ne yeye wakatela mena abo mu milombu yende. Tangila bu mudiye ubela muoyo. Malu aa adi asuika bantu ba Nzambi popamue. Mbidi nunku tudi tukoleshangana mitshima ya bana betu ba mu Kilisto, mbidi nunku tudi tukuatshishangana ku milombu yetu.

 Mu matuku a bapostolo bantu bakelangana muoyo ne kutuangana kua mishiku, balume ne balume, bakaji ne bakaji, bu bakuabo batshidi benza lelu. Bakuabo badi bakuatangana bianza bua kuela muntu muoyo bua kuleja kanemu anyi buobumue.

 

Bana betu, ndi nusengelela ne, Dimukayi bua badi bavuija matapuluka ne malenduisha munkatshi muenu, adi kayi bu diyisha dinuakayila; nubakome nyima. Bua badi benza nunku kabena bakuatshila Mukelenge wetu Kilisto mudimu, kadi badi bakuatshila anu mafu abo mudimu; ne bua meyi abo a lubombo ne a kutumbisha nawu bantu patupu badi badinga mitshima ya badi kabayi badimuke. 16:17,18

 Malu aa adi mudimu wa Satana, ne mudimu wa bantu badi benzejibue ku malu a mubidi - kudisua, lukuka lua makuta ne malu makuabo. Bantu aba "badi bena lukuna lua mutshi mutshiamakane wa Kilisto". (Filipoi 3:18). Satana udi wenza mudimu wende ne budimu bua bungi, udi mumanye mua kudiandamuna bu muanjelo wa munya (2 Kolinto 11:14). Butudi nabu mbua kuikala badimuke, nangananga mu matuku etu adi matuku makole.

 

Bua lumu lua ditumikila dienu luakafika kudi bantu bonso. Nunku ndi nsanka bua bualu buenu, kadi ndi musue nuenu nuikale bena meji ku malu mimpe ne badi ne mitshima mitoke ku malu mabi. 16:19

 Lumu lua ditumikila dia Bena Lomo ku Lumu Luimpe luakatangalaka kuonso, kadi Paulo udi mumanye ne, Bikala bena kuitabuja kabena baya kumpala mu njila wa ditabuja nebapingane kunyima. Yeye wakafundila Bena Kolinto ne, "Bana betu, lekelayi kuikala bana mu meji enu, kadi nuikale tuana tukese mu malu mabi, nuikale bantu bakole mu meji enu" (1 Kolinto 14:20).

 

Nzambi wa ditalala neadiatshishe Satana muinshi mua makasa enu tshitupa tshipi. Ngasa wa Mukelenge wetu Yesu Kilisto ikale nenu. 16:20

 Tuakumana  kumona  ne,  Satana  kena mumanye mua kupumbisha disua dia Nzambi. Udi mua kupumbisha bantu ba Nzambi anu bitabuja Nzambi. Bukokeshi buonso budi bualu bua Nzambi. Mukelenge Yesu wakamana kupita Satana bukole (Ebelu 2:14,15). "Diabolo (Satana) udi muenze bibi ku tshibangidilu. Bua bualu ebu Muana wa Nzambi wakamueneshibua bua kubutuleye midimu ya diabolo" (1 Yone 3:8).

 

Timote, muena mudimu nanyi, ne Lukio ne Yasona ne Sosipato, bana betu, badi banuela muoyo. Meme Tetio, munufundidi wa mukanda ewu, ndi nuela muoyo mu Mukelenge. 16:21,22

 Tudi tubala bu muakasangana Paulo nsongalume Timote mu Bienzedi 16:1-3. Timote wakadi ne lumu luimpe lumanyibua kudi bana babo ba mu Kilisto ku luseke kuakadiye. Paulo wakasua aye nende, katataka udi umubikila ne, "Muena mudimu nanyi". Malu aa adi tshilejilu tshimpe bu mudi bantu bakole mu ditabuja badi mua kukuatshisha bobo batshidi "basongalume" mu malu a Nzambi (1  Yone 2:12-14).

 Tetio wakasua kumanyisha Bena Lomo ne yeye wakadi mufundi wa mukanda wa Paulo, kadi nangananga udi musue kubela bena Kilisto muoyo mu Mukelenge. Pakakuatshisheye Paulo, yeye wakadi wenzela Mukelenge mudimu, Bena Lomo bakadi banangibue kudiye kabidi. Tetio udi tshilejilu tshikuabo tshia muntu wakenzela Mukelenge mudimu ne bupole bua mutshima.

 

Gayo, muena nzubu undi mushikame ne muena ku nzubu kudi bena ekeleziya bonso basangishilamu, udi unuela muoyo. Elasto, mulami wa bintu bia mu musoko, ne Kuato, muanetu wa mu Kilisto, badi banuela muoyo. Ngasa wa Mukelenge wetu Yesu Kilisto ikale nenu bonso. 16:23,24

 Paulo wakafunda mukanda wende kudi Bena Lomo pakadiye mu nzubu wa Gayo, mu musoko munene wa Kolinto. Elasto wakadi muntu munene ne wa buneme mu musoko. Kolinto wakadi centre munene wa bungenda.

 Bena ekeleziya wa kaba kamue bakadi badisangisha mu nzubu wa Gayo. Bena Kilisto kabakadi ne nzubu ya masangisha bu mutudi nayi mu matuku etu (1 Kolinto 16:19).

 

Butumbi buikale kudi Nzambi, udi ne bukole bua kunujadika bu mudi  lumu  luimpe  luanyi  ne kuamba kuanyi kua Yesu Kilisto, bu udi dibuluibua dia bualu busokoko buakadi bupuwishibue ku bikondo bia tshiendelele; kadi katataka buakamueneshibua mu mifundu ya baprofete bu mudi mukenji wa Nzambi wa tshiendelele; buakumanyishibua ku bisamba bionso bua ditumikila diabo mu ditabuja. Butumbi ebu buikale tshiendelele kudi Nzambi umuepele wa lungenyi, bualu bua Yesu Kilisto. Amen. 16:25-27

 Paulo udi utumbisha Nzambi. Nzambi wakatuma Mukelenge Yesu bua kuikala Musungidi wetu, Yeye udi mumanye mua kujadika bantu bende bonso mu ditabuja diabo, ne kubalama ku bubi bu mudi Lumu Luimpe lutuambila.

 

 Bualu busokoka (Ekeleziya) buakadi ne tshibangidilu tshiabu mu Bienzedi nshapita 2. Pakapueka Nyuma Muimpe, bantu bu 3000 bakitabuja Lumu Luimpe. Kadi diyisha bualu bua Ekeleziya diakalua kudi Paulo mu dibuluibua dia Mukelenge Yesu Kilisto (Galatia 1:11,12. Efeso 3:1-6. Kolosai 1:25,26). Katataka bonso badi bitabuja Lumu Luimpe badi bitupa bia mubidi wa Kilisto, udi Ekeleziya. Pitabuja muntu Lumu Luimpe, udi musangishibua kudi Nyuma Muimpe mu mubidi ewu umue (Mukanda wa Nzambi udi mumanye anu Ekeleziya umue). Mukelenge utshidi ubaka Ekeleziya wende, kadi palueye bua kuwangata, Yeye neaye nende mu Diulu, bu mudi Mukanda wa Nzambi wamba (1 Tesalonike 4:16,17. Yone 14:1-3).

 

 Mu lusumuinu lua mishikankunde Mukelenge wakamba bualu bua   mishikankunde itanu yakadi ne meji, yakadi ne manyi mu minda yayi. Pakalua mubaki wa mukaji, yakabuela nende ku disanka dia dibanji. Kadi mishikankunde itanu kabayi ne manyi mu minda yayi kayakadi mua kubuela to. Mubaki wa mukaji wakabambila ne, "Bulelela, ndi nuambila ne, Tshiena munumanye. Dimukuayi, kanuena bamanye dituku ne diba" (Matayo 25:1-13). Mishikankunde mipote badi baleja bantu badi bamba ne, Tudi bena Kilisto, kadi kabena banji kukudimuna mitshima yabo. Tuikale, buonso buetu, bu mishikankunde ne meji, badilongolola bua kulua kua Mukelenge.

 

 Tudi tushikija mukanda ewu mukese ne meyi a kumpala a Paulo kudi Bena Lomo (1:7), ne meyi ende a kunshikidilu mu nshapita ewu (16:24) ne:

 

"Ngasa kunudi ne ditalala bia kudi Nzambi, udi kabidi    Tatu wetu, ne kudi Mukelenge Yesu Kilisto.  Ngasa wa        Mukelenge wetu Yesu Kilisto ikale nenu bonso".